بررسی نقوش و نمادها در پوشاک ورزش زورخانه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه الزهرا)س(- دانشکده هنر

2 کارشناس ارشد - مرکز ملی فرش ایران

چکیده

زورخانه مکانی است که ارتباط تنگاتنگی با پهلوانی دارد و از ایام کهن محلی برای پرورش مردانی بوده است که در هنگام حمله متجاوزین به کشور در برابر دشمنان ایستادگی نمایند. حضور در زورخانه و شرکت در مراسم آن آداب خاصی دارد و اجرای حرکات ورزشی توسط پهلوانان مستلزم پوشیدن لباس ویژه‌ای است. این لباس که به تنبان یا تنکه معروف است ویژگی‌های خاصی دارد و ورزشکاران جهت دریافت آن، باید سلسله مراتبی را طی کنند. پوشاک ورزش زورخانه‌ای در ایران با وجود سابقه‌ای کهن و باستانی به روشنی مورد مطالعه جامع قرار نگرفته است. این پوشاک معمولاً از پارچه و چرم تهیه می‌شود و با نقوش سنتی که ریشه در هنر کهن ایران دارند، تزئین می شود. غالب‌ترین نقوش تزئینی در آن بته‌جقه است که در صور گوناگونی ظاهر می‌گردد و آن‌را نمادی از سرو دانسته‌اند. بته می‌تواند با حفظ هویت گیاه‌گونگی خود در فرم‌های دیگری ظاهر گردد که دستاورد هنر و خلاقیت هنرمندان اعصار مختلف است. این نقوش ره‌آورد آیین‌ها، اسطوره‌ها و باورهای مردمان گذشته است که به صورت نمادین بر روی پوشاک ورزش زورخانه جلوه‌گر می‌شود.
اهداف مقاله:
1. بررسی پوشاک زورخانه‌ای و تزئینات آن‌ها
2. بررسی نقوش و نمادها در پوشاک زورخانه‌ای
سوالات:
1. پوشاک ورزش زورخانه شامل چه اجزایی می‌شود؟
2. نقوش تزئینی در پوشاک ورزش زورخانه چگونه است و چه مفاهیمی دارند؟
شیوه گردآوری مطالب و داده‌های مورد استفاده کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی بوده که با روش توصیفی و تحلیلی به انجام رسیده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Inspection of the Designs and Symbols on the training Clothes of Zurkhaneh

نویسندگان [English]

  • Farideh Talebpour 1
  • Mohammad Veysian 2
1
2
چکیده [English]

