مطالعه طرح و نقش در زربفت‌های ناشناخته صفوی موزه هنرهای تزیینی اصفهان، در مقایسه با نقوش دیگر آثار هنری این دوره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار باستان شناسی دانشگاه شهرکرد آدرس: شهرکرد، بلوار رهبر، دانشگاه شهرکرد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه باستان شناسی

چکیده

در این پژوهش تعداد 116 قطعه ارزشمند و ناشناخته از زربفت‌های صفوی موزه هنرهای تزیینی اصفهان شامل 93 قطعه کوچک با کاربری نامشخص و 23 قطعه در بردارنده کاربری‌هایی همچون پارچه‌ دوردوزی شده، کلاه، کیسه پول، پیراهن، نیم‌تنه و پرده، برای نخستین بار معرفی شده و طرح و نقش‌های به کار رفته در آن به منظور شناخت الگوهای تزیینی حاکم بر آن‌ها، مورد مطالعه قرار گرفته است. عمده‌ترین پرسش مطرح شده در این پژوهش آن است که نوع نقش‌مایه‌ها و نقش‌مایه‌های غالب مورد استفاده در این پارچه‌ها کدام موارد بوده و به چه میزان با نقوش تزیینی به کار رفته در دیگر آثار هنری این عصر مقایسه پذیر است؟ با توجه به تعدد قطعات این مجموعه کم نظیر و عدم شناخت آن در مجامع علمی، انجام پژوهش پیشِ رو که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکردی تطبیقی انجام شده، ضرورت یافته است. بر اساس عمده نتایج حاصل از این تحقیق، طرح و نقش‌مایه‌های زربفت‌های مطالعه شده در دسته‌هایی همچون بته جقه، قابی، محرمات، افشان، دسته گل و تک گل تکراری، گل و مرغ، انسانی، هندسی و کتیبه‌ای(خطی) جای می‌گیرد. در این میان نقوش و طرح‌های گیاهی بیش‌ترین و نقوش و طرح‌های هندسی و تا حدودی انسانی کم‌ترین میزان کاربرد را نشان می‌دهد. نقش‌مایه‌های بررسی شده از منظر شیوه طراحی و سبک هنری با نمونه‌های به کار رفته در دیگر رسانه‌های هنری این عصر همچون فلزکاری، جلدسازی، سفال‌گری، کاشی‌کاری، فرش‌بافی، دیگر منسوجات، نگاره‌های کاغذی و دیوارنگاره‌ها، وجوه تشابهه چندی را نشان می‌دهد؛ بر این اساس تشابهات موجود در میان نقوش تزیینی مورد استفاده در هنرهای مختلف این دوره، از وجود روابط تنگاتنگ در میان هنرمندان رشته‌های گوناگون و استفاده از الگوهای تزیینی مشترک، حکایت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of design and role in unknown Safavid Brocades of Isfahan Museum of Decorative Arts, in comparison with other designs of works of art of this period

نویسنده [English]

  • abbas ali ahmadi
Assistant Professor of Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, shahrekord University, Rahbar Boulevard, Shahrekord
چکیده [English]

In this study, 116 pieces of Safavid Brocade of Isfahan Museum of Decorative Arts, including 93 small pieces with unknown use and 23 pieces containing uses such as Brocade fabric, hats, money bags, shirts, halves and curtains, to The purpose of recognizing the decorative patterns governing their decoration has been studied. It also tries to answer these questions, what are the types of motifs and the predominant motifs used in these fabrics and to what extent with the decorative motifs of other art media? Has this era been relevant? Due to the multiplicity of parts of this unique collection and the lack of knowledge in scientific societies, it is necessary to conduct the present research, which has been done by descriptive-analytical method with a comparative approach. Based on the main results of this research, the design and motifs of the carvings studied in categories such as boteh jegheh, frames, moharamat, afshan, duplicate and single flowers, flowers and chickens, human, geometric and An inscription (linear) is placed. Among these, plant motifs and designs show the most and geometric and to some extent human motifs and designs show the least amount of application. Patterns studied from the perspective of design style and artistic style with examples used in other artistic media of this era such as metalwork, leather, pottery, tiling, carpet weaving, other textiles, painting Paper and murals show some similarities; Accordingly, the similarities between the decorative motifs used in the various arts of this period, indicate the existence of close relationships among artists of various disciplines

