تطبیق عدد چهار، جم و جام جم بر عناصر نگاره باریابی التریاق مرتبط با زمان مقدس روز نو سال نو با تکیه بر رمز‌پردازی در اندیشه الیاده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته کارشناسی ارشد هنر اسلامی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

پرداختن به زمان به مثابه امر مقدس کهن در آیین روز نو سال نو، همواره مورد توجه فرهنگ باستانی ایران بوده است. بازتاب تداوم این کنش تا دوران اسلامی را احتمالا می‌توان در نمونه نگاره نسخه التریاق با موضوع باریابی، مشاهده کرد. این سوال مطرح است که چگونه زمان مقدس روز نو از سال نو با نگاره باریابی نسخه التریاق ارتباط پیدا می‌کند؟ مقاله حاضر ابتدا به روش اسنادی، ضرورت توجه به زبان رمزی کیهانی در فرهنگ کهن ایران با تکیه بر اندیشه میرچا الیاده را عامل بازشناسی تقدس زمان آیینی روز نو از سال نو دانسته که هدف تحقیق است. سپس امور تقدس انگاشته؛ عدد چهار، جم، جام جم، محتوای درون جام و رنگ محتوا در ارتباط با زمان قدسی را با طرح نظراتی که همسو با دیدگاه الیاده به نظر می‌رسند، تحلیل کرده و سعی در تطبیق آن امور بر روی عناصر تصویری نگاره مزبور، داشته که هدف دیگر تحقیق است. بر این اساس در هستی‌شناسی کهن، ما‌ به ازای زمان ازلی در آیین روز نو هر سال نوی جامعه باستانی ایران، تجدید می‌شده و تمام امور زندگی مانند اشخاص، اشیاء و مفاهیم را مقدس می‌نموده است. اصرار بر لزوم تکرار آن آیین به جهت تداوم تقدس در بستر فرهنگی تا دوران اسلامی، مطرح بوده و بر موضوعات هنر نگارگری، تاثیر گذاشته که بازتاب آن را برای نمونه، می‌توان در نگاره باریابی نسخه التریاق، مشاهده کرد. بنا‌بر‌این، امور تقدس‌انگارانه؛ عدد چهار، شخصیت جم، جام او و محتوای درون جام جم در نگاره با باور کهن تجدید حیات و گشودگی آیین مزبور در زمان ازلی و تاثیر آن بر امور مرتبط با زندگی، هم‌زبانی کرده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Collation number four, Jim & Jam- e- Jim on elements of Al Tariagh- honored portrait in relation to new day of holy period in a New Year on the basis of decoding on Mircea Eliade thinking

نویسنده [English]

  • Nasrin Sattari Najaf Abadi
educated in master of Islamic art of Art Isfahan University
چکیده [English]

Pay attention to time as old holy case on New Years' of New Day custom as always considered in Iran's ancient culture. It seems that the results of this religious act in Islamic period can be observed in Al Tariagh- book portrait. The question is how holy time of New Years' holy day communicate with Al Tariagh- honored portrait. Librarian study first was used in this study. In this article coding language is regarded & coding language is companied with Mircea Eliade paying attention to cosmology in the life of ancient human is the goal of using coding language. This human has lived in ancient society of Iran. Holy percepts can be recognition through surveying cosmology. Then it analyzed the cases considered holy like number four , Jim, Jam- e- Jim, Jam's container and the color of it relation to holy time that stated favorable ideas. It tried to adapt those cases on pictorial elements of portrait that was the second goal of the study. So when the holy time of the New Year compared with shapes and elements of image, those shapes become saint. This holy goal contained some revitalization in ancient time that it has been the time related to the beginning of creation of everything in the word for example the creation of humans, things and concepts. On the New Day of the New Year the eternal or ancient time has been repeated and has influenced life affairs like number four, Jim, his Jam and Jam's container. These affairs had harmony with elements of portrait.

کلیدواژه‌ها [English]

  • holy time
  • number four
  • Jim
  • Jam- e- Jim
  • Al Tariagh'
  • s portrait
آموزگار، ژاله. (1387). زبان، فرهنگ و اسطوره. تهران: مهارت.
احمدی، لیلا. (1394). «نقش اعداد در آیین‌های گذر ایرانی (با تکیه بر فرهنگ گیلان، آمل، تالشان، بروجرد، لرستان، خراسان و ایزدخواست)»، مطالعات ایرانی، شماره 28، صص16-1.
اردلان، نادر. (1380). حس وحدت و سنت عرفانی در معماری اسلامی. مترجم: حمید شاهرخ و لاله بختیار. تهران: نشر خاک.
الیاده، میرچا. (1394). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
----------. (1393). مقدس و نا‌مقدس. ترجمه نصرالله زنگویی. تهران: سروش.
----------. (1387). متون مقدس بنیادین از سراسر جهان. مترجم: مانی صالحی علامه. تهران: فرا‌روان.
----------. (1381). «نکاهی کوتاه بر واقعیت تاریخی و پیام‌های آسمانی زرتشت». مترجم: حسین حیدری، کتاب ماه دین، شماره 60 و 61، صص53-46.
----------. (1379). دین‌پژوهی/ جلد دوم. مترجم: بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
----------. (1379). «زردشت و دین ایرانی(فصلی از تاریخ باور‌ها و اندیشه‌های دینی)»، مترجم: احمد سمیعی(گیلانی)، معارف، شماره 50، صص61-48.
----------. (1375). دین‌پژوهی/ جلد اول. مترجم: بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
امامی، نصرالله و مالگرد، نوشین. (1391). «اسطوره جام جم و عرفان اسلامی»، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، شماره 2، صص24-1.
اوشیدری، جهانگیر. (1383). واژه‌نامه‌ی توضیحی آیین زرتشت. تهران: نشر مرکز.
برایان، پی‌یر. (1377). تاریخ امپراطوری هخامنشیان از کورش تا اسکندر. مترجم: مهدی سمسار، تهران: زریاب.
برند، باربارا. (1383). هنر اسلامی. مترجم: مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
بروس میت‌فورد، میراندا. (1388). فرهنگ مصور نماد‌ها و نشانه‌ها در جهان. مترجم: ابوالقاسم دادور و زهرا تاران. تهران: نشر دانشگاه الزهرا.
بسته‌نگار، مهرنوش. (1393). «رنگ منظر ایرانی(جایگاه رنگ در کشف برند گردشگری ایران)»، منظر، شماره 29، صص64-58.
بلخاری، حسن. (1388). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران: سوره مهر.
بلعمی، ابو علی‌محمد. (1353).  تاریخ بلعمی. به تصحیح محمد‌تقی بهار و محمد پروین گنابادی. تهران: زوار.
پاشایی، ژیلا. (1393). «ظهور نقش‌مایه ماهی آیین مهر در مهر‌های دوره‌ی قاجار و فلوس‌های دوره‌ی صفویه و قاجار»، گنجینه اسناد، شماره 2، صص137-106.
پاکباز، رویین. (1383).  نقاشی ایران از دیر‌باز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
پوپ، آرتور اوپهام. (1387). سیری در هنر ایران(از دوران پیش از تاریخ تا امروز)/ جلد دهم. مترجم: نجف دریا‌بندری و دیگران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جعفری، حسن. (1387). «دین و اسطوره: بررسی فلسفی نظریه‌ی میرچا الیاده پیرامون اسطوره»، پژوهشنامه ادیان، شماره 4، صص74-47.
چوناکوا، ا. م. (1376). «جنبه نمادی رنگ در متن‌های پهلوی، ترجمه لیلا عسگری»، نامه فرهنگستان، شماره 12، صص 72-64.
حاجی‌علی‌عسگر، ندا و مؤمنی، کورش. (1396). «تجلی عدد چهار در طرح معماری آتشکده‌های ایران»، معماری و شهر‌سازی آرمانشهر، شماره 21، صص38-23.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1370). دیوان، بر اساس نسخه قزوینی و غنی. تصحیح منصور موحد‌زاده. تهران: پژوهش.
خاتمی، محمود. (1390). پیش‌در‌آمد فلسفه‌ای برای هنر ایرانی. تهران: متن.
دادگی، فرنبغ. (1369). بندهش. گزارنده مهرداد بهار. تهران: توس.
دادور ابوالقاسم و برازنده حسینی، مهتاب. (1391). همبودی دین و هنر در ایران باستان. تهران: گستره.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377).  لغتنامه دهخدا/ جلد سوم. تهران: دانشگاه تهران.
ربیعی، هادی. (1390). جستار‌هایی در چیستی هنر اسلامی(مجموعه مقالات: تاریخ نگارگری ایرانی- اسلامی از حبیب‌الله آیت‌اللهی). تهران: فرهنگستان هنر.
رضی، هاشم. (1384).  آیین مغان: پژوهشی درباره دین‌های باستان. تهران: سخن.
ستاری، جلال. (1384). مقدمه بر اسطوره و رمز در اندیشه میرچا الیاده، جهان اسطوره‌شناسی(6). تهران: نشر مرکز.
شیمل، آنه‌ماری و ساسک، پرسیلا. (1389). «ارزش‌های رنگ در هنر و ادبیات ایران»، مترجم: مریم میر‌احمدی، نامه انجمن، شماره 12، صص58-40.
عسگری، فاطمه و اقبالی، پرویز. (1392). «تجلی نماد‌های رنگی در آیینه هنر اسلامی»، جلوه هنر، شماره 9، صص62-43.
علمی، قربان. (1395). «میرچا الیاده و انسان‌شناسی»، انسان‌پژوهی دینی، شماره 36، صص29-5.
علمی، قربان. (1393). «الیاده و هستی‌شناسی مقدس»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، شماره 5، صص21-1.
فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان. 9 جلد در 4 مجلد. تهران: قطره.
قنبری، حسن. (1390). «دین از نگاه میرچا الیاده»، ادیان و عرفان، شماره 1، صص128-117.
کاپلستون، فردریک‌چارلز. (1388). واحد در ادیان. مترجم: محمود یوسف ثانی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
کاویانی، پویا. (1389). «پزشکی و سیر تحول درمان در ایران باستان»، تاریخ پزشکی، شماره 3، صص98-67.
کرامتی، محسن. (1383). فرهنگ اصطلاحات و واژگان هنر‌های تجسمی:انگلیسی-فارسی. تهران: چکامه.
کریستن‌سن، آرتور امانوئل. (1378). ساسانیان. مترجم: رشید یاسمی. به تصحیح حسن رضایی باغ‌ بیدی. تهران: صدای معاصر.
کفشچیان مقدم، اصغر و یاحقی، مریم. (1390). «بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران»، باغ نظر، شماره 19، صص76-65.
لک‌زایی، مهدی و موسویان، حمید. (1396). «پدیدار‌شناسی دین و هرمنوتیک نزد میرچا الیاده»، اندیشه دینی دانشگاه تبریز، شماره 3، صص150-137.
محمدی ملایری، محمد. (1384). فرهنگ ایران پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. تهران: توس.
مدد‌پور، محمد. (1393). تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی. تهران: چاپ و نشر بین الملل. این منبع در تحلیل عدد 4 کیهانی استفاده شده
مدرسی، فاطمه و مظفری، وزیر. (1395). «اسطوره شاهان پیشدادی در متون تاریخی فارسی»، متن‌پژوهی ادبی، شماره 69، صص64-35.
مراثی، محسن. (1391). «تبیین بررسی چگونگی ترکیب نوشته و تصویر و خاستگاه آن در نگارگری مکتب شیراز دوره آل اینجو»، نگره، شماره 23، صص51-43.
نوابی، مریم. (1389). «هئومه و سومه در اندیشه هندوان و ایرانیان باستان»، پژوهشنامه ادیان، شماره 8، صص144-125.
ورمازرن، مارتن. (1345). آیین میترا. مترجم: بزرگ نادر‌زاد. تهران: دهخدا.
وهمن، فریدون. (1384). دیانت زرتشتی. تهران: جامی.
ویدن، گرن، گئو. (1377). دین‌های ایران باستان. مترجم: منوچهر فرهنگ. تهران: آگاهان دیده.
هینلز، جان‌راسل. (1391). شناخت اساطیر ایران. مترجم: ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: نشر چشمه.
Eliade, Mircea (1991), The Myth of the Eternal Return, tr. W. R. Trask (Princeton, NJ): Princeton University Press.
------------------ (1986), Simbolism, the Sacred, and the Arts, ed. Diane Apostolos - Cappadona, New York: Crossroad company.
------------------ (1968), Patterns in Comparative Religion, Trans. Rosemary Sheed, Cleveland: The World Publishing Company.
------------------ (1967), Myths, Dreams, and Mysteries. Translated by Philip Mairet. New York: Harper Torchbooks.
------------------ (1954), The Myth of the Eternal Return or Cosmos and History, Princeton University Press.