خوانشی بر هنر کاشی‌نگاری در دورۀ قاجار(نمونۀ موردی محوطۀ شرقی کاخ گلستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

2 موسسه آموزش عالی فردوس

3 عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی فردوس

10.22077/nia.2024.7322.1832

چکیده

هنر قاجار با قرار گرفتن در سیر انتقالی از سنت‌گرایی به مدرنیته، دارای ویژگی‌هایی در زمینۀ محتوا و ماده است که همین موضوع، باعث جذابیت مطالعاتی آن شده ‌است. هنر کاشی‌کاری نیز به عنوان یکی از هنرهای تزئینی این دوره، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کاخ گلستان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای سلطنتی دورۀ قاجار می‌باشد که تزئینات کاشی‌کاری بسیاری دارد. کاشی‌های محوطۀ شرقی کاخ، همچون دفتری مصور، ویژگی‌ها و شرایط اجتماعی_سیاسی دوران قاجار را به نمایش گذاشته است. از این‌رو مطالعه و بررسى این نقش‌مایه‌ها، روشنگر بسیارى از مسائل مربوط به هنر دورۀ قاجار می‌باشد و می‌توان با شناخت ویژگی هریک، خلأ تحقیقاتی موجود را تا حدودی پوشش داد. در این راستا هدف این پژوهش، بررسی و طبقه‌بندی هریک نقش‌مایه‌های محوطۀ شرقی کاخ و واکاوی معنایی و نگارگری هرکدام در قالب جدول‌ است. بر این اساس، پرسش‌های مطرح شده بدین ترتیب است: 1.عناصر تصویری و نقش‌مایه‌های به‌کار رفته در کاشی‌نگاره‌ها کدام‌اند؟ 2.منابع الهام و شیوۀ نگارگری مورد استفاده کاشی‌نگاران در کاخ چیست؟ روش تحقیق پژوهش حاضر کیفی و شیوۀ گردآوری اطلاعات، به صورت میدانی(عکاسی) و کتابخانه‌ای است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد در محوطۀ شرقی کاخ، نقش‌نگاره‌ها به هشت دستۀ کلی، نقش پرندگان، میوه‌ها، گل‌ها، حیوانات، زن، نقوش روایتی، مناظر و ساختمان‌ها تقسیم شده‌اند که هرکدام متأثر از فن عکاسی، نقاشی‌های قهوه خانه‌ای، تمبر و کارت پستال روایت و داستانی از دورۀ قاجار را شرح می‌دهند. پس از دسته‌بندی نقش‌نگاره‌ها دریافتیم که کاشی‌های متنوع و رنگارنگی به شیوۀ هفت رنگ و معرق، با اصول قرینه‌ سازی نگارگری شده‌اند و با رعایت اصل پرسپکتیو، سایه و روشن، واقع‌گرایی زیادی را برای بیننده ایجاد کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A reading on the art of tile painting in the Qajar period (a case study of the eastern enclosure of Golestan Palace)

نویسندگان [English]

  • Iman MirahojaeianHosseini 1
  • fahime taffakori 2
  • Alireza Taheri Moghaddam 3
1 Assistant Professor Professor, Department of Architecture, Ferdows Institute of Higher Education, Mashhad.
2 Ferdows Institute of Higher Education
3 Ferdows Institute of Higher Education, Mashhad,Iran
چکیده [English]

Qajar art, being in the process of transition from traditionalism to modernity, has characteristics in the field of content and material, which has made it attractive for studies. As one of the decorative arts of this period, the art of tiling is also of special importance. Golestan Palace is one of the oldest and most important royal buildings of the Qajar period, which has many tile decorations. The tiles of the eastern enclosure of the palace, like an illustrated notebook, have displayed the features and socio-political conditions of the Qajar era. Therefore, the study and investigation of these motifs sheds light on many issues related to the art of the Qajar period, and by knowing the characteristics of each, the existing research gap can be covered to some extent. In this regard, the aim of this research is to investigate and classify each of the motifs of the eastern enclosure of the palace and to analyze the meaning of each one in the form of a table. Based on this, the questions raised are as follows: 1. What are the visual elements and motifs used in the tile paintings? 2. What are the sources of inspiration and painting methods used by tile painters in the palace? The research method of the current research is qualitative and the method of collecting information is field (photographic) and library. The results of this research show that in the eastern area of the palace, the paintings are divided into eight general categories, birds, fruits, flowers, animals, women, narrative motifs, landscapes and buildings, each of which is influenced by photography techniques, coffee house paintings, stamps and postcards. They describe a story from the Qajar period. After categorizing the motifs, we found that the various and colorful tiles were painted with the principles of projection, and by observing the principle of perspective, shadow and light, they created great realism for the viewer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • Golestan Palace
  • tile
  • Naqsh Mayeh
  • tile painting

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 خرداد 1403
  • تاریخ دریافت: 19 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 22 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 26 خرداد 1403