واکاوی نگار ه ی معراج پیامبر اکرم(ص)در نسخه ی خطی هفت اورنگ جامی گالری فریر با رویکرد بینامتنیت ژرار ژنت*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 مربی گروه صنایع دستی دانشکده هنردانشگاه بیرجند

3 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

چکیده

چکیده
نگارگران و نقاشان ایرانی، در برخورد با متون ادب فارسی همواره هنر خویش را به منصه ظهور رسانده اند و رابطۀ ناگسستنی
این دو حوزه در تاریخ هنر و ادب ایران انکار ناپذیر است. سلطان ابراهیم میرزا شاهزادة هنردوست عصر صفوی در نیمه دوم قرن
10 ﻫ.ق / 16 م. گروهی از هنرمندان با ذوق و با استعداد را برای به تصویر کشیدن هفت اورنگ، شامل هفت مثنوی از ماندگارترین
منظومه های شعری جامی، گرد هم آورد که به خلق مجموعه ای شامل بیست و هشت نگاره فاخر از آن مثنوی انجامید. هدف
اصلی این پژوهش، بررسی پیوند شعر و نقاشی ایرانی در خوانش بینامتنی نگاره های سلطان ابراهیم میرزا و هفت اورنگ جامی
است. نگارندگان در این پژوهش بر آن است تا داستان معراج پیامبر(ص)منقول در منظومة خردنامة اسکندری را با نگاره آن از
هف تاورنگ سلطان ابراهیم میرزا از بارویکرد بینامتنی و با تکیه بر الگوی بیش متنی ژنت به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی
قرار دهد و به این پرسش اصلی پاسخ دهد که برمبنای رویکرد غالب در پژوهش کمیت و کیفیت اشتراکات و افتراقات میان
نگاره و شعر چگونه ارزیابی م یگردد. نقد مباحث همانگونگی و تراگونگی در شعر و نگاره و دقت در جایگشت ها نشان می دهد که
نگارگر خود را ملزم به تصویرگری تمام ابیات نکرده است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که در تطبیق نگاره با شعر
معراج پیامبر(ص) بیشتر وجه غالب از منظر بیش متنیت ژنت تراگونگی می باشد، و از میان موارد جابجایی، کاهشی و افزایشی
بیشترین تکیه بر مورد افزایشی می باشد که نگارگر بر اساس تخیل و هنر خود نسبت به شعر در نگاره استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of prophet Muhammad Miʿraj in Jami Haft Awrang(seven thrones) and the Painting of Sultan Ibrahim Mirza in intertextualite approach

نویسندگان [English]

  • akbar shayan seresht 1
  • farzaneh fakhr 2
  • Somaye Sharifi 3
1 Associate Professor, Birjand University, Faculty of Literature and Humanities
2
3 Master of Literature and Humanities Research, Birjand University, Faculty of Literature and Humanities
چکیده [English]

Abstract
Literature has always inspired Iranian artists, and there is an undeniable connection between them. This research has explored the connection between Iranian poetry and painting in the intertextual and intersemiotic translation of the paintings of Sultan Ibrahim Mirza and Haft Orang Jami.
Prince Ibrahim Mirza (April 1540 - 23 February 1577) was a Persian prince of the Safavid dynasty, He brought together a group of talented artists to illustrate the Haft Awrang, including seven Masnavi of Jami's most enduring poetic poems, which led to the creation of a collection of twenty-eight magnificent Masnavi paintings.
The main purpose In this study, the author intends to examine the story of the prophet Muhammad Miʿraj in kerad nameh eskandary by drawing it from the Haft Awrang of Sultan Ibrahim Mirza Examine from the perspective of intertextual studies and relying of Genette Hypertextuality by Descriptive-analytical method and answer this main question.
A critique of the issues of similarity and convergence in poetry and drawing, and accuracy in substitutions, shows that the painter did not oblige herself to illustrate all the verses.
According to a comparative study between the painting and Muhammad Miʿraj
Mostly dominant from the perspective of Genette is variation, And among the moving cases, Decreasing and increasing is the most reliance on increasing that is based on the painter's imagination.



