هندسه مشترک در باغ و فرش ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری

2 عضوهیات علمی گروه معماری

3 دانشیارگروه معماری

چکیده

هنرهای ایران دارای طیف گسترده‌ای می‌باشد اما آنچه در این مقاله موردنظر است هنرهای تزئینی-کاربردی در بین هنرهای ایرانی است که ازجمله آن‌ها هنر باغ سازی و فرش‌بافی ایرانی می‌باشد. هندسه نیز از دیرباز در هنر و معماری سرزمین ایران کاربردهای فراوانی داشته‌است. هنرمند معمار نیز در فرایند طراحی باغ ایرانی از هندسه به گونه‌های مختلف استفاده کرده‌است. این تحقیق بر آن است که با تحلیل تعدادی از باغ‌ها و فرش‌های ایرانی از منظر هندسه به الگوهای مشترک میان آن دو دست یابد. پرسش اصلی آن است که دریابیم، طراحی باغ ایرانی چه تأثیری بر آرایش و نگاره‌های فرش‌ها داشته است؟ و اینکه هندسه چگونه توانسته است میان ترکیب‌بندی کلی باغ و فرش پیوند برقرار سازد؟ نگارندگان، در این تحقیق سعی نموده‌اند تا با اتکا بر مطالعات کتابخانه‌ای و با روش مقایسه تطبیقی و مطالعه موردی به بررسی دو هنر اصیل ایرانی، یعنی فرش و باغ، پرداخته و از این رهگذر به تأثیر و تأثر این دو مقوله بر یکدیگر دست یابند. فرآیند تحقیق و استنتاج بر مبنای تحلیل نمونه‌های موردی استوار شده‌است. آنچه از این مقاله برمی‌آید آنست که فرش ایرانی نمود و جلوه‌ای‌ست از باغ ایرانی که در آن از هندسه، آرایش اندام‌های باغ، ترکیبات رنگی درختان و سایر شاخصه‌های سازنده باغ استفاده و الگوبرداری شده‌است. هنرمندان فرش‌باف نقشه باغ را کاملاً شناخته و آن را در منسوجات خود مورداستفاده قرار داده‌اند. ازاین‌رو می‌توان فرش‌های باغی ایرانی را دیدی از بالا به باغ ایرانی و متأثر از آن دانست که در حوزه منسوجات رخ داده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

common geometry between persian gardenand carpet

نویسندگان [English]

  • mahmood feizabadi 1
  • Seyyed Mojtaba Mirhosseini 2
  • Mojtaba Ansari2 3
1
2
3
چکیده [English]

