روابط تصویری-بینانشانه ای سیمرغ با نظام ادبی آن در منطق الطیر عطار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد پژوهش هنر و مدرس دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

سرزمین ایران جایگاه تجلی اساطیر بسیاری است که ظهورشان در دامان هنر و ادبیات حضورشان را تداوم و رونق بخشیده است. اسطوره­هایی که بارها مورد تحلیل واقع شده­اند اما باز هم این گنجایش را دارند که از منظری تازه مورد نگرش و بررسی قرار گیرند. آثار بزرگانی چون عطار، سهروردی، حافظ و سعدی که علی رغم تحقیقات بسیار هنوز هم افق­های نویی را در اختیار ما قرار می دهند. یکی از این آثار ارزنده منطق الطیر عطار است که مضمون آن رسیدن به سیمرغ در قالب اسطوره­ای دور از ذهن و دست­نایافتنی است. سیمرغ مفاهیم ژرفی را با وجوه گوناگون چون اساطیری، حماسی و عرفانی دربردارد. از این رو سوالی مطرح می شود مبنی بر این که نقش تصویری سیمرغ چه تاثیر متقابلی بر نظام­های ادبی در منطق­الطیر عطار داشته­است. لازمه­ی پاسخ­دهی به آن، سیر روایتی خطی است که از سیمرغ حماسی آغاز شده و به سیمرغ عرفانی ختم می شود. از این منظر در بخش نخست شخصیت افسانه­ای سیمرغ در عرصه­ی ادبیات پارسی مورد بررسی قرار گرفتهاست، سپس نقش این پرنده­ی اسطوره­ای را در ادبیات عرفانی و با تاکید موردی بر منطق­الطیر عطار واکاوی کرده و در پایان تحلیلی بر تطبیق وجود یا عدم روابط بینا­نشانه­ای میان نظام ادبی سیمرغ عطار و نگارگری­های هم­عصر آن صورت می گیرد. آنچه در این پژوهش حاصل شد تفاوت آشکارا میان دو سیمرغ مطرح شده در داستان های عرفانی و روایات اساطیری است و هم چنین عدم نگارش تصویر اولی به دلیل تعهدات دینی و شمایل شکنی در سیمرغ نوع دوم به علت حضور این پرنده به شکل اسطوره ای ملی-حماسی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pictorial Insightful Relationship of Simorgh and Its Literary System with the Conference of Birds

نویسنده [English]

  • Mina Doosti
چکیده [English]

