تحلیل عنصر نور در نقاشی عاشورایی با تاکید بر مبانی حکمت نوریه سهروردی (مطالعه موردی آثاری از عبد الحمید قدیریان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد پژوهش هنر، دانشکدة هنر و معماری دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 دکتری پژوهش هنر، دانشکدة هنر،دانشگاه شاهد، ، تهران، ایران

10.22077/nia.2025.8940.1925

چکیده

As a reasoned phenomenon, light is central to wisdom. Wisdom is always God-oriented and science is the origin of principles; The work of wisdom is the emergence of spirituality and self-fulfillment. Suhrawardi's theory is based on the translation and explanation of the Qur'anic verses and it means that the world is nothing but light and illumination. Ashurai art is one of the religious and religious art and has a deep and esoteric meaning. With a research approach in the field of art, Abdulhamid Qadirian has repeatedly addressed the process of transforming the concept into form, by creating his Ashura works, he has established a fundamental link between wisdom and religion and invited the audience to the conceptual truths of Ashura. The main research question is, with what purpose and meaning is the element of light used in the Ashura works of Abdul Hamid Qadirian, and how is the Karbala incident represented in Qadirian's works? What is the relationship between the representation of light in Ostad Qadirian's paintings and the concept of light in the wisdom of illumination? The research method is descriptive-analytical in nature. Collecting information is in a library method and through note-taking and image reading. The research data are analyzed from a qualitative aspect and by reasoning and logic method. These results show that: in Qadirian's Ashura paintings, the element of light has a sacred, spiritual and spiritual nature, and in addition to the manifestation of the divine attribute, luminous characters are depicted as illumination and spiritual light. Imam Hussain (a.s.) is the vision and evidence of the origin of light and the illuminant of the perceptible world, praise and meaning, on this basis, the event of Ashura is represented in Qadirian's works in the meaning of life. The representation of light in the paintings as a deep code is related to the concept of luminous light and the unity of the essence of truth, hence, awakening and vision are shown by guiding light, and blindness and sleep are shown by darkness and lack of light.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the element of light in Ashurai painting with an emphasis on the basics of the wisdom of Nourieh Sohravardi (study of works by Abdulhamid Qadirian)

نویسندگان [English]

  • Zeynab Rasouli Kenarsari 1
  • hossein abeddoost 2
  • Ziba Kazem Poor 3
1 Master's degree in Art Research, Faculty of Art and Architecture, Gilan University, Rasht, Iran
2 Associate Professor, Department of Graphics, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Doctorate in Art Research, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