Persian arts have an extensive range, but what in this article have been concentrated are decorative-applied arts including Persian gardening and Persian carpeting. Geometry has had many applications in Persian art and architecture for a long time. The application is very profound that even today it can be seen in arts in various forms and has its freshness yet. Architects have also used geometry in different ways in the process of Persian garden designing. This research is based on analyzing a number of Persian gardens and carpets from the viewpoint of geometry in order to achieve common patterns between them. The main question is to understand what are the impacts of Persian garden design on graphic of carpets? What is common geometry between Persian garden and carpet? In research process descriptive-analytic techniques are used and required data are collected by archival methods and surveying the cases in order to review two Iranian traditional arts i.e. carpet and garden, and achieve the impact of them on each other. Research process and conclusion is based on analysis of samples. Research achievements indicate that Persian carpet is a manifestation of Persian garden. In other words, Persian carpet has used Persian garden’s arrangement of organs, combination of color of trees and its other characteristics. Carpet weavers have fully understood the plan of the Persian garden and have used it in their textiles. So Persian carpets with garden graphic can be considered a top view and inspired from it that has been occurred in the area of textiles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art
  • Geometry
  • Persian Garden
  • Persian Carpet
  •       ابوالقاسمی، لطیف، (1391)، باغ ایرانی. تهران: نشر سازمان پارک‌های شهرداری. 
  •       اردلان، نادر و بختیار، لاله، (1380). حس وحدت، سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه حمید شاهرخ. اصفهان: خاک.  
  •      اقتداری، احمد، (1375). آثار و بناهای تاریخی خوزستان، تهران: اشاره، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.  
  •       انصاری، مجتبی، (1378). ارزش‌های باغ ایرانی (صفوی- اصفهان)، پایان‌نامه دکتری. دانشگاه تهران، تهران.  
  •       چیت‌سازیان، امیرحسین، (1388). «بازشناسی پردیس در بستر نمادگرایانه معماری و فرش ایران»، فصلنامه گلجام، (12)، 99-122.  
  •        چیت‌سازیان، امیرحسین؛ اسدی، محمدصادق؛ و کارگر، حمید، (1382). «آموزش دانشگاهی فرش دستباف، چالش‌ها و چشم اندازها»،مجموعه مقاله‌ها،سخنرانی‌ها و برنامه‌های نخستین. تهران: سخن‌گستر.  
  •        حشمتی رضوی، فضل‌الله؛ و آذرپاد، حسن، (1384). فرشنامه ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.  
  •         حصوری، علی، (1376). «باغ مینوی فردوس و طرح قالی ایرانی»، ماهنامه کلک، (89 و 93)، 247-259.  
  •        خوانساری، مهدی؛ مقتدر، محمدرضا؛ و یاوری، مینوش، (1383). باغ ایرانی، بازتابی از بهشت، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.   -        دهخدا، علی‌اکبر، (1377). فرهنگ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.  
  •        روحانی، غزاله، (1389). طراحی باغ و احداث فضای سبز، تهران: فرهنگ جامع.  
  •        ژوله، تورج، (1381). پژوهشی در فرش ایران، تهران: فرهنگسرای یساولی.  
  •        سیفیان، محمدکاظم؛ و محمودی، محمدرضا، (1386). «محرمیت در معماری سنتی ایران». هویت شهر، (1)، 3-15.  
  •         شربتیان، محمدحسن، (1391). «تأملی بر نقش و جایگاه اساطیر در هنر فرش ایرانی». مجله اینترنتی انسان‌شناسی و فرهنگ. بازیابی شده در تاریخ 01/1393، از http://anthropology.ir/node/14850   
  •        طبری، محمد بن جریر، (1362). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده. جلد 5. تهران: نشر بنیاد فرهنگ ایران.  
  •         فربود، فریناز؛ و طاووسی، محمود، (1380). «بررسی تطبیقی مفهوم نمادین درخت در ایران»، مدرس هنر، (2)، 43-54. 
  •           لیچاردی، گوییدو، (1385). «پیشنهاد یونسکو در احیاء باغ‌های گیاه‌شناسی کشورهای اسلامی تحت تأثیر مبانی زیباشناسی و علمی فرهنگ اسلامی باغ‌ها به استناد قران کریم»، بازیابی شده در تاریخ 01/1393، از http://www.memaran.ir/article394.html  
  •       مدقالچی، لیلا؛ انصاری، مجتبی؛ و بمانیان، محمدرضا، (1393). «روح مکان در باغ ایرانی»، باغ نظر، (28)، 25-38.  
  •         منصوری، سید امیر، (1384). «درآمدی بر زیبایی‌شناسی باغ ایرانی»، باغ نظر، (3)، 58-63.  
  •        نجفی، محمدجواد، (1362). تفسیر آسان. جلد 13. تهران: اسلامیه.   
  •        وند شعاری، علی؛ و نادعلیان، احمد، (1385). «تجلی عرفان در قالی‌های عصر صفوی»، نگره، (2 و 3)، 85-96.  
  •        ویلبر، دونالد نیوتن، (1385). باغ‌های ایران و کوشک‌های آن. ترجمه مهین‌دخت صبا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  
  •        هنرفر، لطف‌الله، (1354). «باغ هزار جریب و کوه صفه (بهشت شاه‌عباس)»، هنر و مردم، (157)، 73-94.  
  •        Conway, Martin, (1913). "A Persian Garden Carpet", The Burlington Magazine for Connoisseurs, (122), 95-99.          Porter, Yves, (2003). Palaces and gardens of Persia, Paris: Flammarion.  
  •         Rudenko, Sergei Ivanovich, (1970). The frozen tombs of Siberia: The Pazyryk Burials of Iron-AgeHorsemen, CA: University of California Press.