تناسب، زیبایی و هندسه نهان در نقوش سفال نوع آقکند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه هنراسلامی تبریز

2 دانشجوی دکترای هنراسلامی

3 کارشناس ارشد طراحی صنعتی

چکیده

انسان بر اساس حسی مشترک وجود تناسب را در زیبایی دخیل دانسته است. با این حال زیبایی و تناسب در طول زمان همواره شکل های متفاوت و پیچیدگی­های فزاینده­ای به خود گرفته است،همانطور که در نقاشی، مجسمه سازی، معماری معابد و بسیاری دیگر از هنرها نمونه های پرشماری از آن وجود دارد.
مقاله­ی پیش رو به بررسی تناسبات نقوش سفال نوع آقکند می­پردازد. فرض نگارندگان بر آن است کهتناسبات طلایی و زیبایی ریشه در ادراک زیبایی شناختی انسان داشته که در نقوش سفال آقکند بازتاب پیدا کرده است.برای رسیدن به نتایج این فرض ضرورت ایجاد می کند، از موضوعی قابل محاسبهبرای توصیف زیبایی بهره ببریم.
در راستای به آزمون گذاشتن این فرض، بهبیان مقدماتی از طبقه­بندی علوم از دیدگاه پیرس (که شامل علوم هنجاری و غیر هنجاری)، تکامل تاریخی هندسه، ارائه تعریفی از هندسه ایده آل و چیستی آن پرداخته ایم تا بر وجود تناسب طلایی در فضای مثبت و منفی نقوش سفالینه های این دوره با تحلیلی آماری و محاسبات هندسی نائل آییم که همانا هدف اصلی مقاله را در برمی گیرد. بدین ترتیب مولفین 20 نمونه سفال نوع آقکند را با شناسه­ی، نقش جانوری در مرکز ونقوش گیاهی بر پسزمینه، به عنوان نمونۀ جامعه آماری، انتخاب کردند. خاستگاه این گروه سفالینه از روستای آقکند، منطقه­ای واقع میان زنجان وتبریز است. که در حوزه­ی فرهنگی غرب وشمال غرب ایران ازقرن چهارم هجری تا آغاز حمله­ی مغول ساخته شده است.
مقاله حاضر به بررسی تناسب وهندسه نهان در سفال نوع آقکند، به عنوان پیکره اصلی مطالعاتی می­پردازد که از روش آماری و گردآوری نمونه­های موجود در ارائه نتایج بهره برده می­شود.
نگارندگان بر این باورند که وجود رویکرد هندسی بر اساس تناسب طلایی، تاییدی بر نتایج روانشناختی حاصل از مطالعات گوستاو تیودور فخنر در قرن نوزدهم و دیدگاه پیرس در علوم هنجاری و علوم غیر هنجاریاست.چنانچه با بررسی 20 نمونه نسبت سطح نقش مرکزی به سطح دایره مرکزی سفال نوع آقکند، به معیار عددی تناسبات طلایی نزدیک شویم! بدین ترتیب شاید متقاعد شویم، گونه هایزیبایی در جهان زمانی تجلی می­یابد که مواد خلق شده با معیار وزن و عدد از یکدیگر متمایز شوند.
از این رو مقاله­دو پرسش اساسی راپاسخ می­دهد؛

در بررسی زیبایی شناختی سفالینه های آقکند ضرورت بهره­گیری از رویکرد محاسباتی چیست؟
آیا زیبایی شناسی این آثار با اعداد قابل سنجش و اثبات است؟

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Symmetry, Beauty and Hidden Geometry in Aghkand’s Pottery Patterns

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mohammadzadeh 1
  • Atefeh Fazel 2
  • Hossein Samani 3
1
2
3
چکیده [English]

Man, based on a common sense, has considered the contribution of symmetry to beauty. However, beauty and symmetry have acquired different forms and increasing intricacies throughout the time, as there are numerous examples of them in paintings, sculptures, the architecture of temples and many more. The present article studies the symmetries of Aghkand’s pottery design. The authors’ assumption rest upon the aesthetical perception of man which is reflected in Aghkand’s pottery designs. In order to test this assumption, the researcher presented a rudimentary classification of sciences provided by Pires, historical evolution of geometry, presenting an ideal definition of the what of geometry to arrive at an understanding of the existence of a golden symmetry in the positive and negative atmosphere of pattern’s designs by statistical analysis and geometrical calculations which is the main aim of this article. In order to fulfill such an aim, the authors chose 20 samples of Aghkand’s pottery with the identification of animal design in the center and herbaceous designs on the periphery. The origin of this group of potteries is the Aghkand village which is located between Zanjan and Tabriz and is formed in the cultural area of the West and North Western part of Iran from 4th hegira to the start of Mogul’s invasion. The present article studies the symmetries and hidden geometry in Aghkand’s pottery as the main issue. The method used in gathering the available sample to be used in the presentation of the results is statistical method. The authors maintains that the existence of the geometrical approach, based on the golden symmetry is a confirmation to the results taken from Gusta and Theodore Fakhner’s studies in 19 th century and Piress approach in Normative and Non-normativel sciences. If we come near to a numerical pattern concerning golden symmetries, after examining the 20 samples’ design surface to the whole circle area, then it can be assumed that beauty varieties manifest in the world, when the created elements can be differentiated by weight and number. So, the article answers two questions in this regard: 1-What is the necessity of calculation approach in aesthetical approach to the study of Aghkan’s potteries? 2-Does the aesthetics of such works can be evaluated and confirmed by numbers?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Golden proportion
  • Aghkand’s Pottery
  • Ideal Geometry
  • اکو، امبرتو. (1390 ). تاریخ زیبایی، ت: هما بیتا، تهران، نشر متن وفرهنگستان هنر
  • ب. کنی ، جان.(1373). مجسمه های سفالین، ت: یوسف کیوان شکوهی،تهران، نشر فرهنگان. 
  • بمانیان،محمدرضا و اخوت، هانیه و بقایی، پرهام. (1390). کاربردهندسه و تناسبات درمعماری. تهران،نشرطحان-
  • هله. بهرامی، مهدی. (1327). صنایع ایران، تهران، دانشگاه تهران. 
  • دینه سن،‌ آنه ماری. (1389). درآمدی بر نشانه شناسی.ت: مظفر قهرمان. تهران، نشر پرسش.  
  • دهخدا، علی اکبر. (1377).« لغت نامه دهخدا»، زیر نظر دکترمحمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی. جلد پانزدهم(نواله-ی). تهران،موسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران. 
  • سایمون، آنوین. (1386).تجزیه وتحلیل معماری.ت: آرمین یگانه. تبریز، نشر ستوده. 
  • شهریاری، پرویز. (1379).جوهر،روش وکارایی ریاضیات. تهران، انتشارات فنی ایران.
  • فاضل، عاطفه. (1390). معرفی وبررسی سفال نوع آقکند. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما دکترمهدی محمدزاده. تبریز،دانشگاه هنر اسلامی تبریز. 
  • نورآقایی، آرش. (1389). عدد،نماد، اسطوره. تهران، نشر افکار.
  • ایوز، هوارد ویتلی. (1383).تاریخ هندسه. ت: محمد هادی شفیع ها. تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 
  • Kuhnel, Ernst. (1924) .DatiertePersischFayencen, Jarhbuch der asiatischenkunst, vol I.