شناسایی و طبقه بندی آرایه های معماری مسجد امام(ره) بروجرد با تأکید بر ویژگی های ساختاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکترای تخصصی، رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد تهران

چکیده

مساجد به عنوان یکی از مهم ترین نمودهای هنر و معماری ایرانی- اسلامی در دوره قاجار از جایگاه ویژه ای برخوردارند. ازجمله مهم ترین نمونه های مساجد دوره فتحعلی شاه قاجار در خطه لرستان، مسجد امام)ره( بروجرد است که باوجود ظرفیت های بسیار کمتر موردمطالعه منسجم قرارگرفته است. براین اساس پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بازشناسی ساختار معماری، هنرهای پیوندیافته با کالبد این بنا را مورد طبقه بندی و گونه شناسی قرار دهد. هدف مذکور زمینه ساز پاسخ به این سؤال است که مهم ترین آرایه های معماری به کاررفته در مسجد امام)ره( بروجرد شامل چه گونه هایی هستند؟ و هنرهای مذکور از حیث ساختار و تکنیک شامل چه ویژگی هایی می باشند؟ پژوهش پیش رو از حیث روش، توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده اند. ه مچنین جامعه آماری شامل تمام تزیینات بازتاب یافته در بنا است که به صورت میدانی مورد بررسی قرارگرفته اند. لازم به ذکر است که تجزیه وتحلیل یافته ها به صورت کیفی انجا مشده است. مختصری از نتایج این پژوهش گویای آن است که بنای مذکور که به لحاظ نوع از انواع مساجد سلطانی و ازلحاظ ساختاری از مساجد بازاری محسوب می شود، دربردارنده غالب هنرهای ایرانی- اسلامی وابسته به معماری اعم از کاشی کاری ها، رسمی بندی ها، حجاری و هنرهای فلزی نفیسی است که هر یک در جای خود شایسته مطالعه ای عمیق است. ه مچنین از حیث نقوش و خطوط، نقوش گوناگون هندسی و گیاهی و خطوطی همچون ثلث، نستعلیق و کوفی در این بنا به کاررفته است. لازم به ذکر است که بیشترین درصد نقوش و خطوط به کاررفته در این بنا را نقوش هندسی و خط نگاره های کوفی بنایی بر بستر کاشی معرق تشکیل می دهند؛ که این نکته یکی از مهم ترین تمایزات این بنا با دیگر بناهای عهد قاجار است که غالباً با کاشی های هفت رنگ یا خشتی زینت یافته اند. نکته مهم دیگر این که غالب محتوای کتیبه نگاری های بنا دربردارنده مفاهیم شیعی و اسامی ائمه اطهار به عنوان سمبل های هنر شیعی می باشند؛ و از نکات جالب دیگر تاریخ دار بودن تعداد قابل توجهی از کتیبه هاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Classifying the Architectural Ornaments of the Borujerd Imam Mosque Based on the Structural Features

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Piryaei 1
  • Mohieddin Aghadavoudi 2
1 M.A. of Handicrafts, Faculty of Applied Arts, Art University of Isfahan (Corresponding Author)
2 Ph.D Candidate of Comparative and Analytic Islamic Art History, Shahed University, Tehran
چکیده [English]

Mosque has a special place as one of the significant aspects of Iranian-Islamic art and architecture during Qajar dynasty. Among important examples in the era of Fath-Ali Shah Qajar is the Borujerd Imam mosque in Lorestan. This study attempts to identify the structural architecture and classify the arts tied with the building of mosque. It tries to answer these questions that what are the most important architectural ornaments used in the Imam mosque? What are the characteristics of its structure and content? The research method was descriptive- analytic and data was collected in the field and library. All ornaments reflected in the building were investigated through fieldwork and examined statistically and the analysis of findings was carried out qualitatively. The results indicate that building is a Soltani mosque and its structure is a market mosque which consists of most Iranian-Islamic arts such as tiling, carving and vaults ribbed. The prevailing Iranian motifs and the scripts such as Nastaliq, Kufic and Thuluth are used. Interestingly the prevailing contents of inscriptions include the Shia concepts and the names of infallible Imams as the symbols of the Shia art

