مطالعه تطبیقی سفالینه های مراکز سفالگری مِند گناباد و شَهرِضای اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد صنایع دستی

2 استادیار دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

 مطالعه و بررسی سفالگری در روستای «مِند گناباد» و شهرستان «شهرضای اصفهان» به عنوان مراکز سنتی فعال سفالگری در شرق و مرکز ایران دارای اهمیت است. بهره گیری از شیوه های سنتی تولید و نقش اندازی، حضور سفالگران پیش کسوت در کنار سفالگران جوان و تکیه بر اصالت های فرهنگی این مناطق، امکان بررسی تطبیقی سفالینه های این دو مرکز را فراهم کرده است که دارای وجوه مشترک و گاه افتراق در تولید محصولات و نقش اندازی بر روی آن می باشد. با هدف شناخت بهتر سفالینه های این مراکز سفالگری و همچنین مقایسه سفالینه های آن، پژوهش پیش رو به طرح سوال های زیر پرداخته است. 1- سفالینه های دو مرکز سفالگری «مِند گناباد» و «شهرضای اصفهان» دارای چه ویژگی هایی است؟ 2- در مطالعة تطبیقی سفالینه های «مِند گناباد» و «شهرضای اصفهان» وجوه اشتراک و افتراق کدام است ؟
این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با جمع آوری داده ها به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است و در تحلیل داده ها، مصاحبه های سفالگران پیش کسوت دو مرکز سفالگری، طبیعت مناطق و باورهای سفالگران مورد توجه قرار گرفته است. با پژوهش صورت گرفته معلوم شد، وجوه اشتراک زیادی در شیوه تولید، اعمال لعاب و نقش اندازی بر روی سفالینه های دو مرکز وجود دارد، تلاش در جهت دست یابی به نوعی بدنه های معروف به «خمیر سنگی» و موفقیت در زمینه تولید آن، رواج نقاشی زیر لعابی و انواع لعاب تک رنگ شفاف و  قهوه ای و بکارگیری نقوشی مانند ماهی، پرنده و انواع نقوش گیاهی و هندسی متناسب با وضعیت فرهنگی و اقلیمی این مناطق سفالگری  از جمله جنبه های مشترک هنر آنان می باشد. همچنین وجود افتراق  در شیوه نقش اندازی مانند ترسیم دقیق و ظریف نقوش در سفالینه های شهرضا که به نوعی تداعی کننده قلمگیری های نقاشی ایرانی است و کاربرد آزادنه و خلاقانه نقش و رنگ گذاری های خارج از چهارچوب طرح در مند گناباد بر ویژگی های منحصر به فرد سفالگری این مراکز افزوده است و در جایی تفاوت در ساختار آرایه های بکار رفته و رواج لعاب سبز آبی در شهرضا و بکارگیری مستمر لعاب شفاف بی رنگ در مند گناباد به عنوان وجوه تمایز سفالینه های این دو مرکز نشان می دهد، این مراکز سفالگری در عین شباهت های موجود، اصالت های منطقه ای و فرهنگی خویش را حفظ کرده و دارای هویت و شاخصه های منحصر به فردی می باشد که دارای تأمل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study in Active Rural Pottery Centers of Mend Gonabad & Shahreza in Isfahan in Iran

نویسندگان [English]

  • Amir Nazari 1
  • Iman Zakariaee Kermani 2
1
2
چکیده [English]

