مطالعه تطبیقی کتیبه های ضریح‌های امام حسین و حضرت عباس(علیها سلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گرو ه هنراسلامی، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد

2 دانشگاه هنر تهران، دانشکده هنرهای کاربردی

چکیده

ضریح ها سازه‌هایی هستند از چوب و یافلز که بر مرقد بزرگان به جهت ادای احترام و شان ایشان قرار می‌گیرد. ضریح سازی در دوره معاصر محل هنرنمایی و تامل اندیشمندان عالم قرار گرفته که در این میان کتیبه‌ها اهمیت والایی دارد. از نمونه‌های عالی ضریح‌سازی می‌توان ضریح‌های امام حسین و حضرت عباس علیهاسلام را نام برد که توسط هنرمندان ایرانی و عراقی انجام پذیرفته است. بازشناسی و واکاوی کتیبه‌های این دو ضریح گامی است در جهت تاباندن لایه‌های مستتر در کتیبه‌ها و جایگاه آنها در اعتقادات و باور شیعیان. هدف بررسی تاریخ ضریح‌های ایشان در طول تاریخ و کتیبه‌های آنها، ارتباط آیات منتخب با شان ائمه اطهار است. یافته‌ها نشان دارد در دو ضریح، 13کتیبه با سه قلم ثلث، نسخ و نستعلیق در مقام و منزلت ایشان کتابت شده است. به دلیل ابعاد متفاوت ساختمان دو ضریح، یک ردیف کتیبه در ضریح امام حسین(ع) بیشتر به کار رفته است. از نظر محتوا، کتیبه های ضریح امام حسین و حضرت عباس(علیهم السلام) در چهار گروه 1- قرآنی، 2- اسماء الحسنی و چهارده معصوم(ع)، 3- روایات و احادیث، 4- اشعار طبقه بندی می شود که کتیبه های قرآنی جلوه بیشتری نسبت به دیگر بخش ها دارند. روش تحقیق تحلیلی - تطبیقی بوده و جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و بویژه میدانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the inscriptions of the shrines of Imam Hussein and Hazrat Abbas (peace be upon them)

نویسندگان [English]

  • atiyyeh jahanian 1
  • alireza sheikhi 2
1 islamic art department, ferdows of institute of higher education, mashhad
2 university of art. Applied art faculty
چکیده [English]

