مطالعه تطبیقی ساختار طرح در قالی‌های سجاده‌ای بلوچ و ترکمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فرش. دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

فرش ایرانی از دیرباز جلوه‌ای از هنر و تمدن ایرانی و تجلی‌گاه تخیلات و آفرینندگی هنرمند ایرانی بوده است. طرح محرابی از طرح‌هایی است که ریشه در آیینی کهن و باستانی دارد، این‌گونه طرح‌ها که در کنار تزئینی بودن، وجه معنوی و مذهبی دارند، در مناطق مختلف شهری، روستایی و عشایری ایران بافته می‌شود. شاخص‌ترین نمونه‌های عشایری این طرح ها، فرش های جانمازی بلوچی و ترکمنی است. بررسی ساختار طرح این دو منطقه از اهداف اصلی این پژوهش است
در این خصوص سؤالات زیر مطرح است:
1. ساختار طراحی و ترکیب بندی در قالی های سجاده ای دو ایل ترکمن و بلوچ چگونه است؟
2. ویژگی های مشترک در طرح و نقش قالی های سجاده ای این دو منطقه کدامند؟
این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی بوده و گردآوری مطالب به‌صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است. بر اساس نتایج پژوهش مشخص شد که به‌طورکلی فرش جانمازی بلوچ و ترکمن، از ریشه‌های فرهنگی مشترکی بهره برده‌اند، هر دو نمونه دارای ساختار و نقوش مشابه هستند و در قالب هندسی و شکسته و با مفاهیم نمادگرایانه ارائه‌شده است. به لحاظ تاثیرات جفرافیایی و فرهنگی در برخی از نقوش و ساختارهای ترکیب بندی تفاوت هایی نیز وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparative study of design structure in Baluch and Turkmen altar carpets

نویسندگان [English]

  • abdollah mirzaei 1
  • arezou gharaji 2
1 Assistant Professor, faculty member for Tabriz Islamic Art University.
2 Master student of carpet. Tabriz University of Islamic Art
چکیده [English]

Persian carpet has long been a manifestation of Iranian art and civilization and a manifestation of the imagination and creativity of the Iranian artist. The design of the altar is one of the designs that has its roots in ancient rituals. Such designs, which have a spiritual and religious aspect in addition to being decorative, are woven in different urban, rural and nomadic areas of Iran. The most prominent examples of nomads are Baluchi and Turkmen funeral rugs. The study of the design structure of these two areas is one of the main objectives of this research
The following questions are raised in this regard:
1. What is the design and composition structure of the altar rugs of the Turkmen and Baluch tribes?
2. What are the common features in the design and role of altar rug carpets in these two areas?
This research is a descriptive-analytical method and the materials have been collected in a library. Based on the results of the research, it was found that in general, Baluch and Turkmen funeral carpets have common cultural roots. The implementation of the structure is different.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Altar carpet
  • Baluch carpet
  • Turkmen carpet
  • comparative study

