گونه شناسی پارچه های طراز دوره فاطمیون مصر بر مبنای مؤلفه های قالب اصلی، نقوش و ترکیب بندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه هنر اصفهان

2 -کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس، دانشگاه علم و هنر یزد (نویسنده مسئول)

چکیده

فاطمیان شیعی مذهب توانستند، برای نخستین بار در جهان اسالم مصر را مستقل کرده و هنرهای بسیاری را شکوفا و پرورش دهند و قاهره را به مرکز عمده تمدن و هنر اسالمی مبدل سازند. پارچه طراز از شاخصترین نمونههای نساجی و زاده و محصول تفکر اسالمی، در این دوران به وفور تولید میشد و در امور سلطنتی نقشی بسیار مهم ایفا میکرد و بارزترین منسوج اسالمی به لحاظ سیاسی، اجتماعی و جذابیت هنری بشمار میرفت. طرازها، با توجه به عناصر شکلی، ازگونههای متعددی تشکیل شدهاند؛ لذا مهمترین مسئله این پژوهش، شناخت فرم و ساختار این منسوج وگونهشناسی آن بر مبنای فرم است. به منظور دستیابی به پاسخ این مسئله، بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد گونهشناسی مدنظر قرارگرفت وتعدادپانزده قطعه از طرازهای فاطمی بهعنوان نمونه و بهصورت هدفمند ازموزههای متروپولیتین و ویکتوریا آلبرت مورد مطالعه واقع شد. ازجمله نتایج تحقیق میتوان به: شناسایی الگوها و قالب اصلی طرح و نقش و گونهشناسی براساس فرم و دستهبندی نمونههای براساس، نوشتار خط کوفی و نقوش اشاره کرد. طبقهبندی مؤلفهها نیز، این نکته را نمایان ساخت که اغلب طرازهای فاطمی، با نوشتار خط کوفی در ردیف نوارهای افقی باریک و پهن و با تنوع اندک نقوش جانوری و گیاهی در شبکهبندی و کادرهای هندسی در ردیفهای افقی، طراحی و بافت شدهاند؛ بنا بر نوع استفاده از پارچه برای مصارف گوناگون )حکم سلطنتی، ردا یا لباس شاهی و هدیه( نوع تزئین و بافت طراز متفاوت بودهاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Typology of Tiraz Textiles in Egyptian Fatimid Caliphate based on Original Form, Motifs and Composition

نویسندگان [English]

  • Iman Zakariaee 1
  • leila rahro 2
1 Assistant Professor Art University of Isfahan
2 MA of Textile and Clothing Design, University of Science and Arts of Yazd
چکیده [English]

An Ismaili Shia Islamic caliphate, Fatimid was able to make Egypt independent in the Islamic world for the first time, flourishing many arts and turning Cairo into the major center of Islamic civilization and art. Tiraz textile, which is one of the most prominent textile samples and created by the creativity of Islamic artists, was abundantly produced during this era and played a significant role in royal affairs. In addition, Tiraz was the prominent Islamic textile in terms of political, social and artistic issues. Considering form elements, there are several types of Tiraz; therefore, the most important subject of this research is recognition of the form and structure of this textile and its typology based on form. In this research, descriptive-analytical method with a typology approach was used, and 15 pieces of Fatimid Tiraz were used as samples, selected from Metropolitan Museum of Art and Victoria Albert Museum using purposive sampling. According to the results of the research, identification patterns and form-based on the main frame, typology on based form and classification of images on based written kofic character and type of patterns. Classification of components detect, bulk of Fatemid Tiraz. Design and weaved in row horizontal gracile and abroad rows with written Kofic character with few diversity animal and herb motifs in lattice and geometric cadres. At usage of textile for divers consumptions (reign arbiter, king robe, gift) has been differ type of decorative and weaving

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tiraz
  • Fatimid
  • Decorative Motifs
  • Written
 ## - برند ، باربارا . (1383) . هنر اسلامی . (مهناز شایسته فر) . تهران : موسسه مطالعات هنر اسلامی.(1940). ## - بیکر، پاتریشیا . (1385) . منسوجات اسلامی.(مهنازشایسته فر) . تهران : مطالعات هنر اسلامی.(1995). ## - پاکباز ، روئین . (1386) . دایرالمعارف هنر، چاپ ششم . تهران : فرهنگ معاصر. ## - پرایس ، کریستین . (1391) . تاریخ هنر اسلامی . (مسعود رجب نیا) . تهران : امیرکبیر.(1928). ## - دهخدا ، علی اکبر . (1346) . فرهنگ فارسی،چاپ دوم . تهران : دانشگاه تهران. ## - رایس ، تالبوت . (1375) . هنر اسلامی. (ماه ملک بهار) . تهران : علمی فرهنگی.(2002). ## - فریه ، ر.دبلیو . (1374) . هنرهای ایران .(پرویز مرزبان) . تهران : فرزان روز. ## - کونل ، ارنست . (1384) . هنراسلامی .(هوشنگ طاهری) . تهران : توس. ## - واکر ، پل ای . ( 1383) . پژوهشی در یکی از امپراتوری های اسلامی(تاریخ فاطمیان و منابع آن) .(مهرداد جزایری) . تهران : فرزان روز.(2002). ## - کبیری و بروجنی ، فرانک و اردشیر . بررسی خط نگاره های موجود بر روی پارچه های زری دوره ی صفویه . ماه هنر ، 156: 97-88 . ## - علینژاد ، زهرا . (1390) . کارکردهای فرهنگی و سیاسی طراز در دوره سلجوقی. پژوهش نامه انجمن ایران تاریخ ، 9 : 88-69 . ## - همتی گلیان ، عبدالله . (1389) . طراز در تمدن اسلامی. مطالعات اسلامی : تاریخ و فرهنگ ، 84 : 122-103. ## - وردی ، حمیدرضا . (1385) . فاطمیان وهنرهای زیبا . فقه و تاریخ تمدن ، 9 : 206-181. ## . ( بازیابی شده در تاریخ 30 مرداد 1393)   - http://www.metmuseum.org  ## . ( بازیابی شده در تاریخ 30 مرداد 1393)   - http://collections.vam.ac.uk