Keywords: prophet Muhammad Miʿraj، kerad nameh eskandary, Jami, Sultan Ibrahim Mirza, Haft Awrang, intersemiotic translation, Genette
hypertextualite

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jami
  • Sultan Ibrahim Mirza
  • Haft Awrang
  • intersemiotic translation
  • Genette hypertextualite
  1. اردلان جوان، سید علی. (1388). «ادبیات و نقاشی دو جلوه از یک حقیقت»، مشکوه، شماره102، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 96 -104
  2. آتشی، لاله. انوشیروانی، علی رضا. (1390)، « نقاشی­های رمانتیک بلیک از حماسه میلتن.». ادبیات تطبیقی 2/2 پیاپی4،101 ـ120.
  3. هاشم پورسبحانی، توفیق: (1378). تاریخ ادبیات ایران. تهران، دانشگاه پیام نور
  4. گرابار، الگ، یارشاطر، احسان (1393)، حضورایرانیان در جهان اسلام«مینیاتورهای ایرانی،نگاره یا نقاشی». ترجمه: فریدون مجلسی، تهران: مروارید.
  5. لونی، مهدی، رجبی، محمدعلی، حبیب الله، ایت الهی.(1392).«مطالعه تطبیقی اشعار جامی بر تصویرگری نگاره "نجات یوسف از چاه" در هفت اورنگ»، شمار 2، تربیت مدر، دوفصلنامه علمی-پزوهشی پژوهش های ادبیات تطبیقی، تهران، 163-190
  6. ماه­وان، فاطمه، (1391). الگوی مصورسازی: « بررسی دو نگاره از داستان« شاپور نقاش» خسرو و شیرین». فصلنامه علمی- پژوهشی نقد ادبی، 157-172.
  7. شعبان­پور ،منیره­.(1382). «مکتب نگار­گری­هرات­ و هفت­اورنگ.». کتاب ماه هنر؛ شماره 63و64. 86 تا 93.
  8. مهدیزاده، علی رضا و بلخاری قهی، حسن (1393). « بررسی مضامین و نمادهای شیعی در نگاره­ی معراج پیامبر(ص) در نسخه­ی فالنامه­ی تهماسبی». ادیان، مذاهب و عرفان: شیعه شناسی. شماره 46( علمی – پژوهشی). 25 تا 46.
  9. هال،جیمز1383 . فرهنگنگارهاینمادهادرهنرشرقوغرب. ت : رقیه بهزادی. تهران : فرهنگ معاصر.
  10. دانیل،چندلر. (1387) .مبانی نشانه­شناسی. ترجمه مهدی پارسا.تهران: سوره مهر،چاپ سوم.
  11. حسینی، مهدی. (1377). «هفت­اورنگ ابراهیم­میرزا.».  هنر. پاییز شماره 37 ، 100 ـ 120.
  12. حسینی، مهدی.(1385). هفت اورنگ(جامی به روایت تصویر)،  بهمن و اسفند شماره 101 و 102، کتاب ماه هنر، خانه کتاب ایران، تهران، 1تا14.
  13. حسینی، سیدحسام الدین.(1391). نقش فرشتگان در تدبیر جهان در قرآن و عهدین، شماره دوم، مجله ادیان و عرفان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، 11-38
  14. حکمت، علی اصغر. (1320)، نوالدین عبدالرحمن جامی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
  15. شرو سیمپسون، ماریانا. (1382). شعر و نقاشی ایرانی، حمایت از هنر در ایران، شاهکارهای از هنر نقاشی قرن دهم ه.ق. مترجم: عبدالعلی براتی، فرزاد کیانی. ویرایش: آیدین آغداشلو. تهران: انتشارات نسیم دانش. 39 ـ 53.
  16. پاکباز،رویین. (1387) دایرة­المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
  17. جامی، عبدالرحمن. (1378). مثنوی هفت­اورنگ. مقدمه: اعلاخان­افضح زاد. تصحیح : جابلقا دادعلیشاه . تهران:نشر میراث مکتوب.
  18. صادقی، حبیب الله. محمدی،مینا.(1394).«بررسی ویژگی­های تصویری نگاره­های هفت­اورنگ جامی در مکتب نگارگری مشهد عصر صفوی». همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر اسلامی
  19. نامورمطلق، بهمن (1386). «ترامتنیت، مطالعه یک متن با دیگر متن­ها». پژوهشنامه علوم انسانی. شماره 56،  دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 83-98
  20. نامور مطلق،بهمن. گنگرانی، منیژه(1390). گفتگومندی در ادبیات و هنر، تهران، انتشارات سخن
  21. نامور مطلق، بهمن.(1394).«درآمدی بر بینامتنیت نظریه ها و کاربردها2».تهران، انتشارات سخن