بررسی نگاره های مربوط به رستم ودیو سپید در نگارگری

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد

چکیده

داستان نبرد رستم و دیو سپید از داستان‌های معروف شاهنامهٔ فردوسی در خوان هفتم آن است. این صحنه بارها و بارها در شاهنامه‌های مکتب‌های مختلف به نمایش درآمده است. در اینجا سعی شده تا به بررسی این موضوع در نگاره‌های مکتب‌های شیراز، هرات، تبریز و اصفهان بپردازیم؛ که شاید بتوان این چهار مکتب را مهم‌ترین مکتب‌های نگارگری ایران به‌حساب آورد. با بررسی این صحنه در مکتب‌های چهارگانه‌ای که مطرح شد، این سؤال پیش آمد که ویژگی‌های این نگاره درمکتب‌ها و دوره‌های مختلف به چه صورت است و چگونه می‌توان با کمک بررسی این نگاره مکتب و دورهٔ نسخه‌ای خطی را مشخص کرد؟ نکته جالب‌توجه در خصوص مکتب‌های گفته‌شده در بالا آن است که این مکتب‌ها در دوره‌های مختلف ویژگی‌های متفاوتی دارند؛ که این تفاوت‌ها در نگارهٔ نبرد رستم و دیو سپید نیز دیده می‌شوند؛ و سعی شده به آن‌ها نیز پرداخته شود و در آخر با عنوان تعدادی از ویژگی‌های شاخص هر مکتب و دوره به دسته‌بندی این نقش بپردازیم. با توجه به آنکه در این مقاله تنها یک طرح مطرح است، بررسی تفاوت‌ها، شباهت‌ها و تأثیرات متقابل مکتب‌های مختلف بر یکدیگر آسان‌تر خواهد بود؛ و می‌توان با بررسی جزئیات بیشتر و دقیق‌تر ازنظر ترکیب رنگ‌ها، عناصر نقش شده در پس‌زمینهٔ تصویر، نحوهٔ چهره‌پردازی شخصیت‌ها و پوشاک آن‌ها به تفکیک ویژگی‌های شاخص این مکاتب پرداخت. موضوعی که در بررسی نگاره‌های مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Rostam and Div-e Sepid Paintings in Miniature

نویسندگان [English]

  • Mitra SHateri 1
  • Ali Aarab 2
1
2
چکیده [English]

Shahnameh of Ferdowsi as a valuable and inspiring resource, since appearance was welcomed by artists and artisans of the Islamic era. Since Ferdowsi described the epic stories in his book so meticulous and attentive and full of beauty, Persian painters decorated Shahnama’s books with illustration of battle scenes between two power of good and evil. The story of the battle of Rustam and white demon (Div-e Sepid) is one of the most famous story in the seventh labor (Khan-e Haftum).This scene also was painted repeatedly in the Shahnameh manuscripts in different painting schools. This research is about this scene in the illustrations in Shiraz, Herat, Tabriz, and Isfahan schools in Iran which all of them are very important painting schools of Iran. This study is written via descriptive and analytical methods. Vast surveys showed some specific and indicative differences in backgrounds of images, how they shows portraits of heroes and characters or scenes, also composition of colors, clothes and rules of perspective in the painting of the scene in various schools. Determination and differentiation or participation of qualities in paintings of the scene of Shahnama beside of other scenes will be able to contrive for more knowledge of properties of these four schools and their differences from each other from the eighth century A.H to 11 A.H.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rostam and Div-e Sepid
  • Persian Paintings
  • Shiraz School
  • Herat School
  • Tabriz School
  • Isfahan School
  • آتابای، بدری، (1353). فهرست دیوان‌های خطّی، جلد دوم، تهران، کتابخانه سلطنتی. 
  •  آدامووا، ا.ت؛ و گیوزالیان، (1383). نگاره‌هایشاهنامه، زهره فیضی، تهران، فرهنگستان هنر. 
  • آروند، امیر، (1392)، «میراث فرهنگی ایران در موزه‌های جهان»، بخارا، سال پانزدهم، شماره 93، صص 125-132. 
  •  آژند، یعقوب، (1387). مکتب نگارگری هرات، تهران، فرهنگستان هنر. 
  •  آژند، یعقوب، (1387). مکتب نگارگری شیراز، تهران، فرهنگستان هنر. 
  •  پاکباز، رویین، (1383). نقاشیایرانیازدیربازتاامروز، چاپ سوم، تهران، نشر زرین و سیمین. 
  •  تسلیمی، علی و سید مجتبی میرمیران، (1389)، «فرآیند فردیت در شاهنامه با تکیه بر شخصیت رستم»، مجله ادب پژوهی، شماره چهاردهم، صص 29-48. 
  •  تقوی، علی و ابوالقاسم رادفر، (1389)، «تأثیر و حضور شاهنامه در برخی هنرهای ایرانی»، کهن نامهٔ ادب پارسی، سال اول، شماره دوم، صص 1-13. 
  •  حسینی، مهدی، (1388)، «شاهنامه محمد جوکی»، نامهٔ هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 4، صص 35 تا 50. 
  •  حسینی‌راد، عبدالمجید، (1392)، «پژوهشی برای معرفی شاهنامه مصور نویافته از دورهٔ صفوی (شاهنامه شاملو) متعلق به کتابخانهٔ کاخ موزهٔ نیاوران»، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 18 شماره 4، 43-54. 
  •  رابینسن، ب؛ و (1376)، هنرنگارگریایران، یعقوب آژند، چاپ اول، تهران، مولی. 
  •  راشد محصل، محمدرضا و فاطمه حسین‌زاده هرویان، (1392)، «بررسی پیرنگ، شخصیت‌پردازی، توصیف، زاویه دید و تصویرپردازی در داستان نبرد رستم با دیو سپید»، مجله متن شناسی ادب فارسی، سال چهل و نهم، دوره جدید سال پنجم، شماره 2(پیاپی 18)، صص 121-138. 
  •  شاه‌پسند حسین‌آبادی، پروین، (1388)، «نبردهای تن‌ به‌ تن رستم در نسخه خطی شاهنامه رشید امحفوظ در کتابخانه کاخ گلستان»، مطالعات هنر اسلامی، شماره یازدهم، صص 133-148. 
  •  شاهنامه فردوسی، (1378)، بر اساس چاپ مسکو، تهران، زهره. 
  •  عبدی، ناهید، (1393)، «بررسی نقش‌مایه‌های آیکونوگرافیک از ورای دو شاهنامه بایسنقری و طهماسبی»، کیمیای هنر، سال اول، شماره 3، صص 99- 103. 
  •  متقالچی، محمود، (1391)، «شاهنامهٔ فردوسی، نسخه دست‌نویس محمد جوکی»، بخارا، سال پانزدهم، شماره 88-89. 
  •  م. مقدم اشرفی، (1367)، همگانی نقاشی با ادبیات، روئین پاکباز، تهران، نشر نگاه. 
  •  مؤمنی، مهرداد، (1388)، «نگاهی به مینیاتورهای چند کتاب از ایران در موزه نسخ خطی ماتنداران ایروان»، پیام بهارستان، سال دوم شماره 6، صص 465-470. 
  •  www.aftabandishe.blogfa.COM