مطالعه تطبیقی قصص انبیاء در قرآن کریم و سرگذشت پیامبران در متن و نگاره های کتاب جامع التواریخ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای هنر اسلامی، دانشگاه تبریز

چکیده

کتاب جامع­ التواریخ اثر خواجه رشید­الدین فضل­ الله همدانی است که نسخه­های نفیسی از آن در اوایل قرن هشتم هجری و در منطقه ربع رشیدی به نگارش درآمده است. بخشی از این کتاب به داستان­های انبیاء اختصاص داشته و نگاره­هایی از آن نیز براساس مبانی نقاشی مکتب تبریز اول به صفحات آن اضافه شده است. روایت این کتاب شباهت­ها و تفاوت­هایی با روایت تاریخ انبیاء در قرآن کریم داشته که شناسایی و تدوین آن­ها مهم­ترین هدف این پژوهش بوده است. بنابراین قلمرو تحقیق حاضر بخش­هایی از قرآن کریم و جامع­التواریخ است که به داستان­های انبیاء اشاره داشته و پژوهش حاضر به شیوه توصیفی، تطبیقی و تحلیلی به آن­ها پرداخته است. از نتایج این مطالعه، کشف تفاوت­های زیربنایی بین جزئیات روایت جامع­التواریخ با جزئیات روایت قرآن کریم درباره داستان­های انبیاء است. روایت نگاره­های این کتاب تاریخی نیز گاه بیانی همسو با متن کتاب جامع­ا لتواریخ داشته و گاه مسیری متفاوت از آن را پیموده است. میزان ارتباط بصری این نگاره­ها با روایت قرآن کریم نیز وضعیت متغیری داشته و از چهارچوب مدون و مشخصی پیروی نمی­کند.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Comparative Study of Ghesas Al-Anbia in the Holy Quran and Memoir of Prophets in Context and Images of Jame Al-Tavārīk

نویسنده [English]

  • Hadi Babaei Fallah
چکیده [English]

The book of Jame Al-Tavārīk which is written by Khwaja Rashid Al-Din Fazlallah Hamadani, and precious copies of it in the early eighth century and in the territory of Rob-e Rashidi has been compiled. Some part of this book is devoted to the stories of the prophets and also its figures on the basis of the painting principles of Tabriz School has been attached to the first pages of it. The narratives of this book has similarities and differences between the texts and illustrations about the story of the prophets’ history in the Quran which their reconnaissance and explanations has been the important objective of this paper. Therefore, the realm of the present study is some parts of the Quran and Jame Al-Tavārīk which refers to stories of Prophets and the present research has been explored it in a descriptive, comparative and analytic method. Of the results of this paper is discovering the fundamental differences between the details of the Jame Al-Tavārīk narratives with the narrative details of Quran about the hagiographies of the Prophets. Also the narrative of the figures of this historic book once in a while has been in a conformity with the text of Jame Al-Tavārīk and at the other times traverses the different direction from it. Also the range of visual connection of these figures with Quran narrative has an unstable position and follows not the compiled and clear framework.

  • قرآن کریم، (1387)، ترجمه مهدی الهی قمشه­ای، چاپ دوم، تهران، اسوه. 
  •   اقبال آشتیانی، عباس و باقر عاقلی، (1382)، تاریخ ایران، چاپ دوم، تهران، نامک. 
  • بلاغی، صدرالدین، (1344)، قصص قرآن با فرهنگ قصص قرآن، چاپ اول، تهران، امیرکبیر.  
  • پاکباز، روئین، (1378)، دائره المعارف هنر، چاپ اول، تهران، فرهنگ معاصر. 
  •   پاکباز، روئین، (1380)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، چاپ اول، تهران، زرین و سیمین. 
  •   پوپ، آرتور، (1387)، سیری در هنر ایران، جلد پنجم، چاپ اول، تهران، علمی و فرهنگی.  
  • تجویدی، اکبر، (1352)، نقاشی ایران از کهن­ترین روزگار تا دوران صفویه، چاپ اول، تهران، اداره کل نگرش وزارت فرهنگ و هنر.  
  • جامی، عبدالرحمن، (1386)، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، چاپ دوم، تهران، اهورا. 
  •   دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، چاپ پنجم، تهران، دانشگاه تهران.  
  • رشید الدین فضل الله، (1386)، جامع التواریخ (تاریخ بنی اسرائیل) چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.  
  • زکی محمدحسن، (1384)، چین و هنرهای اسلامی، چاپ اول، تهران، فرهنگستان هنر. 
  •   سعدی، مصلح­الدین، (1385)، بوستان (کلیات)، به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ اول، تهران، هرمس.  
  • شریف زاده، عبدالمجید، (1375)، تاریخ نگارگری در ایران، چاپ اول، تهران، حوزه هنری.  
  • طباطبائی، محمد حسین، (1367)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ دوم، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.  
  • گرابر، اولگ، (1383)، مروری بر نگارگری ایران، ترجمه مهدی وحدتی دانشمند، چاپ اول، تهران، فرهنگستان هنر.  
  • گری، بازیل، (1369)، نقاشی ایران، ترجمه عربعلی شروه، چاپ اول، تهران، عصر جدید.  
  • مولوی، جلال­الدین محمد، (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد ا. نیکلسون، چاپ پنجم، تهران، هرمس.  
  • نظامی گنجوی، الیاس، (1387)، مخزن ­الاسرار (خمسه)، براساس چاپ مسکو-باکو، چاپ دوم، تهران، هرمس. 
  •   Blar, Shila, (1995), A Compendium of Chronicles: Rashid al-din's illustrated history of the world, First Publishd, New York, Nour Foundation in ossociation with Azimuth Editions and oxford University Press.