مطالعه تطبیقی درهای منبت مسجد افوشته نطنز با آثار مشابه دوره تیموری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

2 عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان

3 دکترای پژوهش هنر، دانشیار گروه صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

دوره‌ تیموری را می‌توان یکی از دوره‌های درخشان هنرهای چوبی ایران به شمار آورد. این دوره علاوه بر اینکه ادامه دهنده‌ راه دوره‌های قبلی است، به واسطه‌ نوآوری‌های موجود در آثار، از دوره‌های قبل متمایز می‌شود. از جمله آثار این دوره می‌توان به درهای نفیس مسجد افوشته اشاره کرد که جزء پرکارترین درهای اسلامی محسوب می‌شوند. این درها علاوه بر ارزش هنری بالا، به دلیل وجود کتیبه‌هایی که با دین و مذهب مردم گره خورده، از ارزش مضمونی و اجتماعی بالایی نیز برخوردارند. هدف اصلی پژوهش حاضر، تطبیق اصول طرح و نقش درهای منبت مسجد افوشته با سایر نمونه‌های شاخص دوره‌ تیموری است. روش پژوهش از نظر روش، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است. با توجه به مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته توسط نگارندگان، این نتایج حاصل شد که درهای مسجد افوشته به میزان بسیار زیادی با الگوی رایج درهای منبت تیموری همخوانی دارد و از لحاظ ترکیب بندی تمامی این آثار تقریباً یکسان و دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. همگی درها دولنگه‌ای هستند که هر لنگه به سه تنکه تقسیم شده‌است. نقوش استفاده شده بر روی آنها به ترتیب فراوانی شامل: نقوش گیاهی، نقوش نوشتاری و هندسی است. همچنین، بر اساس مطالعه‌ مضمونی کتیبه‌ها می‌توان دریافت که کتیبه‌های دوره‌ تیموری بیشتر شامل: اشعار، نام بانی و سازنده، تاریخ ساخت، اسامی خداوند، نام حضرت محمد (ص) و نام حضرت علی (ع) است. کاربرد این اشعار و اسامی مذهبی نشان دهنده اعتقادات مذهبی بانیان آثار است که تمایلات شیعی در آن به وضوح دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the carving doors of the Afoshteh Mosque in Natanz with similar works from the Timurid dynasty

نویسندگان [English]

  • Hooriye Azari 1
  • Farhad Khosravi Bizhaem 2
  • Qobad Kiyanmehr 3
  • Bahareh Taghavi Nejad 2
1 M.A in Handicrafts, Handicrafts Faculty, Art University of Isfahan
2 Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Ph.D in Art Research. Associate professor in faculty of Handicrafts Department, Art University of Esfahan. Esfahan, Iran.
چکیده [English]

The Timurid period can be considered one of the brilliant periods of Iranian wooden arts. This period, in addition to continuing the path of previous periods, is distinguished from previous periods by the innovations in the works. Among the works of this period, we can mention the exquisite doors of Afoshteh Mosque, which are considered to be among the most prolific Islamic doors. In addition to their high artistic value, these doors are also of great thematic and social value due to the inscriptions that are associated with the religion of the people. The main purpose of the present study is to achieve the principles of design and the motifs of the inlaid doors of the Afoshteh Mosque with other typical examples of the Timurid period. The research method is descriptive, analytical and comparative in terms of method. According to the library and field studies conducted by the authors, it was concluded that the doors of the Afoshteh Mosque are very similar with the common pattern of Timurid carving doors and in terms of composition all these works are almost the same and have common features. All the doors are double-leafed, each of which is divided into three parts. The motifs used on them in many ways include: plant motifs, written motifs and geometric motifs. Also, based on the thematic study of the inscriptions, it can be seen that the Timurid period inscriptions mostly include: poems, the name of the founder and builder, the date of construction, the names of God, the name of Prophet Mohammad and the name of Imam Ali. The use of these poems and religious names reflects the religious beliefs of the founders of the works, in which Shiite tendencies are clearly seen.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afoshteh Mosque
  • wooden doors
  • Timurid carving
منابع
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن؛ منزوی، علی­نقی. (بی­تا). طبقات­ اعلام­الشیعه. قم: اسماعیلیان.
اعظم واقفی، سیدحسین. (1386). آثار فرهنگی نطنز. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
امامی، نصرالله. (1375). «نگاهی به هنرهای اسلامی دوره تیموری». مشکوه، ش[WU1] ماره 53­­، 145- 167.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. (1352). آثار ملی اصفهان. تهران: انجمن آثار ملی.
سمسار، محمدحسن. (1386). سیمای تهران. تهران: زریران.
شراتو، اُمبر؛ گروبه، ارنست. (1384). هنر ایلخانی و تیموری. مترجم: یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران: مولی.
فرشته­نژاد، مرتضی. [m2] (1356). گره­سازی و گره-چینی در هنر معماری ایران. تهران: انجمن آثار ملی.[WU3] 
کاویانی فریز، مهسا؛ خسروی بیژائم، فرهاد؛ حسنی، حجت. (1397). «مطالعه و تطبیق ویژگی‌های درب خالصی از دوره تیموری و درب مشبک دوره صفوی در حرم مطهر رضوی». در مجموعه مقالات دومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی اسلامی، .[m4] 
کریمیان، معصومه. (1395). «بررسی تطبیقی شیوه منبت­کاری دوره مظفری و تیموری در دو اثر چوبی در داخلی مقبره امام­زاده­اسماعیل اصفهان و در ورودی مقبره سیدحسن واقف (مقایسه دو اثر چوبی متعلق به دوره گورکانی و مظفری)».  در مجموعه مقالات کنفرانس بین­المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی، [m5] .
کفیلی، حشمت. (1378). [m6] «معرفی دری نفیس از موزه آستان قدس». خراسان­پژوهی، شماره 1، 9- 16.
کیانمهر، قباد. (1378). کارگاه صنایع دستی 2: چوب، تهران: کتاب­های درسی ایران.
ــــــــــــ ؛ کریمیان، معصومه. (1393). «بررسی نقش­مایه ها و ویژگی­های بصری درهای چوبی مقبره امام­زاده­عباس ساری و مسجد جامع افوشته اصفهان از دوره تیموری». سفالینه، شماره 1، 67- 74.
گدار، آندره؛ گدار، یدا؛ سیرو، ماکسیم. (1384). آثار ایران. مترجم: ابوالحسن سروقدمقدم، جلد سوم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
مکی­نژاد، مهدی. (1388). «سیر تحول کتیبه­های ثلث در معماری ایران (صفوی تا قاجار)». نگره، شماره 13، 29- 40.
نراقی، حسن. (1374). آثار تاریخی شهرستان­های کاشان و نطنز. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
هنرفر، لطف­الله. (1350). گنجینه آثار تاریخی اصفهان. اصفهان: ثقفی.
یاوری، حسین. (1383). آشنایی با چوب و هنرهای مرتبط آن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
شماره [WU1]
در سایر موارد نیز به جای ش، شماره نوشته شود.
 [m2]این منبع در متن دیده نشد.
 [WU3]درکدام قسمت مقاله استفاده شده است؟ در صورت عدم به کارگیری، این منبع حذف شود.
 [m4]برگزارکننده، محل برگزاری و نیز شماره صفحات مقاله.
 [m5]مانند نمونه پیش عمل شود.
 [m6]در متن،1378 است. کدام درست است؟