Examples of high-rise shrines include the shrines of Imam Hussein and Hazrat Abbas (as), which were designed by Iranian and Iraqi artists. The purpose of examining the history of their shrines throughout history and their inscriptions is to connect the selected verses with the dignity of the pure Imams. The research method is analytical-comparative and is a collection of library and especially field information. The findings show that in two shrines, 13 inscriptions with three pens, Naskh and Nastaliq have been written in his position and status. Due to the different dimensions of the building of the two shrines, one row of inscriptions has been used more in the shrine of Imam Hussein (AS). In terms of content, the inscriptions of the shrine of Imam Hussein and Hazrat Abbas (PBUH) are divided into four groups: 1- Quranic, 2- Asma al-Hassani and fourteen infallibles (AS), 3- Narrations and hadiths, 4- Poems are classified as inscriptions. The Qur'an has more effect than other parts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • inscriptions
  • shrine
  • Imam Hussein
  • Hazrat Abbas (peace be upon them)
فهرست منابع:
قرآن کریم.
آل طعمه، سلمان هادی. (1416). تاریخ مرق­الحسین و العباس. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1393). اسماء و صفات حق. قم: سازمان چاپ و انتشارات.
ابن­المشهدی، محمد بن جعفر. (1378). المزار الکبیر. قم: النشر­الاسلامی. 
احسانی­فر لنگرودی، محمد. (1382). «اعتبار سندی زیارت­های ناحیه مقدسه». علوم حدیث، شماره30، 67-32.
اسکندرپور خرمی، پرویز. (1396). «گونه­شناسی ضریح در هنر و تمدن شیعی». رساله دکتری، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران.
اقبال، ابراهیم؛ صادقی، عماد و خیراندیش، ابوذر. (1394). تاریخ گذاری سوره مطففین(مورد پژوهی مکی یا مدنی بودن سوره مطففین و نقش آن در تفسیر). پژوهشنامه معارف قرآنی. سال ششم. شماره23. 139-166
امین، سیدمحسن. (1406). اعیان الشیعه. جلد9، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
بحرانی، سیدهاشم. (1416). البرهان فی تفسیر القرآن. جلد5و2، تهران: بنیاد بعثت.
جـوادی آمـلی، عبدالله. (1386). شکوفایی و عقل در پرتو نهضت حسینی، جلد5، قم: نشر اسراء. چاپ پنجم.
خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین. (1362). تاریخ حبیب­السیر فی اخبار افراد بشر، جلد2، تهران: خیام.
ذاکری، محمدحسن. (1391). گوهرناب در ضریح آفتاب. قم: امام عصر(عج).
رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1375). «بررسی چند واژه دخیل هندی در شعر فارسی». نامه فرهنگستان، سال دوم، شماره4، 116-103.
روحی برندق. کاوس؛ غلامی. سید سجاد. (1396). تحلیل و بررسی دلالت آیه تطهیر بر عصمت اهل بیت(علیه السلام) در نگاه مفسران شیعه و اهل سنت. پژوهشنامه معارف قرآنی. سال هشتم. شماره30.  103-130
شریف قرشی، باقر. (1393). زندگانی حضرت ابوالفضل العباس. مترجم: سیدحسن اسلامی، چاپ نهم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهبازی، رضا. (1395). ضریح ماه منیر]فیلم مستند [. شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی ایران، مؤسسه راویان فتح قم.
شیخ­صدوق، محمدبن­علی. (1410/1990). الخصال. تحقیق: علی‌اکبر غفاری، جلد1، بیروت: مؤسسه­الاعلمی للمطبوعات.
صالحی، اسراء؛ نعمتی بابای لو، علی؛ چیت­سازیان، امیرحسین. (1392). «کتیبه­های ضریح حضرت عباس (علیه­السلام)؛ بررسی تطبیقی آیات با مبانی اعتقادی شیعه». مطالعات هنر اسلامی، شماره18، 116-99.
صفوی، سلمان. (1396). «سوره قدر».  دانش­نامه معاصر قرآن کریم، قم: سلمان آزاده.
­طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1363). المیزان فی­تفسیر القرآن. جلد20و16، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل­بن­حسن. (1390). مجمع­البیان فی تفسیر القرآن. مقدمه: محمدجواد بلاغی، جلد13و5، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.
قائدان، اصغر. (1383). عتبات عالیات عراق. تهران: مشعر.
قمی، شیخ­عباس. (بی­تا). الکنی و الالقاب. جلد1، تهران: مکتبه الصدر.
کاظمی سهلوانی، حسن؛ دیباجی، سیدابراهیم؛ رضایی هفتادر، غلام­عباس. (1396). «بررسی معناشناسی واژه سلام در تفسیر تبیان شیخ طوسی». ادب عربی، سال نهم، شماره 1، 260-249.
کلینی. محمد بن یعقوب. (1407). الکافی. جلد1، دارالکتب الاسلامیه. تهران
حسین گلزار، مریم. (1390). رویکرد قرآن به اهل تطفیف با تکیه بر سوره (المطففین). بینات. شماره 7. 217-224.
مجلسی، محمدباقر. (1363). بحارالانوار (زندگی حضرت امام­حسین علیه‌السلام). مترجم: محمدجوادنجفی، جلد5، چاپ سوم، تهران: اسلامیه.
مدرس، محمدباقر. (1353). شهر حسین. تهران: جهان.
مکارم شیرازی، ناصر؛ جمعی از نویسندگان. (1374). تفسیر نمونه. تهران، دارالکتب­الاسلامیه.
ناصرالدین­شاه. (1362). سفرنامه ناصر الدین شاه. چاپ دوم، تهران: کتابخانه صناعی.
08/09/1391, https://www.farsnews.ir/news/13910907001011
01/04/ 1395 https://imamhussain.org/persian/news/11785,