مقدمه ای بر زیبایی شناسی نقش و رنگ گلیم های عشایر بختیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده هنر دانشگاه شهرکرد

چکیده

نبوغ هنری و کیفیات زیبائی‌شناختی عشایر ایران خاصه عشایر بختیاری را می‌توان بر پهنة دستبافته‌های ایشان جستجو کرد. از این حیث گلیم، الگوئی در خور توجه و شاخص است. این هنر-صنعت پر پیرایه جولانگاه نقش و رنگ دنیای خیالین مردمانی‌ست که هیچگاه از هنر استفادة ابزاری نکرده‌اند؛ نه برای ابلاغ باورها و پنداشتهایشان و نه برای بدست آوردن بازار و سلیقة مخاطب و مشتری محصولاتشان.
نقش و رنگ گلیم عشایر بختیاری بدون اغراق از زنده‌ترین و پرمایه‌ترین هنرنمائی‌های عشایر و روستائیان ایران است. از حیث بصری وزن و ارزش کم نظیر گستره‌ها و تعاملات فضای مثبت و منفی و بازیهای بصری آن و همچنین همنشینی بی‌بدیل رنگهائی که از حیات پیرامون ایشان مایه می‌گیرد با بسیاری از مؤلفه‌های مدرن همچون «آشنائی زدایی[1]»؛ تاکید بر شکل (فرم) و ارزشهای بصری ناب آن و نیز انتزاعی گری از یک‌سو و ملاکهای ماندگار «هنرقومی»، از سوی دیگر هم‌گرائی دارد. در هنرهای دیداری قومی تحلیلهای شکلی و صوری بر تحلیلهای زبانی اولویت دارد. بر همین اساس نزد هنرمند عشایری و روستایی مناسبت درونی و صوری طرح در نسبت به تحلیلهای زبانی و معنایی واجد اهمیت بسزایی است.
این پژوهش که به صورت میدانی تحقیق و تحصیل شده، سعی دارد به روش تحلیلی-توصیفی و استدلال قیاسی ممیزه های زیبائی شناسی نقش و رنگ گلیم عشایر بختیاری را مورد مداقه قرار دهد. آنچه سؤال اصلی در پیشبرد این پژوهش دانسته می شود؛ چگونگی روند تکامل «آگاهی زیبائی شناختی» و نحوه انطباق انگیزة حاکم بر فرآیند خلق کنندگی ایشان، با مؤلفه های زیبائی شناسی ست که سوای هر پیش پنداشت و تحلیل اجتماعی-تاریخی مرتبط با این آثار، خواندنی و تطبیق پذیر می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Aesthetical Aspects of Bakhtiari Nomad’s Gelim

نویسنده [English]

  • Hossein Ebrahimi Naghani
چکیده [English]

Artistic genius and aesthetical qualities of Iran’s nomads, especially Bakhtiari Nomads can be sought in their artifacts. In this respect, Gelim is a considerable and outstanding pattern. This art is the colorful industry of people who have not used the art in an instrumental sense, neither for dissemination of their beliefs, nor for earning money and interests of their customers. The design and color of Bakhtiari nomads’ Gelim are among the most animate and richest skillfulness found among Iranian Nomads and villagers. With respect to visual rhythm and value, interaction between positive and negative atmosphere and visual intricacies and the unique association of its colors which are affected by their surrounding life are in accord with modern categories such as, defamilirization, emphasis on form, and visual and pure values and abstraction on one hand and permanent criteria of racial art on the other hand. In visual-racial arts, formal analyses are prioritized over lingual analyses. Accordingly, among the nomadic and rural artists, internal and external symmetry has a greater importance, compared to lingual and semantic analyses. This study is among the field research studies and aims at using descriptive-analytical method and deductive reasoning to scrutinize the aesthetical distinctions of designs and color of Bakhtiari Nomads, what is known as the main question in developing this research study. The quality of the evolution of aesthetical awareness and the manner of correspondence of predominant motive on their production process is based on the aesthetical elements, save, any presupposition or social analysis related to these works, is to be read and adapted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bakhtiari Nomads
  • Gelim
  • design
  • color
  • Aesthetics
  • آهنجیده، اسفندیار (1384)، تاریخ و تمدن بختیاری، انتشارات آهنجیده، تهران.
  • احمدی، بابک (1380)، حقیقت و زیبائی، نشر مرکز، تهران.
  • امیراحمدیان، بهرام (1378)، ایلبختیاری، انتشاراتدشتستان، تهران. 
  • پرهام، سیروس (1375)، شاهکارهای فرشبافی فارس، انتشارات سروش، تهران. 
  • خراسانی، شرف الدین (1370)، نخستین فیلسوفان یونان، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی (نشر علمی فرهنگی)، تهران. 
  • داندیس، دونیس. ا (1380)، مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، انتشارات سروش، تهران. 
  • دراشتن (1363)، پیکاسو سخن می‌گوید، ترجمه محسن کرامتی، انتشارات نگاه، تهران. 
  • راوچ، لئو (1386)، فلسفه کانت، ترجمه عبدالعلی دستغیب، انتشارات پرسش، آبادان.  
  • رید، هربرت (1374)، معنیهنر، ترجمه نجف دریابندری، انتشارات علمی وفرهنگی، تهران.  
  • رید، هربرت (1352)، هنر و اجتماع، ترجمه سروش حبیبی، انتشارات امیر کبیر، تهران. 
  • شمیسا، سیروس (1381)، نقد ادبی، انتشارات توس، تهران. 
  • قاضیانی، فرحناز (1376)، بختیاری‌ها بافته‌ها و نقوش، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.  
  • کالینسن، دایانه (1385)، تجربه زیباشناختی، ترجمه فریده فرنودفر، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
  • گلدواترز، رابرت و مارکو تریوز (1380)، هنرمندان دربارة هنر (مقالة: بیانیة هنرمندان آینده‌گرا، از اومبرتو بوتچونی) ترجمه سیما ذوالفقاری، انتشارات ساقی، تهران. 
  • لسان السلطنه سپهر، عبدالحسین، تاریخ بختیاری‌[شناخته شده به نام تاریخ بختیاری سرداراسعد]، انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی، بیجا، [تاریخ انتشار معلوم نیست]. 
  • معین، محمد (1382)، فرهنگ فارسی، انتشارات دبیر، تهران.  
  • نات هان، تیک (1376)، کلیدهای ذن، ترجمه ع.پاشائی، نشر ثالث، تهران. 
  • نیوتن، اریک (1377)، معنی زیبائی، ترجمه پرویز مرزبان، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. 
  • هال، الستر و نیکلاس بارنارد (1379)، گلیم‌های ایرانی، ترجمه کرامت الله افسر، انتشارات یساولی، تهران.
  • هاوزر، آرنولد (1363)، فلسفه تاریخ هنر، ترجمه محمدتقی فرامرزی، انتشارات نگاه، تهران. 
  • یاوری، حسین (1365)، نساجی و بافت، انتشارات سازمان صنایع دستی ایران، تهران.