Zhorkhaneh is a place that has a close relation with heroic and from ancient times it has been a place for training powerful men to fight enemies and protect country from the invasion of offenders. Attending in Zorkhaneh and participating in its ceremonies has special rules of etiquette and performing the athletic exercise by the heroics demands wearing special kinds of sports clothes. This training clothes which is known as” Tonban” or “Tonkeh” have special characteristics and the athletes should pass orders of circumstances to be allowed to wear it. In spite of the fact that the clothes of Zorkhaneh sports in Iran has an ancient and archaic background, but it has not been studied clearly and comprehensively. This clothes always prepared from fabric and leather and decorated from the traditional designs which rooted in ancient art of Iran and contains symbolic designs. The prevalent decorated designs in this clothes is mostly from botanical motifs such as Boteh Jegheh which appears in various forms and types and known as a symbol of cypress tree. Boteh by reserving its herbal essence is able to appear in other shapes and forms which is the consequence of art and creativity of the artists in different ages. The designs are as the results of customs, myths and believes of the past people that comes into the views in training clothes of the Zurkhaneh symbolically. Aims: 1. Studying the Zorkhaneh clothes and its decorations 2. Studying the designs and symbols in Zorkhaneh clothes Questions: 1. What are the components of Zorkhaneh clothing? 2. How is the decorated designs and motifs in Zorkhaneh clothes and what kinds of concepts they represent? The method of collecting matters and data that is used in this research was based on the library, documentary and field study which has been accomplished by descriptivecomparative methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zorkhaneh
  • Clothes
  • Designs
  • Symbols
  • آذرپاد، حسن و حشمتی رضوی، فضل الله (1372)، فرشنامه ایران، تهران ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 
  •   افروغ، محمد(1389)، نماد و نشانه شناسی در فرش ایران، چاپ اول، تهران ، موسسه انتشاراتی جمال هنر. 
  •   افروغ، محمد(1388)،«عقلانیت در هنر ایران»، کتاب ماه هنر، اردیبهشت، ص‌ص46-42.  
  • انصاف پور،غلامرضا(1368)، تاریخ و فرهنگ زورخانه و گروههای اجتماعی، تهران، وزارت فرهنگ و هنر- مرکز مردم شناسی ایران.  
  • بهار،مهرداد(1351)، «ورزش باستانی ایران و آیین مهر»، فرهنگ و زندگی، شماره 10، زمستان، ص7.  
  •   بی نام(2535)، بررسی فرهنگی- اجتماعی زورخانه های تهران، تهران، شورای عالی فرهنگ و هنر- مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی. 
  •   پرتو بیضایی کاشانی، حسین (1382)،تاریخ ورزش باستانی ایران: زورخانه، تهران، زوار.  
  • پرهام، سیروس، (1378)، «از سرو تا بته»، نشر دانش، سال شانزدهم، شماره چهار،ص40 .  
  • پرهام، سیروس(1384) «از سرو تا بته»، فرش دستباف ایران، شماره 25 و 26، سال نهم، ص‌ص13-8.  
  • حسن پور،غلامحسین(1387)، ورزش های بومی، سنتی و محلی،تهران، بامداد کتاب.  
  • حسین‌پور، معصومه و سید حسن سلطانی(1389)،«پوشش پهلوانان زورخانه»،کتاب ماه هنر، شماره146،ص‌ص112-102.  
  • حصوری، علی(1381)، مبانی طراحی سنتی در ایران، تهران ، چشمه. درگاه فدراسیون بین المللی ورزش های زورخانه‌ای، ریشه ها و بنیادهای تاریخی ورزش های زورخانه‌ای،مهرماه1392. 
  •   دهخدا،علی اکبر(1372)،لغت نامه دهخدا،ج3 و 13،تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.  
  • زکریایی کرمانی، ایمان(1388)، شال‌های ترمه کرمان(گذشته، حال، آینده) ، تهران، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری. 
  •   شایسته فر،مهناز (1388)،«نساجی یزد تداوم خلاقیت و ابتکار»، کتاب ماه هنر،  شماره 134،ص‌ص16 ـ 25.   
  • صدیق، مصطفی(1343)، «زورخانه و ورزش باستانی»، فرهنگ و زندگی، دوره 3، شماره 126، ص‌ص15-6. 
  •   عقیلی، اسفندیار(1381)، سیری در ورزش باستانی و کشتی پهلوانی (ایران و لرستان)،خرم آباد، افلاک.  
  • فره‌وشی، بهرام(1365)، ایرانویچ، تهران ، دانشگاه تهران. 
  •   فرید، امیر(1390)،« جایگاه خط منحنی در نقوش ایرانی»، هنرهای زیبا، شماره 46. 
  • گلاب‌زاده،سیدمحمدعلی (1390)،زن کرمانی، روشنای زندگانی،چاپ اول، کرمان، موسسه فرهنگی کرمان شناسی. 
  •   مجیدی خامنه،فریده(1383)، «نمادها در پوشاک زورخانه‌ای»، نامه پژوهشگاه میراث فرهنگی، شماره 7. 
  •   مختاری، ابراهیم(1388)،میراث پهلوانی،تهران، نشر چشمه. 
  •   وکیلی، ابوالفضل(1382)، شناخت طرح‌ها و نقشه‌های فرش ایران و جهان، تهران، نقش هستی.  
  • هال، جیمز(1389)،فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.