نور اساس حکمت در هنر اسلامی است. حکمت، همواره خداگراست و علم به خاستگاه اصل‌هاست؛ کار حکمت ظهور روحانیت و تکمیل نفس است. نظریة سهروردی، بر اساس ترجمان و تبیین آیات قرآن است و به این معناست که جهان، جز نور و اشراق نیست. هنر عاشورایی از جمله هنر حکمی، دینی و دارای معنایی ژرف و باطنی است. استاد عبدالحمید قدیریان با رویکرد پژوهشی در عرصة هنر بارها به فرایند تبدیل مفهوم به فرم پرداخته، با خلق آثار عاشورایی خود، پیوند اساسی بین حکمت و دین برقرار کرده و مخاطب را به باطن و حقایق مفهومی عاشورا دعوت کرده است. پرسش اصلی تحقیق اینست: بازنمایی نور در نقاشی‌های استاد قدیریان چه ارتباطی با مفهوم نور در حکمت اشراق دارد؟ روش پژوهش، از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و از طریق یادداشت‌برداری و تصویرخوانی است. داده‌های پژوهش از جنبه کیفی و به روش استدلال و منطقی بررسی می‌شوند. این نتایج حاصل می‌گردد که، در نقاشی‌های عاشورایی قدیریان، واقعة کربلا و عنصر نور، فراتر از نور طبیعی، به نظام مفهومی، و حکمی تبدیل شده است. عنصر نور به عنوان کامل‌ترین نماد برای تجلی وحدت و عدل الهی، دارای ماهیتی مقدس، و روحانی است که بازنمایی عالم والا و رحمانی را بر عهده دارند، و علاوه بر تجلی صفتِ خدایی، شخصیت‌های نورانی به عنوان اشراق، نور معنوی و داراری ارزشی قدسی نقش شده‌اند. در آثار قدیریان مشابهت‌سازی ظاهر محسوس در هستی، مانند جنگ و خونریزی که به چشم می‌آید، نیست، بلکه همه چیز بر اساس صنع الهی و تقلیدی از روح قدسی متصور شده است. این هنرمند وجهی تعالی از نظام معنوی را ترسیم کرده، و اکثراً آسمان کربلا را نشان داده و از زمینی بودن فاصله گرفته است؛ بر این اساس واقعة عاشورا در آثار قدیریان به معنای حیات بازنمایی شده است. بازنمایی نور در نقاشی‌ها به عنوان رمزی عمیق با مفهوم نور اشراقی به وحدانیت ذات حق ارتباط دارد، امام حسین(ع)، بینات و شواهدی از منشاء نور است و منورکنندة عالم محسوس، ممدوح و معناست از این‌رو، بیداری و بینایی توسط نور هدایت، و کوری و خوابی با ظلمت و عدم نور نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ashura
  • painting
  • Abdul Hamid Qadirian
  • Light
  • Illumination wisdom

مراجع

  • قرآن کریم. (1389)،  ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ اول، نشر گلبان

    آیت‌اللهی، حبیب‌الله (1377). مبانی نظری هنرهای تجسمی، تهران: سمت.

    ابوالقاسمی، محمد (1392). «تحلیل ساختاری نقد نقاشی». هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی، دورۀ نوزدهم، شمارة1، صص. 12-6.

    امین‎رضوی، مهدی (1377). سهروردی و مکتب اشراق. مترجم: مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.

    الیاسی، آزاده؛ اخلاقی، مرضیه (1400). «جهان‌شناسی رمزی در داستان‌های عرفانی شیخ‌ اشراق». اندیشة اسلامی، شمارة 3، صص 212-195                         05.

    دایره در متون دینی و اساطیری»، شماره 1، نشریة علمی- پژوهشی گوهرگویا،

    پنجه‌باشی، الهه (1399). «مطالعۀ تحلیلی ویژگی‌های بصری و عناصر ساختاری نقش‏مایة دایره در نقاشی معروف به شمس، اواخر دورۀ قاجار، محفوظ در موزۀ آستان قدس رضوی». نگره، شمارة 56،

    پیروزفر، پژمان؛ پناهیان‌پور، فاطمه(1397). حکمت هنر اسلامی، انتشارات: پایا

    خداجویان، فاطمه (1398). «رویکرد عرفانی به پدیدۀ شب در قرآن». معرفت، سال بیست و نهم، شمارة 1، صص. 80-71

    خوب‌بین خوش‌نظر، سیدرحیم (1388). «پژوهشی در تأثیر نظریۀ نور حکمت اشراقی بر نگارگری ایرانی». رسالة دکترا ، دانشکدة هنر شاهد.

    دیباجی، سیدمحمد (1390). «جایگاه نور در حکمت اشراق». اندیشۀ دینی، شمارة 39، صص. 20-1.

    رفعت، محسن (1396). «نگاهی انتقادی به محل شهادت امام حسین(ع): تحلیل پندار گودال قتلگاه». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارة 28، صص80- 57.

    رهبرنیا، زهرا؛ انصاری، مجتبی (1382). «پایگاه ویژۀ تجزیه ‏وتحلیل و نقد آثار ارتباط تصویری». هنرهای زیبا، شمارة 16، صص.78-69.   

