تحلیل تطبیقی منظره‌ در ترکیب‌بندی‌های مکتب نگارگری متقدم و متاخر اصفهان (مطالعه موردی: آثار صادقی‌بیگ افشار و رضاعباسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دانشگاه سراسری نیشابور

2 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران

چکیده

در تاریخ نگارگری ایران، کاربرد منظره در ترکیب‌بندی دارای جایگاه و اهمیتی ویژه بوده و در هر دوره همگام با نگرش‌های گوناگون تجلی یافته است. شیوه منظره‌پردازی که در طی قرون نهم و دهم ه.ق با جلوه‌ای خاص و پر‌جزییات مورد توجه نگارگران بود، در مکتب نگارگری اصفهان تا حد زیادی دستخوش تغییر گردید و کارکرد سابق خود را از دست داد. در این میان دو نگارگر ممتاز و برجسته دربار صفوی، صادق‌بیگ افشار به عنوان نماینده سبک متقدم و رضا‌عباسی نماینده سبک متاخر محسوب می‌شوند که هرکدام در شیوه طراحیِ خود، به غایت استاد بودند. در بررسی اجمالی میان آثار این دو هنرمند در نگاره‌هایی با مضمون و مجالس مشابه، تفاوتِ شیوه‌ی منظره‌پردازی مشهود است. از آنجایی که این دو هنرمند را می‌توان نمایندگان بارز دو سبک نگارگری متقدم و متاخر در مکتب اصفهان عصر شاه‌عباس اول نامید، ضرورت شناسایی وجوه اشتراک و افتراق ویژگی‌های تصویری آثار ایشان در یکی از حوزه‌های خاص و بحث‌برانگیز نگاره، یعنی منظره مطرح می‌شود. بر این اساس، مساله تحقیق بدین شکل طرح می‌گردد: چه ویژگی‌هایی در منظره‌پردازیِ سبک نگارگری متقدم و متاخر مکتب اصفهان صفوی با تاکید بر آثار صادق‌بیگ ‌افشار و رضا‌عباسی به کار رفته است؟ در این راستا ابتدا ماهیت و اصول منظره‌پردازی در دو سبک قدیم و جدید مکتب نگارگری اصفهان تعریف شده و سپس مطالعه تطبیقی بین آثار دو هنرمند انجام می‌شود. نتایج کلی پژوهش، مبین تفاوت‌هایی در شیوه منظره‌پردازی آثار دو هنرمند است که بیشتر در رویکرد آنها به طبیعت نمود می‌یابد. این پژوهش در دسته پژوهش‌های کیفی قرار می‌گیرد و روش آن، تحلیلی-تطبیقی است. جامعه بررسی را منتخبی از نگاره‌های صادق‌بیگ افشار و رضا‌عباسی تشکیل می‌دهند که در بازه زمانی و مضمونی مشترک، خلق شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The comparative analysis of landscape in the composition Esfahan modern an ancient miniature style (Case study: The artworks of Sadeq Beik Afshar & Reza Abbasi)

نویسندگان [English]

  • malakzad makhmalbaf 1
  • Farzaneh farrokhfar 2
1 M.A. Student in Art Research, University of Neyshabur, IRAN
2 Faculty of Art, Neyshabur University, Neyshabur,Iran
چکیده [English]

Over the chronicle of graphics Iran, landscaping has always occupied a peculiar position, being demonstrated through an array of forms and accompanied with different manifestations. Landscaping, which was under careful attention of painters and its flashy representation during the ninth and tenth centuries, undertook considerable alternations in Isfahan style of painting, losing its own previous practicality when the two prominent painters of Safavi court - Sadeq Beik afshar and Reza Abbasi - were the thorough masters of their own styles; the former as the representative of the new and the latter ancient forms of landscaping.
Taking a glance at the works of these two artists, the viewer can easily see the differences. Since they are the notable delegates of the new and modern schools of Isfahan Safavi era, the recognition of their works' visual resemblance and discrepancy in one of the unique and most controversial domain of landscaping ,namely scenery, is highly necessary. Accordingly, the issue of inquiry is drawn up in this way; which special properties have been applied in the new and modern styles of Isfahan Safavi School baded on artistic works of Reza Abbasi and Sadeq Beik afshar?
To do so, firstly, the nature and the basis of landscaping of the two styles have to be defined and then contrastive studies among their works are to be conducted. The outputs depict obvious distinctions in their special tendencies of landscaping which are being manifested through their exclusive inclination to the nature.
This research is qualitatively categorized using contrastive and analytical bases of inquiry. It is a selection of works presented by Reza Abasi and Sadeq Beik afshar having been created in a specific time with a shared concept.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid Painting
  • Isfahan School
  • Landscaping
  • Reza Abbasi
  • Sadeq Beik afshar
- آژند، یعقوب. (1371). نگارگری ایران، تهران، فرهنگستان هنر.
- ـــــــــــ . (1385). مکتب نگارگری اصفهان، تهران، فرهنگستان هنر.
- آیت‌اللهی، حبیب‌الله‌. (1384). «طبیعت در هنر مشرق زمین»، کتاب ماه هنر، مرداد و شهریور، شماره 83و84: 3ـ10.
- بینیون، لورنس؛ ویلکینسون، ج.و.س. ویلکینسون ؛ ‌گری، بازیل. (1367). سیر تاریخ نقاشی ایرانی، ترجمه محمد ایرانمنش، تهران: امیرکبیر.
- پاکباز، رویین. (1378). دایره‌المعارف ‌هنر، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
- ــــــــــــ . (1390). نقاشی ایرانی از دیرباز تا به امروز، تهران: زرین و سیمین.
- جوانی، اصغر. (1385). بنیان‌های مکتب نقاشی اصفهان، تهران: فرهنگستان هنر.
- ــــــــــــ . (1386).«دوران‌شناسی آثار طراحی و نقاشی رضا عباسی»، در گردهمایی مکتب اصفهان(مجموعه مقالات)، تهران: فرهنگستان هنر.
- حسینی­راد، عبدالمجید. (1387). مبانی هنرهای تجسمی، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی.
- دااندیس، دونیس. (1375). مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، تهران: سروش.
- شایسته فر، مهناز؛ رحیمی، سیامک. (1389). « بررسی آداب تربیتی نگارگران بر پایه‌ گفتار صادقی‌بیگ در رساله قانون‌الصور»، مطالعات هنر اسلامی، دوره7، شماره 13: 17-8.
- عصار‌کاشانی، الهام. (1392). «سیر تحول زیباشناسی طبیعت در تگ­نگاره‌های مکتب اصفهان»، جلوه ‌هنر، شماره 9: 89-78.
- کنبی، شیلا. (1389). رضا ‌عباسی؛ اصلاح‌گر سرکش، ترجمه یعقوب آژند، ویراستار: احمدرضا تقا، تهران: فرهنگستان هنر.
- ناظم، هاجر. (1392). «تصحیح و تحشیه رساله قانون‌الصور صادقی‌بیگ افشار»، پایان­نامه کاشناسی ارشد، دانشکده هنر ادیان و تمدن‌ها، دانشگاه هنر اصفهان.
- منشی قمی، قاضی احمد. (1366). گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: نشر منوچهری.
- ولش، آنتونی. (1389). نگارگری و حامیان عصر صفوی، ترجمه روح‌الله رجبی، تهران: فرهنگستان هنر.