مطالعۀ ساختاری فرش‌های منقوش در نگارۀ محاورۀ دانشوران و نگارۀ جشن در دربار برای اعلام عروسی حضرت یوسف (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاد گروه معارف دانشگاه هنر اصفهان.

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد پژوهش فرش، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه‌ هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22077/nia.2023.5605.1645

چکیده

شناسایی اصول ساختاری حاکم بر فرش‌های ادوار مختلف ازجمله بایستگی‌های شناختی هر دوره‌ای است که پژوهشگران را همواره به‌سوی کاربردی کردن هرچه‌ بیشتر مطالعات فرش و یافتن معناها از پی ساختارها و تحلیل‌های متکی بر بینامتن‌ها و فرا متن‌ها سوق می‌دهد؛ در این میان، با منقوش ‌شدن فرش بر نگاره‌های دورۀ تیموری و سدۀ نخست صفوی، در بیرون، نشانه‌ای از توانایی فراوان هنرمندان ایران در نقش‌پردازی و در درون، شوری به زبان نگاره‌ها بیان می‌شود و این فرش‌های پرنقش و نگار، همراه زندگی مردم آن عصر بازنمایی شده‌اند. ازاین‌رو، این پژوهش کیفی به‌صورت موردی، دو نمونه از نگاره‌های دورۀ تیموری و سدۀ نخست صفوی را به‌صورت هدفمند برمی‌گزیند تا باهدف مطالعۀ ساختار فرش‌های منقوش در آن‌ها، با روش توصیفی- تحلیلی، به این پرسش اصلی پاسخ داده باشد که رابطۀ میان دو نظام بینانشانه‌ای نگاره‌ها و فرش‌های نگارین بر آن چیست؛ از این حیث، پژوهش پیش‌رو داده‌های خود را به‌صورت اسنادی گردآوری کرده و در دو سطح توصیف و تحلیل به مطالعۀ ساختاری پیکره‌های مطالعاتی می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خلق نظام‌های تصویری و کلامی در نگاره‌های مطالعاتی صرفاً یک بازنمایی روایی یا تاریخی نیست و نگاره‌ها از متنی صریح و تک‌لایه‌ای خارج و به یک متن ضمنی و چندلایه‌ایِ مرتبط با یکدیگر، مبدل گشته‌اند و نظام‌های بینانشانه‌ای حاضر در این متون تجسمی، خود نیز با نظام‌های بینانشانه‌ای دیگر روابط بینامتنی ضمنی برقرار می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Structural Study of Patterned Carpets in The Miniature of “Nasiruddin Tusi and Colleagues at Work in the Maragha Observatory” and “Yusuf Gives A Royal Banquet in Honor of his Marriage”

نویسندگان [English]

