مقایسه مفهوم جنسیت در دوره صفوی با استناد به شواهد باستان‌شناختی و قرائن تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا/ دانشگاه مازندران

2 ستاد باستانشناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایرا

3 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران. گروه باستان شناسی

10.22077/nia.2024.7795.1861

چکیده

جنسیت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ساختارهای اجتماعی در تمامی جوامع، همواره عاملی برای قشربندی اجتماعی محسوب می‌شده است، به‌گونه‌ای که علاوه بر نابرابری‌های نژادی، طبقاتی، قومی و مذهبی می‌توان از نابرابری‌های جنسیتی نیز سخن گفت، این امر به معنای موقعیت نابرابر زنان در مقایسه با مردان در حوزه‌های مختلف است. سفرنامه‌ها از منابعی هستند که اطلاعات ارزشمندی درباره ساختار جنسیت و نگرش جامعه به آن ارائه می‌کنند. کنجکاوی سیاحان درباره وضعیت زنان موجب شده است تا پرسش‌های زیادی در ذهن‌شان ایجـاد شـود و ایـن مسئله نیز در آثارشان بازتاب یافته است. از سوی دیگر، کاربرد نگاره‌ها به‌منزله عنصری تزیینی در بناها و نسخ خطی بـرای انتقـال پیـامی خـاص همواره اهمیت داشته است. نگاره‌های دوران صفوی را باید در مقام یکی از منابع جهت شناخت جامعه آن دوره دانست. صحنه‌هایی را که دربرگیرنده‌ی پیکره‌هایی از زنان است به‌صورت‌های مختلف و با موضوعات متفاوت در هنر ایران اسلامی می‌توان مشاهده کرد. هدف از این پژوهش، مقایسه مفهوم جنسیت در دوره صفوی با استناد به شواهد باستان‌شناختی و قرائن تاریخی است. سؤالی که در این پژوهش مطرح می‌شود این است که چه تفاوتی بین شواهد مرتبط با باستان‌شناسی جنسیت در دوره صفوی با قرائن تاریخی آن وجود دارد؟ روش تحقیق پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد بین شواهد باستان‌شناختی در دوره صفوی با قرائن تاریخی آن تفاوت چشمگیری وجود دارد. در منابع و متون تاریخی بر محدودیت‌های فرهنگی حضور زنان در اجتماع مردان نامحرم تأکید جدی شده است لیکن این محدودیت‌های فرهنگی و معذورات شرعی چندان در شواهد باستان‌شناختی مشهود نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparison of the concept of gender in the Safavid period with reference to archaeological evidence and historical evidence

نویسندگان [English]

  • yousef ghasmi 1
  • Seyyed Rasool Mousavi Haji 2
  • Mohammad Esmaeil Esmaeili Jelodar 3
1 Dr. student/Mazandaran University
2 Professor in Archaeology, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran
3 Faculty member of Tehran University. Department of Archaeology
چکیده [English]

Gender, as one of the most important social structures in all societies, has always been considered a factor for social stratification, so that in addition to racial, class, ethnic and religious inequalities, we can also talk about gender inequalities, this means the position of women is unequal compared to men in various fields. Travelogues are sources that provide valuable information about gender structure and society's attitude towards it. Tourists' curiosity about the condition of women has caused many questions to arise in their minds and this issue is also reflected in their works. On the other hand, the use of pictures as a decorative element in buildings and manuscripts to convey a special message has always been important. The paintings of the Safavid period should be considered as one of the sources for understanding the society of that period. The scenes that include the figures of women can be seen in different forms and with various subjects in the art of Islamic Iran. The aim of this research is the comparative study of the concept of gender in the Safavid era by referring to archaeological and historical evidence. The question raised in this research is, what is the difference between the evidence related to the archeology of gender in the Safavid period and its historical evidence? The research method of the present study is descriptive-analytical. The results of this research show that there is a significant difference between the archaeological evidence during the Safavid period and its historical evidence. In historical sources and texts, the cultural limitations of women's presence in the community of unmarried men have been seriously emphasized, but these cultural limitations and religious excuses are not evident in archaeological evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • archaeological evidence
  • painting
  • historical texts
  • Safavid dynasty

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 17 آذر 1403
  • تاریخ دریافت: 22 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 11 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 17 آذر 1403