نگاهی بر عناصر نمادین کاشی نگار ه های قاجار کرمان(مطالعه موردی ده اثر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی دانشگاه کاشان، (نویسنده مسئول)

2 دانشیار و عضو هیأت علمی دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان

چکیده

    یکی از مهمترین هنرها که در تزئین و آرایش بنا در دوران اسلامی از جمله دوره قاجار، نقش اساسی دارد کاشی کاری است؛ اگرچه قسمت اعظم تزیینات و نقوش کاشی کاری دوره قاجار، بر اساس مطالعات باستان شناسی، برگرفته از عکس ها، نقاشی های قهوه خانه ای، و حتی الگو برداری از نقوش کاشی در دوره های پیشین، و گاه کپی برداری از شیوه نقاشی در هنر غرب است؛ ولی شاخصه هایی مختص به خود نیز دارد. با این وصف آنچه مسلم است نقوش در هنر ایرانی تنها جنبه تزئینی ندارند؛ بلکه نماینده معانی و مفاهیم فرهنگی هستند، که هنر را به عنوان زبان خود برگزیده اند. ضرورت و اهمیت نگاه به آثار کاشی کاری، بیشتر آن جا نمایان می شود که می بینیم  بسیاری از کاشی ها در حال ویرانی اند، و بعضی نقوش در اثر سهل انگاری و گذر زمان دچار آسیب های فراوان شده اند؛ در نتیجه شناخت آن ها از طریق تجزیه و تحلیل، نقطه عطفی در واکاوی نقوش منحصر به فرد کاشی هاست. پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی کوشیده است تا با هدف معرفی ارزش های بصری و مفاهیم بنیادی عناصر نمادین کاشی ها، به تحلیل عناصر نمادین چند نقش از کاشی کاری بناهای قاجار در کرمان بپردازد؛ و توجه مخاطب را علاوه بر تمرکز بر نقش ها، به مفهوم برآمده از هر نقش نیز  معطوف کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Observation at the Symbolic Elements of the Qajar Paintings of Kerman’s Tiles (A Case Study of Ten Works)

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Momeni Landi 1
  • Amirhosein Chitsazian 2
1 Master of Islamic Art, University of Kashan (Corresponding Author)
2 Associate Professor, Department of Art Research, Faculty of Art and Architecture, University of Kashan
چکیده [English]

Tiling is one of the most important arts that plays an important role in the decoration and arrangement of Islamic buildings, including the Qajar period. Although the most of the decoration and tile work of the Qajar period is based on archaeological studies, taken from photographs, coffee drawings house, and even modeling of tile designs in previous periods, and sometimes copying the style of painting in Western art, but also has its own characteristics. However, what is certain is that motifs in Iranian art do not have the only decorative aspect; they represent the meanings and cultural concepts that have chosen art as their language. The necessity and importance of looking at tiling works are most likely to show that many of the tiles are in ruins, and some of the designs have been damaged by negligence and passage of time; thus, their recognition of the analysis process is a turning point in the unique look of tiles. The present research has tried through a descriptive-analytical method in order to introduce the visual values and the basic concepts of symbolic elements of tiles, to analyze the symbolic elements of several aspects of the tiling of Qajar buildings in Kerman. In addition, an audience paying attention to focusing on the roles as well as in the sense derived from each role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Period
  • symbolism
  • Picture Tiles
  • Kerman
 ## اسکارچیا، روبرتو. (1390 ). هنر صفوی، زند و قاجار( از مجموعه هنر ایران). (یعقوب آژند، مترجم). تهران: انتشارات مولی. ## بلخاری قهی، حسن. (1388). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران: انتشارات سورة مهر. ## بورکهارت، تیتوس.(1386). مبانی هنر اسلامی. ( امیر نصری، مترجم وتدوینگر). تهران:  انتشارات حقیقت. ## بهار، مهرداد.(1378). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: انتشارات آگه. ## بهمنی، پردیس؛ الیاس صفاران. (1389). سیر تحول و تطور نقش و نماد در هنرهای سنتی ایران. گروه هنر دانشکده هنر و رسانه (دانشگاه پیام نور). ## پورخالقی چترودی، مه دخت.(1380)، درخت زندگی و ارزش فرهنگی و نمادین آن در باورها، مجله مطالعات ایرانی، شماره اول، دانشگاه شهید با هنر کرمان، صفحات 89 تا 126. ## تا جبخش، احمد.( 1382 ). تاریخ تمدن و فرهنگ ایران اسلامی دوره قاجاریه. شیراز: انتشارات نوید. ## تکلو، عفت.(1392). نگاره هایی از کاشی های تاریخی کرمان. ( مریم دهقان، مترجم).کرمان: شرکت ملی صنایع مس ایران. ## جوانی، اصغر.(1379)، هنر و نماد (درخت)، هنرنامه، شماره ٧ ،نشر دانشگاه هنر، تهران، ص:٣١-٣٩. ## خزایی، محمّد. (1382)، نمادگرایی در هنر اسلامی؛ تأویل نمادین نقوش در هنر ایران، مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی ایران، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. ## ریاضی، محمدرضا با همکاری اکرم کبیری. ( 1390 ). کاشی کاری قاجاری. تهران: انتشارات یساولی. ## رحیمی، مصطفی.(1353). دل از رستم آید به خشم. کتاب الفبا. جلد سوم، تهران: نشر امیر کبیر. ص: 18-1. ## زنگنه،پری.(1391)، نگاهی به نقش طاووس در تاریخ و هنر ایران، ماهنامه سرزمین من، شماره 39، تهران، ص:67-62. ## شوالیه، ژان و آلن گربران.(1384). فرهنگ نمادها. (سودابه فضائلی، مترجم). جلد سوم. تهران: نشر جیحون. ## فربود، فریناز و فهیمه سهیلی راد. (1382)، بررسی تطبیقی سیمرغ در متون ادبی حماسی و عرفانی، فصلنامه هنر، شماره 56، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ص:43-23. ## فخری زاده، علیرضا.(1388). مجموعه عکس های بناهای کرمان.گرد آوری شده برای میراث فرهنگی کرمان. ## فریه، ر. دبلیو.(1374). هنرهای ایران. ( پرویز مرزبان، مترجم). تهران: نشر فرزان روز. ## قران کریم. ## مسعودی، علی بن الحسین. (1409ه.ق). مروج الذهب. محقق: داغر یوسف اسعد. جلد 3، نشر دارالهجره. ## مکی نژاد، مهدی.(1387). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی- تزئینات معماری. تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت). ## هال، جیمز.(1378). فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب. ( رقیه بهزادی، مترجم). تهران: نشر فرهنگ معاصر. ## یزدان پناه، مجتبی.(1389)، بررسی نگاره بته جقه در هنرهای سنتی منطقه کرمان، مجموعه مقاله های همایش ملی فرهنگ اسلام و ایران (کرمان شناخت )،کرمان، ۲۳ اردیبهشت ماه. ##___________.(1388)، نقش های انسانی در کاشی های هفت رنگ عمارت حمام در مجموعه ابراهیم خان و اسماعیل خان وزیر کرمان، ارایه در همایش گنجینه های فراموش شده هنر کرمان، دانشگاه شهید با هنر کرمان، 4 و 5 دی ماه. ##