  • seyedeh maryam sadat Izadi Dehkordi 1
  • Majid Jafari Goujani 2
1 assistant professor department of education Esfahan art university.
2 Graduate Master in Carpet Research, Department of Carpet, Faculty of Handicrafts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Identifying the structural principles governing the carpets of different periods is among the cognitive merits of each period which always leads researchers to apply carpet studies as much as possible and to find meanings based on structures and analyzes based on intertextualities and paratextuals. In the meantime, with the carving of the carpet on the paintings of the Timurid era and the first Safavid century, on the outside, there are signs of the great ability of Iranian artists in painting, and on the inside, the passion is expressed in the language of the paintings, and these carpets with many patterns, along with The lives of the people of that era have been represented. Therefore, this qualitative research, on a case-by-case basis, purposefully selects two examples of paintings from the timurid era and the first safavid century in order to study the structure of the carved carpets in them with a descriptive-analytical method, to answer this main question. What is the relationship between the two intersemiotic systems of paintings and carpets carved on them? In this sense, the present research collects its data in the form of documents and deals with the structural study of the study bodies at two levels of description and analysis. The findings of the research show the creation of visual and verbal systems in study samples is not just a narrative or historical representation, and the pictures go out of an explicit and single layered text and become an implicit and multi layered text related to each other, and intertextual systems in these visual texts with other intertextual and intersemiotic systems, relationships they establish implicit intertextuality.In this sense, the present research collects its data in the form of documents and deals with the structural and semantic study of the study bodies at two levels of description and analysis. The findings of the research show that illustrators have made practical use of the functional nature of the design and its role by painting the carpet as a tradition in their art, and by painting the carpet in the painting environment, they have intensified the relationship between the structure of the carpet and its content; Therefore, structure and content are the reproduction of each other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Painting
  • Timurid Carpet
  • Safavid Carpet
  • Structural Study
  • Intertextualite
اشرفی، احمد؛ میر جعفری، حسین. (1389). «زمینه‌های پیدایش مکتب هرات در عصر تیموری و چگونگی انتقال مواریث آن به عصر صفوی»، پژوهش‌نامه تاریخ، سال پنجم، شمارۀ 18، 162- 147.
امامی، نصرالله. (1375). «نگاهی به هنرهای اسلامی دوره تیموری»، مشکوه، شمارۀ 53، 167- 145.
جعفری، علی‌اکبر؛ عرب ‌صالحی نصرآبادی، شهناز. (1396). «بررسی تأثیر مکتب هرات تیموری و سبک بهزاد بر هنر اوایل عهد صفوی (950- 907 هـ. ق)»، تاریخنامه خوارزمی، سال پنجم، شمارۀ 16، 76- 59.
جنسن، چارلز. (1387). تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی. چاپ دوّم، ترجمۀ بتی آواکیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
حشمتی رضوی، فضل‌الله. (1387). تاریخ فرش: سیر تحول و تطور فرش‌بافی ایران. چاپ نخست، تهران: انتشارات سمت.
حصوری، علی. (1376). فرش بر مینیاتور. تهران: فرهنگیان.
خانلری، مجید. (1385). «مقدمه‌ای بر سبک‌شناسی قالی دورۀ صفویه»، گلستان هنر، دوره دوّم، شمارۀ 3، 169- 160.
زرین ایل، مهدی؛ کارگر جهرمی، وحید (1391). «نگارگری ایران در دوران تیموری (عصر طلایی نگارگری ایران)»، نیمسال‌نامه تاریخ‌ نو، سال دوّم، شمارۀ 4، 177- 143.
زکریایی کرمانی، ایمان؛ جعفری گوجانی، مجید (1401). «مطالعۀ تطبیقی نقوش قالی‌های موجود نگاره‌های دورۀ تیموری ایران با قالی‌های موسوم به هولباین عثمانی»، دو فصلنامه علمی پژوهش هنر، سال دوازدهم، شمارۀ 23، 58- 43.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
شادلو، داود. (1399). «تحولات طراحی فرش با استناد به نگاره‌های مکاتب هرات و شیراز از نیمۀ دوم سدۀ نهم تا آغازین سال‌های سدۀ دهم در ایران»، نگره، شمارۀ 54، 76- 55.
عنبری یزدی، فائزه. (1395). هندسه نقوش (1). چاپ ششم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
کریمیان، حسن؛ ابطحی فروشانی، زهرا؛ سلیمانپور، رضا. (1390). «سیر تحول نقش فرش در دوره تیموری با توجه به نگاره‌های مکتب هرات»، همایش ملی هنر، فرهنگ، تاریخ و تولید فرش دستباف ایران و جهان، 405- 393.
کوریان، ا. م؛ سیکر، ژ. پ. (1396). باغهای خیال: هفت قرن مینیاتور ایران. چاپ سوّم، ترجمۀ پرویز مرزبان. تهران: فروزان روز.
ملول، غلامعلی. (1384). بهارستان: دریچه‌ای به قالی ایران. چاپ نخست، تهران: انتشارات زرین و سیمین.
نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهشنامه علوم انسانی، شمارۀ 56، 98- 83.
نامور مطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیت؛ نظریه‌ها و کاربردها. چاپ نخست. تهران: انتشارات سخن.
نامور مطلق، بهمن. (1391). «گونه‌شناسی بیش‌متنی»، پژوهش‌های ادبی، سال نهم، شمارۀ 38، 152- 139.
ولش، آنتونی. (1385). نگارگری و حامیان صفوی: بررسی تحولات دوره گذار از مکتب قزوین به مکتب اصفهان. چاپ نخست، ترجمۀ روح‌الله رجبی، تهران: فرهنگستان هنر.
Briggs, Amy. (1940). Timurid Carpets: I. Geometric carpets, Ars Islamica, Vol. 7, No. 1, pp. 20-54..
Lentz, Thomas. W. & Lowry, Clenn. D. (1989). Timur and Princely Vision: Persian Art and Culture in the Fifteenth Century. Washington: Smithsonian Institution Press.
Simpson, M. Sh., & Farhad, M. (1997). Sultan’s Ibrahim Mirza’s Haft Awrang: A Princely Manuscript from Sixteenth Century Iran. New Haven and London: Yale University Press.
URL 2: https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/aghaz/sh1 (access date: 2022/08/10).
URL 3: https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar1/sh36 (access date: 2022/08/10).