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qajar Architecture
  • the Architectural Ornaments
  • the Borujerd Imam Mosque
  • the Structural Features 1

مراجع

  ## • آقاداوودی، محی الدین. (1394 ).«تجربه ای در طراحی و ساخت زینت آلات با الهام از نقوش هندسی مدرسه چهار باغ اصفهان ».پایان نامه کارشناسی رشته صنای عدستی گرایش جواهرات، دانشگاه هنر اصفهان. ## •پاشایی کمال، فرشته. کهنمویی، ناهید. (1380). اسلام و معماری مساجد، مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری مساجد افق آینده، جلد 1. تهران: دانشگاه هنر، شماره صفحات 1 تا 13. ## •بلر، شیلا؛ بلوم، جاناتان. ) 1386 (. هنر و معماری اسلام . ی تهران:سروش. ## پاکدامن، آمنه. (1392). آمودهای معماری ایران در دوره اسلامی، تهران: انتشارات سیمای دانش. ## •زارعی، محمد ابراهیم؛ زارع موینی، سکینه. (1393). «معماری مسجد، کتیبه نگاری و آرایه‌های دوره قاجار با تاکید بر مسجد النّبی قزوین». دو فصلنامه پژوهشی- تحلیلی مطالعات هنر بومی، شماره دوم، پائیز و زمستان 1393. دانشگاه مازندران، شماره صص: 9 تا 25. ## •زمرشیدی، حسین. (1374). مسجد در معماری ایران، تهران، انتشارات کیهان. ## •صارمی، حمید رضا؛ مهزیاری، علیرضا. (1394).« بررسی تاثیر زیبایی شناسی به کار گیری تزیینات کاشی‌کاری مسجد امام (ره) بروجرد در دوره قاجار»، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی. دانشگاه پیام نور استان گیلان، مرکز رشت شماره صص 1 تا 11. ## •صادق پور، میثم؛ توکلی، بهروز. (1392). «گونه شناسی مساجد قاجاری تبریز».  کنفرانس بین المللی مهندسی عمران معماری و توسعه پایدار شهری،18 و 19 دسامبر 2013، تبریز، شماره صص 1 تا 13. ## •صفایی زاده، امین؛ پیرمحمدی، محمد؛ یاری، فاطمه؛ ساک یفرد، ،» تجلی عالم مثال در تزیینات مسجد امام بروجرد « .) امید. ) 1393 مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی افق های جدید در معماری .11 - و شهرساز . ی تهران. صص ## بررسی شرایط سیاسی -اجتماعی « .) • گودرزی، علیرضا. ) 1391،» بروجرد در دوره قاجار، با اتکا به تحلیل کتیبه های مسجد سلطانی فصل نامه باستان شناسی، شماره 3، دوره دوم، پاییز و زمستان .191 - 1391 . دانشگاه بوعلی سینا، صص:  173 ## گودرزی، یدالله. ) 1376 (. سیمای بروجرد زادگاه فرزانگا . ن قم: موسسه فرهنگی همسایه. ## • مک ینژاد، مهدی. ) 1387 (. تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی، تزیینات معمار . ی تهران: انتشارات سمت. ## هنر و معماری قاجار مساجد جامع « .) • ملکی، سعدی. )  - ماهنامه کتاب ماه هنر، شماره 45 و 46 ، صص: 110 ،» قزوین.117  1381## • مولانا، غلامرضا. ) 1353 (. تاریخ بروجر . د تهران: انتشارات صدر. ## • یاوری، حسین؛ حکاک باشی، سارا. ) 1390 (. سیری در عناصر و تریینات معماری ایرا . ن تهران: توتیا. ## • اداره میراث فرهنگی شهرستان بروجرد. ##
نگارینه هنر اسلامی
دوره 4، شماره 14
آذر 1396
صفحه 4-18

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 شهریور 1397
  • تاریخ بازنگری: 03 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 19 آبان 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار