تحلیل معنایی نقوش بناهای قاجاری در بافت قدیم شهر بیرجند (بر اساس رویکرد معناشناسی دیداری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد باستان شناسی. دانشگاه بیرجند

2 دانشگاه بیرجند

3 گروه باستان شناسی، دانشکده هنر ، دانشگاه بیرجند

4 استادیار گروه باستان شناسی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

10.22077/nia.2023.6208.1712

چکیده

بافت تاریخی شهر بیرجند در خراسان جنوبی دارای آثار معماری شاخصی از دوره قاجار و پهلوی است که تا کنون بررسی کاملی بر روی نقوش به جای مانده از دوره قاجار بر اساس رویکرد معناشناسی دیداری صورت نپذیرفته است. بر این اساس در این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی با ماهیت تاریخی انجام پذیرفته است در ابتدا تمامی بناهای قاجاری با مراجعه به آرشیو میراث فرهنگی و بازدید میدانی مشخص و عکسبرداری شدند. سپس تمامی بناهای مورد مطالعه در چهار دسته باغ، منازل شخصی، حسینیه و مدارس طبقه‌بندی گردید و از میان هر دسته یک بنای شاخص انتخاب شد. دلایل انتخاب بر اساس شاخص بودن و سالم بودن بنا، وجود نقوش متعدد و عدم تغییر نقوش در دوره‌های مختلف بوده است. سپس بر اساس رویکرد معناشناسی دیداری هر نقش به صورت منفرد، نمادشناسی و ریشه شناسی گردید. سپس مجدداً تمامی نقوش یک بنا، در بافت خود (باغ، منازل شخصی، حسینیه مدارس) و فضای گفتمانی دوره قاجار (نگاه مذهبی، اجتماعی و سیاسی) تحلیل و خوانش معنایی شدند چرا که در این رویکرد تنها طبقه‌بندی ساختاری و نمادشناسی مد نظر نیست بلکه تحلیل معنایی نقوش بر اساس دیدگاه گفته‌پرداز و گفتمان جامعه است. بر این اساس مشخص شد که نقوش دوره قاجار در بافت تاریخی بیرجند بر اساس مؤلفه‌های نقوش ایران باستان نقش شده‌اند و نقوش غربی کمتر در آن قابل روئیت است که این عملکرد در دوره پهلوی تنزل یافته و بر طراحی نقوش غربی افزوده شده است. همچنین بر اساس معناشناسی نقوش و کتیبه‌های بدست آمده مشخص شد که دیدگاه مذهبی و اجتماعی این منطقه بر اساس دیدگاه مذهب شیعه بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semantic analysis of the motifs of Qajar buildings in the old context of Birjand city (Based on visual semantics approach)

نویسندگان [English]

  • fahimeh_ razavian 1
  • ali zareie 2
  • maryam zohouriyan 3
  • koohestani Hossein 4
1 Master's student.Department of Archaeology
2 Associate Professor. Department of Archaeology
3 Assistant Professor, Department of Archaeology, Faculty of Art, Birjand University, Birjand. Iran
4 Assistant Professor of Archeology University of Birjand Faculty of art
چکیده [English]

The historical context of the city of Birjand in South Khorasan has significant architectural works from the Qajar and Pahlavi periods, which have been carried out until the end of a complete investigation on the motifs left from the Qajar period based on the concept of visual semantics. Based on this, in this research, which is done in a descriptive-analytical way with a historical nature, at first, all the Qajar buildings were identified and photographed by referring to the cultural heritage archives and field visits. Then, all the studied buildings were classified into four categories: gardens, private houses, houses, and schools, and one landmark building was selected from each category. The reasons for the selection were based on the building's index and soundness, the presence of numerous motifs and the non-change of motifs in different periods. Then, based on the approach of visual semantics of each role individually, semiology and etymology were done. Then again, all motifs of a building were analyzed and read meaningfully in their context (gardens, private homes, school houses) and the discourse space of the Qajar period (religious, social and political view) because in this approach only structural classification and semiology of fashion It is not an opinion, but a semantic analysis of motifs based on the viewpoint of the speaker and the discourse of the society. Based on this, it was found that the motifs of the Qajar period in the historical context of Birjand were carved based on the components of the motifs of ancient Iran, and the western motifs are less visible in it. Also, based on the semantics of the motifs and inscriptions obtained, it was found that the religious and social view of this region was based on the view of the Shia religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical context
  • Birjand
  • semantics
  • Qajar

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 16 اردیبهشت 1402
  • تاریخ دریافت: 20 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 16 اردیبهشت 1402