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brocade Textiles
  • motifs
  • Museum of Decorative Arts
  • Safavid Period
آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایرانی. ج 1، تهران: سمت.
آغداشلو، آیدین. (۱۳۶۷). آقالطفعلی صورتگر شیرازی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
آقاجانی، حسین. (1359). «تعمیرات نقاشی(1)». اثر، شماره 1، 79- 90.
ـــــــــــــــ ؛ جوانی، اصغر. (۱۳۸۶). دیوارنگاری عصر صفویه در اصفهان. تهران: فرهنگستان هنر.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ یارشاطر، احسان. (۱۳۷۹). اوج­های درخشان هنر ایران. مترجم: هرمز عبدالهی و رویین پاکباز، تهران: آگاه.
احسانی، محمدتقی. (1386). هفت­هزار سال هنر فلزکاری در ایران. چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
بیکر، پاتریشیا. (۱۳۸۵). منسوجات اسلامی. مترجم: مهناز شایسته­فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
پرایس، کریستین. (۱۳۸۶). تاریخ هنر اسلام. چاپ سوم، مترجم: مسعود رجب­نیا، تهران: علمی و فرهنگی.
پوپ، آرتور؛ آکرمن، فیلیس. (1387). سیری در هنر ایران. ج 5، 9، 10، 11 و 13، مترجم: سیروس پرهام و دیگران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
تاج­بخش، احمد. (۱۳۷۸). هنر و صنعت ادبیات و علوم سازمان­ها. شیراز: نوید.
تالبوت رایس، دیوید. (۱۳۸1). هنر اسلامی. چاپ دوم، مترجم: ماه­ملک بهار، تهران: علمی و فرهنگی.
حاجی­پور، حمید. (۱۳۸۲). زری­بافی. معاونت آموزش و تحقیق سازمان صنایع دستی ایران، تهران: ستایش حور.
حسینی­راد، عبدالمجید. (1390). شاهکارهای نگارگری ایران. تهران: موزه هنرهای معاصر.
خلیل­زاده مقدم، مریم؛ صادق­پور فیروزآباد، ابولفضل. (1391). «بررسی تطبیقی نقوش پارچه­های صفوی و گورکانی». نگره، شماره 21، 21- 37.
دانشوری، عباس. (1390). مقابر برجی سده­های میانی ایران: مطالعه­ای نگاره­شناختی. مترجم: جواد نیستانی و زهره ذوالفقار کندری، تهران: سمت.
دیماند، موریس اسون. (۱۳۸3). راهنمای صنایع اسلامی. چاپ سوم، مترجم: عبدالله فریار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
روح­فر، زهره. (۱۳۸۰). نگاهی بر پارچه­بافی دوران اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
سیوری، راجر. (1386). ایران عصر صفوی. چاپ شانزدهم، مترجم: کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
شهدادی، جهانگیر. (۱۳۸۴). گل­و­مرغ دریچه­ای بر زیبایی­شناسی ایران. تهران: کتاب خورشید.
طالب­پور، فریده. (1386). تاریخپارچهنساجیدرایران. تهران: دانشگاه الزهرا.
ـــــــــــــ . (1390). «بررسی تطبیقی نقوش منسوجات هندی گورکانی با پارچه­های صفوی». نگره، شماره 17، 15- 29.
ـــــــــــــ ؛ خطایی، سوسن. (1391). «تطبیق نقوش زربفت­های گورکانی هند با زربفت­های صفوی». باغ نظر، سال نهم، شماره 22، 11- 22.
فریه، ر. دبلیو. (۱۳۷۴). درباره­ هنرهای ایران. مترجم: پرویز مرزبان، تهران: فرزان
فضایلی، حبیب­الله. (1362). اطلس خط. چاپ دوم، اصفهان: مشعل.
کنبی، شیلا. (۱۳۸۶). عصر طلایی هنر ایران. مترجم: حسن افشار، تهران: مرکز.
کونل، ارنست. (1376). تاریخ هنر ایران: هنر اسلامی. ج 5، مترجم: یعقوب آژند. تهران: مولی.
ــــــــــــ . (1387). هنر اسلامی. چاپ هفتم، مترجم: هوشنگ طاهری، تهران: طوس.
مجرد تاکستانی، اردشیر. (۱۳۸۱). شیوه تذهیب. تهران: سروش.
محمدحسن، زکی. (1364). تاریخ نقاشی در ایران. چاپ چهارم، مترجم: ابوالقاسم سحاب، تهران: سحاب.
مکداول، الگروو. (1374). « نساجی» در هنرهایایران. زیر نظر دبلیو فریه، مترجم: پرویز مرزبان، تهران: فرزان، 151- 170.
وولف، هانس. (۱۳۸۴). صنایع دستی کهن ایران. چاپ دوم، مترجم: سیروس ابراهیم­زاده، تهران: علمی و فرهنگی.
هیلن براند، رابرت. (1386). هنر و معماری اسلامی. مترجم: اردشیر اشراقی. تهران: فرهنگستان هنر.
ولش، آنتونی. (1389). نگارگری و حامیان صفوی. چاپ دوم، مترجم: روح­الله رجبی، تهران: فرهنگستان هنر.
یارشاطر، احسان. (۱۳۸۴). تاریخ و هنر فرش­بافی در ایران بر اساس دایره­المعارف ایرانیکا. مترجم: ر. لعلی خمسه، تهران: نیلوفر.
یاوری، حسین. (۱۳۸۰). نساجی سنتی ایران. تهران: مؤسسه آموزش عالی سوره.
Golombek, Lisa, Mason, Robert B., Proctor, Patricia and Eileen Reilly. (2013). Persian Pottery in the First Global Age, The Sixteenth and Seventeenth Centuries, London: Brill.
www.Biritish Museum.
www.Biritish Museum.
www.Victoria Albert Museum.