The study on pottery in the village of “Mend Gonabad” and the city “Shahreza in Isfahan,” is important traditional active centers of pottery in East and Central Iran. The use of traditional production methods and the drawing methods according to the cultural originality of these areas has provided pottery the possibility of comparative study of these two centers. The purpose of this study is to identify the impact of patterns and designs on the achievement of specific procedures set up in these areas pottery. With this approach, the research has raised these questions. 1- What are the characteristics Potteries in Two pottery center “Mend Gonabad” and “Shahreza “? 2- Which is Matching indicators in the production and pottery designs “ Mend Gonabad “ and “Shahreza “? This research using descriptive and analytical methods with a data collection methods by conducted field and library. In the data analysis, interviews ringmaster potters, two pottery centers, nature regions and beliefs potters are considered. The authors believe that a certain practices in potteries design of these two center is common, hence variety of drawing methods and practices to achieve a specific style, has been considered and analyzed. Several researches are indicated, there are a lot of similarities in the mode of production, apply glaze and etching on two Potteries centers, trying to achieve a airframes known as the “stone-paste” and the spread of painting under the glaze with a variety of designs in both center is index. In the style designed pottery also features native pottery is lead to discrimination and the creation of a particular style design. The most important characteristic is the outlining of accurate and elegant motifs in Potteries “Shahreza “ that is somehow reminiscent of Persian painting. As well as freely Application and creatively drawing and coloring away from framework of the plan in Potteries “Mend Gonabad” is determined a special style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gonabad
  • Isfahan
  • Pottery
  • Pottery in Mend Gonabad
  • Pottery in Shahreza in Isfahan
  • Contemporary
  • پوپ،آرتور اپهام (1387). «سیری درهنر ایران».ترجمه فاطمه کریمی. تهران: انتشارات علمی وفرهنگی.
  •    حجازی،علیرضا(1375). «سیمای شهرضا». قم : انتشارات پارسیان. 
  •  مجتبوی، سید حسن (1389).« جغرافیای تاریخی گناباد». مشهد : نشر مرندیز  . 
  •  هال،جیمز، (1380). «فرهنگ نگاره‌ای نمادها»، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر. 
  •  شایسته فر، مهناز(1386). «نقش مایه های تزیینی سفالینه های دوره ایلخانان موزه ایران باستان». فصلنامه هنرهای تجسمی. شماره(27).   
  • شیخی، علیرضا. آشوری، محمد تقی،(1387). «تبیین ویژگی های فنی و هنری سرامیک روستای مند شهرستان گناباد»، فصلنامه تحلیلی پژوهشی نگره، شماره 8و 9 . 
  •  حاتم، غلام علی، (1374). «نقش و نماد در سفالینه‌های کهن»، مجله هنر، شماره 28،ص11 . 
  •   حیدری شکیب، رضا، افروغ، محمد و میرکمالی، الهام(1391). «جایگاه نگاره تزیینی نقش ماهی در هنر و فرهنگ ایرانی». کتاب ماه هنر، ش 164. 
  •  لباف خانیکی، مجید(1375). « پژوهشی در سفال مند گناباد».پژوهش منتشر نشده زیر نظر میراث فرهنگی گناباد. 
  •  زمانی، عباس (1351). «هنر سفالسازی در مند گناباد»، نشریه هنر و مردم، شماره 119 و 120  . 
  •  میرشفیعی، سید محمد (1390). « بررسی تطبیقی روند تولید سرامیک فیروزه ای معاصر ایران در مناطق تبریز و شهرضا » . همایش ملی هنر اسلامی، دانشگاه بیرجند. 
  •  نظری، امیر، زکریایی کرمانی، ایمان و شفیعی سرارودی، مهرنوش(1393). «بررسی سفالگری معاصر شهرضا و تبیین عناصر فنی آن»، فصلنامه علمی پژوهشی هنرهای سنتی اسلامی، شماره اول. 
  • نگارندگان. (شهریور 1393) مصاحبه حضوری با هادی توسلی سفالگر روستای مند. مصاحبه‌ی چاپ نشده. 
  •  _______  (تیر۱۳۹۲) مصاحبه حضوری با برادران امیری سفالگران  روستای مند. مصاحبه‌ی چاپ نشده. 
  •  _______  (تیرماه۱۳۹۲) مصاحبه حضوری با حسن شجاعی سفالگر روستای مند. مصاحبه‌ی چاپ نشده. 
  •  _______(دی ماه 1389)مصاحبه حضوری با محمد رضا سهیل سفالگر شهرضا. مصاحبه‌ی چاپ نشده. 
  •  _______ (شهریور 1393) مصاحبه حضوری با مهدی سهیلی سفالگر شهرضا. مصاحبه‌ی چاپ نشده. 
  • _______(شهریورماه 1393) مصاحبه حضوری با مرتضی فخار سفالگر شهرضا. مصاحبه‌ی چاپ نشده.