تحلیل نشانه شناختی تصویری از یک نگاره نسخه خطی “هزار و یک شب” به روش یوری لوتمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد نقاشی

2 استادیار گروه نقاشی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا

چکیده

 در این مقاله، تحلیل نشانه‌شناختی نگاره‌ای از نسخه خطی "هزار و یک شب" در مکتب قاجار اثر ابوالحسن خان غفاری (صنیع‌الملک) ارائه شده است. ابتدا روش نشانه‌شناسی فرهنگی و سپس رویکرد ساختارگرایانه متن هنری شرح داده شده و سپس معرفی نشانه‌شناس مدرن، یوری لوتمان، واضع مکتب مسکو- تارتو انجام می‌گردد. آنگاه با برخورداری از الگوی تقابل طبیعت و فرهنگ، مطالعه‌ای تحلیلی بر نگاره "عفریتی سر راه حسن قرار گرفته و می‌گوید من مسلمان و دلیل شما می‌باشم" ارائه می‌گردد. این پژوهش به این مسأله می‌پردازد که صنیع‌الملک در برگرداندن نشانه‌های متنی به نشانه‌های تصویری چه عواملی را مد نظر داشته است و به نظر می‌رسد که نگارگر در خلق اثر، آگاهانه از نشانه‌های فرهنگی زمانه خود سود جسته است. سپس با انطباق نشانه‌های تصویری با نشانه‌های متنی در این نگاره، مشخص خواهد شد که نگارگر ضمن حرکت از متن روایتی به متن تصویری از شیوه‌ای نمادین نیز بهره برده است که رمزگشایی آن به شناخت بیشتر اثر کمک خواهد کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Semiotic Analysis of a Picture of Sani-ol-Molk’s The Thousand and One Nights based on Yuri Lotman

نویسندگان [English]

  • Mahbubeh Gholam Pour 1
  • Mansour Hesami Kermani 2
1
2
چکیده [English]

In this article, a semiotic analysis of the manuscript of The Thousand and One Nights, by Abol Hassan Ghaffari (Sani-ol-Molk), of Qajar School is presented. First, the cultural semiology method and next the structural approaches to artistic texts are described. After that, the modern semiology of Yuri Lotman, founder of Moscow-Tartu school, is introduced. Then, using the Nature-Culture contrast pattern, an analytical study of a picture of “ A Goblin accosts Hassan and says: I am a Muslim and your guide”, is presented. This study aims at discovering the factors considered by Sani-ol-Molkin rendering textual signs to pictorial signs, and it seems that the painter has benefited from cultural signs in the production of his work, knowingly. By comparing the pictorial signs with textual signs in this picture, it will become clear that the painter has adopted a symbolic method in going from narrative text to pictorial text in order to help the better recognition of the work by decoding it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Thousand and One Nights
  • Sani-ol-Molk
  • Lotman
  • Cultural Signs

مراجع

  •  اسکولز، رابرت(1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران، نشر آگه. 
  •   ایگلتون، تری(1380). پیش در آمدی برنظریه ادبی، ترجمه عباس مخبر، چاپ اول، نشر مرکز، تهران. 
  •  ایو تادیه، ژان(1378). نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه مهشید نونهالی، چاپ دوم، تهران، نشر نیلوفر. 
  •  پاکتچی، احمد (1383). مفاهیم متقابل طبیعت و فرهنگ در حوزه نشانه شناسی فرهنگی مکتب مسکو-تارتو، مقالات اولین هم اندیشی نشانه شناسی هنر، چاپ اول، تهران، فرهنگستان هنر.   
  • چندلر، دانیل(1387). مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا، چاپ دوم، تهران، نشر سوره مهر. 
  •  ذکاء، یحیی(1382). زندگی و آثار استاد صنیع الملک، ویرایش و تدوین سیروس پرهام، چاپ اول، تهران، نشر صنوبر. 
  •  رنه دالمانی، هانری(1335). سفرنامه ازخراسان تا بختیاری، ترجمه فره وشی، چاپ اول، تهران، انتشارات ابن سینا. 
  •  سجودی، فرزان(1387). نشانه‌شناسی کاربردی، چاپ اول، نشرعلم، تهران. سلدن، رامان. 
  •  ویدوسون، پیتر(1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ دوم، تهران، نشر طرح نو. 
  •  ضیمران، محمد(1383). در آمدی بر نشانه‌شناسی هنر، چاپ دوم، تهران، نشر قصه. 
  •  دلاشو، لوفلر(1366). زبان رمزی قصه‌های پریوار، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران، نشر توس. 
  •  دینه سن، آنه ماری(1380). درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمه مظفر قهرمان، چاپ اول، تهران، نشر پرسش. 
  •  کریم زاده تبریزی، محمد علی(1370).  احوال و آثار نقاشان قدیم ایران،  چاپ اول، لندن، نشر ساتراپ. 
  •  گیرو، پی یر(1383). نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، چاپ سوم، تهران، نشر آگه. 
  •  واکر، جان. چاپلین، سارا(1385). فرهنگ تصویری مبانی و مفاهیم، ترجمه حمید گرشاسبی و سعید خاموش، چاپ اول، تهران، اداره کل پژوهش‌های سیما. 
  •  وایزمن، بوریس(1379). لوی استروس، ترجمه نورالدین رحمانیان، چاپ دوم، تهران، نشر تیراژه. 
  •    (1379). هزار و یک شب، عبداللطیف تسوجی، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران، نشر هرمس. 
  •  شین دشتگل، هلنا (1384)، «نسخه خطی و مصور هزار و یک شب بازمانده دربار عهد ناصری»، کتاب ماه هنر، شماره 80-79، صص140-132. 
  •  نایتانی، سادانا (1384)، «معلم و شاگرد ساختار و مفهوم در هزار و یک شب و کلیله و دمنه»، ترجمه حمید قربانی، کتاب ماه هنر، شماره 82-81 ، صص121-112. 
  • مهدوی، شیرین(1389)، «زندگی روزمره در عهد قاجار»، ترجمه رویا رضوانی، فصلنامه فرهنگ مردم، ویژه‌نامه قاجار، شماره 36-35، صص 19-20.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1392
  • تاریخ بازنگری: 20 تیر 1396
  • تاریخ پذیرش: 13 اسفند 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار