بررسی جلوه های تزئینی بقعه متبرکه آقا میر شمس الدین بن امام موسی الکاظم (ع) در لاهیجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی دانشگاه پیام نور

2 دانشیار دانشکده هنر ،دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

گیلان در طول تاریخ مکان امنی برای حضور امام‌زادگان بوده و امروزه بقاع متبرکه آنان در سراسر این منطقه برجا مانده است. بررسی معماری مذهبی در ایران، به خصوص معماری بقاع متبرکه و تزئینات این اماکن در شناخت هنرهای بومی-مذهبی بسیار مهم و ضروری است. با توجه به پژوهش انجام شده، بقعه متبرکه آقامیرشمس‌الدین بن امام موسی الکاظم(ع) در لاهیجان، از جمله بقاع مورد توجه و احترام مردم این منطقه است. این بنا متعلق به سال 1272 ه.ق/1885م یعنی دوره قاجار می باشد. علاوه بر این بنا، چهار مکان مذهبی دیگر نیز در لاهیجان وجود دارد که در  بین آنها، این بقعه از نقاشی‌های دیواری و تزئینات ویژه ای بهره‌مند شده است. با توجه به پژوهش حاضر وجود نقاشی‌های دیواری عامیانه با مضمون مذهبی، خوشنویسی و کاشیکاری‌های هفت رنگ در این بقعه از جلوه‌های هنری و تزئینی مذهبی مهمی است که در این مکان دیده می‌شود. مضمون نقاشی دیواری در رابطه با واقعه روز عاشوراست که هنرمند در پی روایتِ به میدان جنگ رفتن حضرت ابوالفضل(ع) می‌باشد. در این صحنه حضرت امام حسین(ع) و امام زین‌العابدین با چهره‌هایی پوشیده و با هاله‌ای مقدس به دور سر، نمایش داده شده‌اند. تصاویر زنان اهل خیام و گهواره نیز نگاهی نمادین بر مظلومیت اهل بیت دارد. زمینه نقاشی نیز با تصویر درختان نخل و جانورانی همچون اسب و آهو که دلالت بر مفاهیمی روایی دارند، پر شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on Decorative Manifestations of the “Holy Shrine of Aga Mir Shams-e-din ebn Imam Musa al -Kazim” in Lahijan

نویسندگان [English]

  • Somayeh Noorinezhad 1
  • Faride Talebpour 2
1 PNU faculty
2 2-Associate Professor, School of Art - University of al Zahra
چکیده [English]

Gilan province has been a safe place for Imamzadegan during the history and nowadays a number of holy shrines exist in this region. A survey on religious architecture, particularly holy shrines and studying the decorative designs of these places are very important in native-religious arts. According to this study, the holy shrine of Aga Mir Shams-e-din ebn Imam Musa al Kazim in Lahijan is respected by the residents. This shrine was built in 1271/1885 in Qajar era. In addition, four other holy shrines exist in Lahijan but the above mentioned shrine is the only one having wall paintings. Popular paintings with religious concepts, calligraphy and colorful tiles can be seen in this shrine. The concept of the paintings is related to Ashura event and the artist had designed the battle of holy Abolfazl. In this scene Imam Hossein and Imam Zeinol Abedin can be seen with covered faces. Pictures of women and a cradle insist on the innocence of Imam Hossein’s family. The background of paintings is decorated with palm trees and animals such as deer and horses. Aims: 1. Studying the paintings and decorations in this holy shrine 2. Studying the designs and colors in this holy shrine Questions: 1. What kind of decorations are used by artists in this place? 2. What are the components and concepts of designs in this shrine? This is a field study based on descriptive-historical method referring to library and pictorial resources. According to the field study, the designs of this holy shrine were extracted and studied and then the data were described and classified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The holy shrine of Aga Mir Shams-e-din
  • Architecture
  • Wall Painting
  • Designs
  • Religious Concepts
  • الهی،محبوبه . (1377)  تجلی عاشورا در هنر ایران، مشهد:بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی. 
  •  بورکهارت،تیتوس (1370) هنرمقدس،ترجمه جلال ستاری،تهران:سروش. 
  •  بلوکی‌فر،عباس. نقاشی قهوه‌خانه‌، فصلنامه هنر، شماره4،صص59-54 . 
  •  پاکباز، رویین.  ( 1384 ) نقاشی ایران از دیر باز تا امروز، تهران: زرین و سیمین. 
  •  پاکنژاد، علی .( 1375) اولین دانشگاه و آخرین پیامبر،تهران: راسخون.   
  • جلالی جعفری،بهنام .) 1382( نقاشی قاجاریه نقد زیبایی شناسی، تهران: نشر کاوش. 
  •  رابینو،ه.ل.) 1357( ولایات دارالمرز گیلان، ترجمه جعفر خمامی زاده ، تهران: بنیاد. 
  •  شیخ صدوق). 1413 ه.ق (من لا یحضر الفقیه،قم:جامعه المدرسین.   عمید، موسی .) 1331(رساله در حقیقت و کیفیت سلسله موجوداتِ ابن سینا، تهران: انجمن آثار ملی. 
  •  غلامی کفترودی،قاسم.) 1386( امامزاده های گیلان،رشت: فرهنگ ایلیا.   
  • فخرایی کفترود، ابراهیم.) 1378( گیلان در گذرگاه زمان ،تهران: چشمه.   قاضی‌زاده،خشایار.) 1385 (ویژگی شمایل حضرت ابوالفضل در آثار نقاشی قهوه‌خانه‌ای،تهران:فصلنامه نگره، شماره 2. 
  •  ماهر النقش، محمود.) 1361(طرح و اجرای نقش در کاشیکاری ایران دوره اسلامی، ج4،تهران. 
  •  محدثی،جواد .) 1371(هنر در قلمرو مکتب، تهران: رسول. 
  •  مقدسی،محمد ابن احمد.) 1361(احسن التقاسیم، تهران:شرکت مولفان و مترجمان ایران. 
  •  میرزایی مهر، علی اصغر.) 1386(نقاشی بقاع متبرکه در ایران، تهران: فرهنگستان هنر. 
  •  هاشمی،محمد یحیی .) 1374(علوم طبیعی از نظر ابن سینا،گزارش یونسکو،جلد چهارم، شماره 3-4. 
  •  هیلن برند،رابرت.) 1377(معماری اسلامی(فرم-عملکرد-معنی)،ترجمه ایرج اعتصام،تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری. 
  •  Bloom, Sheila and Jonathan, eds.( 2009), Rivers of Paradise: Water in Islamic Art and Culture, Yale University Press. 
  •    Welch,M .( 1979) Calligraphy in the arts of the Muslim world, New York: Dawson. 
  •   Hillenbrand, Robert.( 1999) Islamic Art and Architecture, Thames & Hudson World of Art series London.