    سهروردی، شهاب‌الدین (1375)، حکمت‌الاشراق، در مجموعۀ مصنفات. جلد دوم، به‎تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه.

    شریفی، علی؛ جوکار، مجید ( 1389). «رنگ سفید از منظر قرآن و روان‎شناسی». پژوهشنامة علوم و معارف قرآن کریم، شمارة 7، صص. 93ـ91.

    صفاران، الیاس (1389). حکمت هنر اسلامی. تهران: دانشکدۀ هنر و رسانه.

    صلیبا، جمیل؛ صانعی دره‎بیدی، منوچهر (1366). فرهنگ اسلامی. تهران: حکمت.

    طاهری، حسین؛ واردی، زرین (1397). «بازشناسی تحلیلی ـ توصیفی رنگ و نور». متن‏پژوهی ادبی، شمارة 85، صص.166-139.

    طباطبایی، محمدحسین (1363). تفسیر المیزان. مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، جلد یکم، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، مرکز نشر فرهنگی رجاء

    عباسی شوکت‌آباد، امیرحسین (1400). «نگاهی به عنصر نور در ایران باستان». اولین کنفرانس روان‏شناسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی و انسانی. صص13-1

    عتیقه‌چی، نسرین؛ جویبار، معصومه (1392). «بررسی اشراق نور در هنر ایران باستان و دورۀ اسلامی با رویکرد به معماری و نقاشی». پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.    

    عطار، طاهره؛ رنجبرحسینی، محمد (1395). «روش‏شناسی مناظرات امام حسین(ع) در جریان قیام عاشورا». آیت بوستان، شمارة 2، صص.26-7.

    فارسی‎مدان، علی (1402). «ویژگی‌های امام‏حسین(ع) در حدیث لوح». پژوهش‏نامۀ معارف اسلامی، شمارة30، صص.28-7

    فخاری، علیرضا؛ دهقانی، فرزاد (1396). «مفهوم (لوح محفوظ) براساس واکاوی نمادین در روایات». مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شمارۀ 4، صص. 92ـ90.

    کمالی‌زاده، طاهره (1392). مبانی حکمی هنر و زیبایی از دیدگاه  شهاب‌الدین سهروردی. تهران: متن.

    کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای‌سنتی. مترجم: ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.

    گرگانی‌نژاد، محبوبه؛ میرشفیعی، سیدمحمد (1401). «مطالعة نماد آسمان در قرآن، اساطیر، ادبیات و هنر ایران». جسارت‌نامة فرهنگ و هنر اسلامی، شمارۀ 1، صص. 21-8

    نوربخش، سیماسادات ( 1399). نور در حکمت سهروردی. تهران: هرمس.

     

    • Cooper, John, (1998), "Al Suhrawardi", Rutledge Encyclopedia of Philosophy, General Editor: Edward Graig, UK: Churchill College University of Cambridge.

     

    • Corbin H (2005). Principles of Zoroastrianism in Suhrawardi's thought. Behforozi M, translator. Tehran: Jami Publications. [Persian]

     

    • Ziai, H. (1990). Knowledge and Illumination A study of Suhrawardi’s Hikmat al- Ishraq, University of California, Los Angeles, Scholars Press, Atlanta

     

    • Wittgenstein, Ludwing(1981), Tractatus Logico- Philosophicus, Routledge ,London

     

    • Lagerlöf, Margaretha Rossholm (2003), « InterpretingVisual Art: Performance and Articulation»Type of Interpretation in the Aesthetic Disciplines by: StaffanCarlshamre and Anders Pettersson, McGill-Queen’s University Press.

     

    منبع اینترنتی

     

    • URL2:https://fa.wikifeqh.ir/%D9%84%D9%88%D8%AD_%D9%85%D8%AD%D9%81%D9%88%D8%B8

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

نگارینه هنر اسلامی
دوره 12، شماره 29
شهریور 1404
صفحه 23-39

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 20 مرداد 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار