بررسی و شناسایی نقش‌مایه‌ی کایلین در فرش های دوره‌ی صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

2 دانشجو کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

نقوش حیوانی یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین نقوشی است که می‌توان آن را از دیر باز تاکنون در فرش ایران مشاهده نمود. این نقوش در برگیرنده‌ی مفاهیم دینی و اسطوره‌ای کهن، بیان کننده موقیعت جغرافیایی و طبیعی، محل زندگی بشر و آمال و آرزوهای وی بوده است.کایلین نیز یکی از نقوش حیوانی است که اگر چه ما به ازای آن در طبیعت وجود ندارد اما به دلیل کاربرد زیاد در هنر صفوی از اهمیت خاصی برخوردار است و در هنر مناطق مختلف ازجمله ایران، چین و آسیای شرقی دیده می‌شود. در سرتاسر شرق آسیا کایلین یکی از چهار حیوان نجیب است که همراه با اژدها، ققنوس و لاک پشت می‌آید و تشکیل شده از سر اژدها، بدن آهو یا گاو و دم شیر است. کاربرد بی‌شمار این نقش در فرش‌های صفویه نویسندگان را برآن داشت تا ضمن معرفی نقش مایه‌ی کایلین و مفاهیم آن به این پرسش پاسخ می دهد که جایگاه بصری این نقش در فرش های این دوره چیست و چه انواع و طبقه بندی برای آن می توان ارائه داد؟ همچنین به جهت شناخت و درک مفهوم این نقش درهنر ایران لازم است به مفاهیم نمادین آن در هنر چین توجه کنیم و یا به بررسی بخش های مختلف این حیوان ترکیبی و نحوه ترسیم آن بپردازیم تا بتواند ما را در جهت شناخت علت کاربرد آن یاری نماید.
این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و گردآوری مبانی نظری حاصل از پژوهش های اسنادی صورت گرفته است و براساس بررسی کلیه فرش های موجود در منابع این نقش در 13 تخته فرش به کار رفته که دارای تنوع رنگ، فرم و طراحی است. از نظر فرمی به صورت منفرد و یا گرفت و گیر با شیر، اژدها وگاو ترسیم شده است که بیشترین حضور در درگیری با نقش شیر است. کایلین در فرهنگ ایران نماد خیر است و با توجه به شرایط و جایگاه قرارگیری نماد و مفهوم آن می تواند جایگزینی برای نقش گاو یا اژدها در صحنه های گرفت و گیر با شیر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation and Identification of Kailin Motif in Safavid Carpets

نویسندگان [English]

  • vahideh hesami 1
  • farnoosh rahmani 2
1 Faculty Member Of Carpet Department, University of Birjand
2 M.Sc. Student Tabriz Islamic Art University
چکیده [English]

Animal motifs are one of the most important and influential motifs that can be seen in the Iranian carpet from long ago. These motifs incorporate ancient religious and mythological concepts, expressing the geographical and natural position, place of human life and its aspirations and aspirations. Kailin is also one of the animal motifs. Although we do not have it in nature, because of its immense use in the Safavid art, it is of great importance in various areas of art, including Iran, China and East Asia. Across East Asia, Kailin is one of four noble animals that comes with dragons, phoenix and turtles and is made up of dragon’s head, deer or cattle’s body and lion’s tail. The numerous applications of this motif in Safavid carpets have prompted the writers not only to introduce the role of Kailin and its implications but also to answer the question of what is the role of this motif in the carpets of this period and what types and classifications can be offered. So understanding the meaning of this motif and how it is drawn can help us to understand the cause of its use.
Using a descriptive and analytical approach and gathering the theoretical foundations from the documentary research, this paper concluded that Kailin is a symbol of the good and that it has been used extensively with itself or other animals and sometimes alone. It is also the most used motif in the carpet text of this period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symbol
  • Safavid
  • Myth
  • Carpet
  • Kailin
آموزگار، ژاله. (1391). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
امیرحسینی، مرتضی. (1387). رموز نهفته در هنر نگارگری. تهران: کتاب آبانو
بصام، سیدجلال­الدین؛ فرجو، محمدحسین؛ ذریه زهرا، سیدامیراحمد. (1383). رؤیای بهشت: هنر قالیبافی ایران. تهران: سازمان اتکا.
بهدانی، مجید؛ مهرپویا، حسین. (1389). «گذری بر جدال اژدها در هنر ایران». جلوه هنر، شماره 2 (پاییز و زمستان)، 5- 12.
پوپ، آرتور آپهام؛ آکرمن، فیلیس. (1380). شاهکارهای هنر ایران. ویرایش پرویز ناتل خانلری. تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. جلد5 و11، گروه مترجمان، ویرایش سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
پورعبدالله، حبیب­الله. ( 1377). تخت جمشید از نگاهی دیگر. شیراز: بنیاد فارس­شناسی.
تاجدینی، علی. (1339). نمادها و نشانه­ها در اندیشه مولانا. تهران: سروش.
تقوی­نژاد، بهاره. (1387). «تجلی نقوش گرفت­و­گیر در فرش دوره صفوی»، گلجام، شماره9، 62- 69.
دینلی، عاطفه. (1393). «مطالعه نقوش شکار و گرفت­وگیر در فرش­های دوران صفوی با رویکرد نشانه­شناسی ارزشی». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
راکعی، نگار. (1389). «بررسی عناصر نمادین و نقوش اساطیری در فرش ایران (تأکید بر دوران صفویه)». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا.
رستگار فسایی، منصور. (1385). اژدها در اساطیر ایران. تهران: توس.
رضی، هاشم. (1381). فرهنگ نام­های اوستا. تهران: فروهر.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشیدرفرشایران. تهران: یساولی.
شایسته­فر، مهناز. (1388). «نمادگرایی و هویت ملی حاکم بر قالی­های صفوی». مطالعات هنراسلامی، شماره9، 117- 136.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها. جلد 3، مترجم: سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
عبداللهی، منیژه. (1381). فرهنگ­­نامه جانوران در ادب پارسی بر پایه واژه­شناسی، اساطیر، باورها، زیبایی­شناسی و...)؛ بخش دوم. تهران: پژوهنده.
عینی، ساناز. (1389). «مطالعه نشانه­های تصویری جانوران خیالی و افسانه­ای نقوش قالی­های دوره صفوی». پایان­نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی طبری.
فرهمندپور، الهام. (1394). «جستاری بر کاربرد نماد در قالی‌های دوره صفویه». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.
قلی­زاده، خسرو. (1387). فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایه متون پهلوی. تهران: پارسه.
کرباسی، کلود؛ پرهیزگاری، ماری. (1389). شاهکارهای نگارگری ایران. تهران: موزه هنرهای معاصر تهران.
کریستی، آنتونی. (1373). اساطیر چین. مترجم: باجلان فرخی. تهران: گلشن.
کنبی، شیلا. ( 1387). عصر طلایی هنر ایران. مترجم: حسن افشار. تهران: مرکز.
میت ­فورد، میراندا بروس. (1388). نمادها و نشانه­ها در جهان. مترجم: دکتر ابوالقاسم دادور و زهرا تاران. تهران: کلهر.
هینلز، جان راسل. (1383). شناخت اساطیر ایران. مترجم: باجلان فرخی. تهران: اساطیر.