مراجع

  • قرآن کریم.
  • احراری، عبدالله؛ حاجی، امین الدین؛ نظامی، رویا. (1386). «طرح و نقش و رنگبندی قالی بلوچ خراسان»، مجموعه مقالات دومین سمینار ملی تحقیقات قالی دستبافت، جلد دوم، مرکز ملی قالی ایران، 581- 587.
  • احمدی پیام، رضوان. (1394)، طرح و نقش قالیچه های سجاده ای بلوچ خراسان. مجموعه مقالات همایش ملی فرش خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، 632-618.
  • آویشی، جواد؛ حسین آبادی، زهرا؛ طاهری، علیرضا. (1391). «مطالعه ساختاری سجاده های معاصر سیستان و بلوچستان»، گلجام، شماره 22، 55-43.
  • آیت اللهی، حبیب الله؛ چیت سازیان، امیر حسین؛ توماج نیا، جمال الدین. (1386). «نمازلیق ترکمنی (جانمازهای ترکمنی)»، گلجام، شماره 6-7، 53-71.
  • بورکهارت، تیتوس.(1387). مبانی هنر اسلامی. ترجمه امیر نصری، تهران: حقیقت.
  • بوگولیوبوف. (1357). قالی های ترکمنی، ترجمه ناز دیبا، تهران: موزه قالی ایران.
  • پوپ، آرتور آپهام و فیلیس آکرمن.(1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. جلد 6 و 12. گروه مترجمان. ویرایش سیروس پرهام. تهران: علمی فرهنگی.
  • پوپ، آرتور آپهام.(1387). شاهکارهای هنر ایران. ترجمه پرویز ناتل خانلری، تهران: بنگاه صفی علی شاه.
  • تختی، مهلا؛ سامانیان، صمد و افهمی، رضا.(1388). «بررسی و تحلیل هندسی قالی‌های محرابی دوره صفویه». گلجام. شماره 14. پاییز 1388. 140-125.
  • تنهایی، انیس و خزایی، رضوان. (1388). «انعکاس مفاهیم نماز در قالیچه‌های محرابی صفویه و قاجاریه». مطالعات هنر اسلامی. شماره 11، 24-7.
  • توماج نیا، جمال الدین؛ طاووسی، محمود. (1385). «نقش درخت زندگی در قالی­های ترکمن» ، گلجام، شماره 4 و 5، 24-11.
  • حاجی زاده، محمد امین؛ خواجه احمد عطاری، علیرضا؛ عظیمی نژاد، مریم. (1395). «مطالعه تطبیقی طرح و نقش در قالی های محرابی دوره صفویه و قاجار»، مجله پژوهشنامه خراسان بزرگ، 32-19.
  • ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
  • حصوری، علی. (1389). مبانی طراحی سنتی در ایران. چاپ سوم. تهران: چشمه.
  • ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در قالی ایران، تهران: یساولی.
  • فروغی­نیا، مریم؛ شهسواری، مرتضی. (1394). «بررسی تطبیقی ویژگی های ساختاری و طرح و نقش فرش بلوچ خراسان و سیستان و بلوچستان»، مجموعه مقالات همایش ملی فرش دستباف خراسان جنوبی. دانشگاه بیرجند، 658-647.
  • قره­گوزلو همدانی، عبدالله؛ صمدی، حسین. (1371). دیار ترکمن، تهران: نشر یاختی.
  • کبیری، فرانک؛ امیر حاجیلو، پریسا. (1393). «بررسی نقش مایه های ترکمنی در قالی ترکمن»، هنرهای کاربردی، بهار و تابستان، شماره 4، 50-39.
  • کمندلو، حسین. (1388). «نگاهی به قالی‌های محرابی موزه قالی آستان قدس رضوی و بررسی قالی هفت شهر عشق». نگره. شماره 12، 39-18.
  • میرزایی، عبدالله؛ شجاری، مرتضی؛ پیربابایی، محمد تقی. (1393). «تجلی اسماء الحسنی در قالی های محرابی عصر صفوی»، گلجام، دوره 10، شماره 26، 84-63
  • نورائی، فرخنده. (1385). «نگاره های نمادین در نمد، پیشینه تاریخی»، کتاب ماه هنر، شماره 93 و 94، 128-118.
  • وند شعاری، علی.(1393). «تجلی مفاهیم و تفاسیر قرآنی در طرح قالی‌های محرابی درختی دوره قاجار»، اولین کنگره‌ی بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
  • هانگلدین، آرمن.(1375). قالی ایرانی، ترجمه اصغر کریمی، تهران: فرهنگسرا.

 

url2: https://www.1stdibs.co.uk/furniture/rugs-carpets/persian-rugs/fantastic-early-20th-century-baluch-prayer-rug/id-f_18658092/

نگارینه هنر اسلامی
دوره 7، شماره 19
شهریور 1399
صفحه 173-190

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 30 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 02 اسفند 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار