بررسی نگار ه « وقتی خلیفه با جعفر صحبت می دارد » از مجموعه هزار و یک شب مصور صنیع الملک با رویکرد چندصدایی باختین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه هنر تهران

2 دانشجوی کارشناس یارشد پژوه شهنر دانشگاه هنر تهران

چکیده

کتاب هزارویک شب بین سال‌های 1268 تا 1271ق، زیر نظر ابوالحسن غفاری (صنیع الملک) در «مجمع‌الصنایع» ناصری، مصور شده ‌است.متن مورد مطالعه‌ی این نوشتار یکی از چالش برانگیزترین نگاره‌های این مجموعه‌‌‌ی شش جلدی ست. مجلسی که با عنوان  «خلیفه با جعفر صحبت می‌دارد.»، از سایر مجالس کتاب قابل تشخیص است: (مجلس میانی در تصویر«1»).
این نوشتار تلاش دارد، با بهره‌گیری از عناصر «درون متنی» از قبیل نشانه‌های تصویری و کلامی موجود در متن و همین طور سود جستن از عناصر «برون متنی» ازجمله: مؤلف، جامعه و مستندات تاریخی، با به خدمت گرفتن عناصر پیرامتنی(نگاره‌های قبل و بعد از این مجلس) به خوانش و تفسیر متن بپردازد.
نگارندگان در فرایند خوانش این اثر از نظریه‌ی «گفت‌وگومندی»[1] و«چندصدایی»[2] «میخاییل باختین»[3] سود برده‌اند و با استفاده از مطالب مطرح شده توسط باختین و دیگر منتقدان پساباختینی، در نهایت این سؤال را مطرح می‌کنند که: در این نگاره، به‌راستی، چه کسانی با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند؟ سپس ضمن مطرح کردن چندین پاسخ و گزینه، انتخاب را به رأی خوانندگان واگذار می‌کنند. چرا که یکی از ویژگی‌های چند صدایی بودن یک اثر این است که: هیچ صدایی بر صداهای دیگر برتری ندارد.



[1]Dialogisme


[2] Polyphonique


[3]Mikhail Bakhtin(1895-1975)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study on: “khalifeh talks to Jafar” from “One thousand and one night” illustrated by Sani’ol’Molk,based on Polyphonique theory of Mikhail Bakhtin

نویسندگان [English]

  • Mehdi Hosseini 1
  • Natasha Moharramzadeh 2
1
2
چکیده [English]

One thousand and one nights has been illustrated between 1910 and 1913 by Abolhassan Ghaffari- Sani’ol’Molk- in “Majma’o’sanaye”. On six volumes of poetry,prose and illustration, 43 persons including a bookbinder, gilder, miniaturist, calligrapher have cooperated with Sani’ol’Molk. The following text deals with one of the most challenging miniatures of this great book. The miniature is distinguished by the sentence : “khalifeh talks to Jafar” In order to study and interpret the text, this paper has utilized textual factors, such as pictorial and verbal signs and also extravert factors including; author, society and historical documents and paratextual factors -the paintings before and after this miniature. This study, also has also borrowed two distinctive terms of Mikhail Bakhtin: “dialogisme” and “polyphonique”. Ultimately it presents the question: who are actually talking to one another? Finally by devising some questions and answers the response is delegated to the readers, because one of the characteristics of being polyphony is the fact that no voice has any advantages on the others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sani’ol’Molk
  • one thousand and one nights
  • Mikhail Bakhtin
  • Polyphonique
  • بووا، لوسین( 1388) برمکیان بنا به روایات مورخان عرب و ایرانی، ترجمه‌ی عبدالحسین میکده، تهران، شرکت انتشاراتی علمی و فرهنگی.  
  • دهخدا،علی اکبر(1336) لغت‌نامه دهخدا،تهران، انتشارات مجلس شورای ملی.  
  • ذکاء، یحیی (.1382) زندگی‌و آثار استاد صنیع‌الملک، تهران، مرکز نشردانشگاهی ‌سازمان میراث فرهنگی کشور. 
  • طسوجی عبدالطیف(1390). هزار و یک شب، تهران،کتاب پارسه.  
  • خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین حسینی( 1353 ) تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، مقدمه‌ی جلال الدین همایی، زیر نظر محمّد دبیر سیاقی، تهران، خیام.  
  • مکی،حسین (1323) زندگی میرزا تقی خان امیرکبیر، تهران، ایران. 
  • نجمی،ناصر( 1368) وزیران مقتول ایران از جعفر برمکی تا دکتر حسین فاطمی، تهران، ارغوان.  
  • مقالات:    آدمیت، فریدون (1387) «امیرکبیر در نثر فریدون آدمیت»، بخارا، فروردین و اردیبهشت، 441-425.  
  • پرهام،سیروس(بهار 1383) «صنیع الملک زندگی ای پربار و مرگی‌خاموش»، فصل‌نامه‌ی خیال، شماره9 ،103-96.  
  • حقیقت، عبدالرفیع(بهمن‌واسفند 1353)  «برمکیان،قدرتمندان ‌بزرگ‌دوره‌عباسی»، گوهر،شماره 23و 24، 1012-1005.  
  • سجادی، سیدمحمدصادق.(تابستان1377) «مهم ترین راویان اخبار برمکیان و چند اثر مستقل درمورد این خاندان»، مقالات و بررسی ها،شماره 63 ، 196- 185. 
  • سیدنظری، بهمن ( بهار و تابستان 1378 )  «چهره امیرکبیر در ادب  پارسی» ،شناخت،شماره 25، 34-25. 
  •   کامرانی، بهنام (1390) « از چند صدایی تا ناهمگونی در نقاشی معاصر» در: گفتگومندی در ادبیات و هنر، تهران، سخن، 299- 289.  
  • ممتحن، حسن‌علی (تابستان تا زمستان 1370) «نکبت و زوال برمکیان»،پژوهش نامه‌ی علوم انسانی، شماره7 ، 140-129.  
  • نامورمطلق، بهمن(1390) «چندصدایی باختینی و پساباختینی» در: گفت‌وگومندی در ادبیات و هنر، تهران، سخن، 25-5.  
  • نجومیان، امیرعلی(1390) «خوانش پلی فونیک،کنترپوان و واساز» در: گفت‌وگومندی در ادبیات‌ و هنر، تهران، سخن، 42-33. 
  • فهرست منابع برای تصاویر:   ذکاء، یحیی (1382) زندگی‌و آثار استاد صنیع‌الملک، تهران، مرکز نشردانشگاهی ‌سازمان میراث فرهنگی کشور.  
  • Raby, Julian.199. Qajar Portraits,London