Iran is a manifestation land of many myths that their presence and appearance in the lap of art and literature has flourished and perpetuated. The myths have been analyzed many times, but still have the capacity to be evaluated with fresh perspective and attitude. Great works such as Attar, Suhrawardi, Hafiz and Saadi, who despite many research, still give us new visions. One of the great works is Attar’s Conference of the Birds. The theme of that is reaching to Simorgh in form of far-fetched and unattainable myth. Simorgh includes profound concepts with different aspects of mythological, epic and mystic. Hence the question arises that what is the role of the Simorgh image interaction system on Attar’s literary Conference of the Birds. The requirement to respond to it is the narrative line that starts with the epic Simorgh and ends with the mystical one. From this perspective, in the first part the legendary character of Simorgh is studied in the Persian literature. Then, the role of the mythical bird analysis in mystical literature with emphasis on Attar’s Conference of the Birds is analyzed and finally an analysis of the implementation of the presence or absence of insightful relations between Attar’s Simorgh literary system and its contemporary paintings is conducted. The result indicated a clear difference between the two Simorgh presented in mystical and mythological narratives plus lack of demonstrating the picture firstly due to religious commitments and iconoclasm in second type Simorgh because of the presence of this bird as the national legendary-epic symbol.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simorgh
  • Attar’s Conference of the Birds
  • Painting
  • Mystical
  • قرآن کریم (1390)، ترجمه و توضیحات بهاالدین خرمشاهی، چاپ هفتم، تهران: دوستان. 
  •  اسلامی ندوشن، محمد (1351)، داستان داستان ها، چاپ دوم، تهران: طوس. 
  •  اشرف زاده، رضا (1373)، تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری، تهران: اساطیر. 
  •   باخزری، ابو المفاخر یحیی (1383)، اوراد الاحباب و فصوص الاداب، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران. 
  •  بندهشن هندی، متنی به زبان پارسی میانه(پهلوی ساسانی) (1386)، تصحیح و ترجمه رقیه بهزادی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. بهار، مهرداد (1384)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ پنجم، تهران: آگاه. 
  •  پوپ، آرتور اپهام، فیلیس اکرمن (1387)،سیری در هنر ایران از پیش از تاریخ تا امروز،جلد پنجم، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. 
  •  تقی، شکوفه (1387)، دو بالِ خرد (عرفان و فلسفه در رساله الطیر ابن سینا)، چاپ دوم، تهران: مرکز. 
  •   دینکرد (1381)، ترجمه فریدون فضیلت، تهران: فرهنگ دهخدا. 
  •  زکریای صیرفی، محمد، پرویز اذکائی (1384)، حکیم رازی (حکمت طبیعی و نظامی فلسفی)،تهران، طرح نو. 
  •  سلطانی گرد فرامرزی، علی (1372)،سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران، تهران: مبتکران. 
  •  سهروردی، شیخ شهاب الدین (1386) آثار فارسی شیخ شهاب الدین سهروردی (شیخ مقتول)، چاپ سوم، تهران: سبکباران. 
  •  شهدادی، جهانگیر (1384)، گل مرغ دریچه ای به زیبایی شناسی ایران، تهران: کتاب خورشید. 
  •  عطار نیشابوری، شیح فرید الدین محمد (1378) منطق الطیر«مقامات طیور»، به اهتمام سید صادق گوهرین، چاپ چهاردهم، تهران: علمی فرهنگی. 
  • قاضی شکیب ، نعمت اله (1343)،بسوی سیمرغ«منظومه ی منطق الطیر اثر شیخ عطار نیشابوری به نثر پارسی»،تهران: خیام. 
  •  مختاری، محمّد (1368)، اسطوره زال،چاپ اول، تهران: آگه. 
  •  ماهیار نوابی، یحیی (1387)، یادگار زریران، چاپ دوم، تهران: اساطیر. 
  •  معین، محمد. (1384)، فرهنگ فارسی معین، جلد پنجم، چاپ اول، تهران: نامن. 
  •  یاحقی، محمد جعفر (1375) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی سروش. 
  •  ایمنی، عالیه (1390)، "گل مهرهای ساسانی در تخت سلیمان"، مجلهکتاب ماه هنر، شماره ی 151، صص42-36. 
  •  خزایی، محمد. فرنیاز فربود (1382)، "بررسی تصویر نماد سیمرغ (با تاکید بر شاهنامه فردوسی و منطق الطیر عطار)"،نشریه ی هنر و معماری هنرهای تجسمی، شماره 20، صص 14-4.   
  • مشکور، محمد جواد (1356)، "سیمرغ و نقش آن در عرفان ایران"،مطالعات نظری و فلسفی هنر، دوره 15، شماره 177و178، صص 24-32.  
  •   Hinnells.John,R, (2009), Iran Myth and Legend.(library of the world myth and legend) Persian mythology, Peter bedrick books: revised edition. London. 
  •  Komaroff, linda, (1999), The legacy of Genghis Khan: Courtly art culture in western Asia, 1256-1353, Yale university press, New York. USA. 
  •    Thompson, Kenneth, (2000),Another look at the Simorgh. www. TurkoTekDiscssion Board ( 21/05/2012). 4:56 pm. 
  •  Asian Art and Culture.com (11/12/2012), 8:20 pm/www.7Junipers.com
  •  www.arthistory.wisc.edu.com (13/03/2013), 10:05 am. 
  •  www.art.thewalters.org/detail/77733/the city of cairo (5/05/2013), 5:10 pm. 
  •  www.bl.uk/learning/cult/inside/corner/shah/synopsis.htm (21/04/2013), 11:54 pm.   
  •  www.ebay.de/sch/kunsthandwerk/html (12/08/2013), 3:42 pm.  www.metmuseum.org/collection (25/04/2013), 9:oo pm