واکاوی شکل بصری آرایه‌های آجری معماری ایرانی- اسلامی با ساختار نوین در معماری معاصر ایران (مطالعه موردی: هشت نمونه از نماهای آجری بناهای شهری ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشکده معماری‌و‌شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.

10.22077/nia.2024.6692.1784

چکیده

امروزه نماهای بناهای شهری، به‌عنوان سیمای بصری شهر، بخشی پُر اهمیت از تصویر و هویت شهر است. به‌ این ترتیب در جوامع امروزی، ضرورت سازمان‌دهی صورتِ بصری نما با اعتناء به جنبه‌های تزئینی و کاربردی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته. حال، پرسش پژوهش حاضر این است که ساختار آرایه‌های آجریِ نمای بناهای شهریِ ایرانِ معاصر، نسبت به ساختار سنتی در معماری ایرانی- اسلامی، چه ویژگی‌های نوینی دارد؟ و از نظر کاربردی و بصری دارای چه ظرفیت‌های اجرایی و ساختاری‌ای است؟ هدف اصلی تحقیق بازشناسی و تبیین ارزش‌های بصری و کاربردیِ هندسۀ نقوشِ آرایه‌های آجریِ معماری ایرانی- اسلامی است که در عصر معاصر با بازنگریِ نوین، سازماندهی و اجرا شده‌اند. در پاسخ به سؤالات مطروحه، اطلاعات براساس مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده و نیز به شیوۀ توصیفی و تحلیل محتوا به گزاره‌های تحقیق پرداخته شده است. نمونه‌های آماری از آرایه‌های آجریِ نمای بناهای شهری ایران است که به‌صورت غیرتصادفی، توسط نگارنده براساس شاخصه‌های کیفی نما، انتخاب گردیده و ساختار آرایه‌های آجری در آن‌ها با رویکرد تطبیقی- تحلیلی مورد بررسی گرفته است. نتایج حاکی از آن است که تحولات هنر و معماری مدرن و عرصه معاصر شرایطی را زمینه‌ساز شده که توجه به فرم و ساختار آجری در نما و همچنین انتخاب مصالح ترکیبی، ذائقه و فرهنگِ بصری جدیدی را پدید آورده است. در این‌راستا، رویکرد به طراحی نمای آجری، معطوف به هم‌آمیزی و ادغام عناصر و ارزش‌های هنر و معماری بومی با دیدگاه نوین است؛ بدین‌گونه که آرایه‌های آجری به‌صورت واحد و آمیخته، توأمان با مصالح دیگر ترتیب یافته و در قالب شیوۀ التقاطی، فرم و بیانِ نو پیدا نموده. این شیوه توسط جامعه معماران به‌عنوان نمادی از تنوع فرهنگی در شکل‌دهی مناظر شهری، محسوب می‌شود. شایان ذکر است، پژوهش‌های پیشین در راستای مسئله معماری التقاطی، به‌دنبال مطالعۀ ذائقه فکری و نگرشیِ معماران در عرصه‌های مختلف بوده تا بدین طریق، مرزهای خلاقیت، سبک‌های طراحی و روح پایدار نوآوری، مورد سنجش و شناسایی قرارگیرد؛ از این‌رو می‌توان نتایج تحقیق‌حاضر را همگام با مسئله تحقیقات قبلی، دانست. از جمله نتایج و یافته‌های به‌دست آمده شامل نوآوری‌های ترکیبی با اهداف کاربردی و تزئینی است که به صورت موردی، بدین شرح است: مورد اول طراحی و اجرای نما با ترکیب آجر و متریال‌هایی از جنس شیشه، فلز، چوب و سنگ، به‌جهت ایجاد جداره‌های تلفیقی و تضاد در بافت و رنگ نما است؛ مورد دوم ایجاد بُعد سوم در نما با آمیختگی ‌الگوی آجرچینی فخرومدین در ترکیب با روش رگ‌چین، خفته رفته و خوون‌چین، با اشکال و فرم‌های زاویه‌دار، قوس‌دار و عمیق می‌باشد؛ مورد سوم بهره‌گیری کاربردی از پرده‌های مشبک آجری [ملهم از شیوۀ فخرومدین] در نما با اشکال و فرم‌های انتزاعی و درهم‌تنیده است؛ مورد چهارم بهره‌گیری از ساختار و اجرای دوپوسته به‌منظور فراهم کردن قابلیت‌های کاربردی و تزئینی می‌باشد؛ مانند: سایه‌افکنی به داخل بنا، پوشش حریم خصوصی از بیرون بنا، جلوگیری از آلودگی‌های بصری شهری از داخل بنا و نیز تعدیل تابش و گرمای خورشید است که در مجموع، این عوامل ساختار جدیدی را پدید آورده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Visual Shape of Brick Arrays of Iranian-Islamic Architecture with a New Structure in Contemporary Iranian Architecture (Case study: Eight Examples of Brick Facades of urban Buildings in Iran)

نویسنده [English]

  • Mohsen Afrouzi
School of Architecture and Urban Design Engineering, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
Today, the facades of urban buildings, as the visual appearance of the city, are an important part of the image and identity of the city. In this way, in today's societies, the necessity to organize the visual appearance of the facades of buildings with regard to decorative and practical aspects has been more and more taken into consideration. Now, the question of the current research is, what are the new characteristics of the structure of the brick arrays of the facades of urban buildings in contemporary Iran, compared to the traditional structure in Iranian-Islamic architecture? And in terms of practicality and visuality, what executive and structural capacities does it have? The main goal of the research is to recognize and explain the visual and functional values of the geometry of the patterns of brick arrays of Iranian-Islamic architecture, which have been organized and implemented in the contemporary era with a new revision. In response to the questions, information has been collected based on library studies and the research propositions are discussed in a descriptive and content analysis way. The statistical samples are from the brick arrays of the facades of urban buildings in Iran, which were selected non-randomly by the author, based on the quality indicators of the facade, and the structure of the brick arrays was examined with a comparative-analytical approach. The results indicate that the developments of modern art and architecture and the contemporary arena have created conditions that, paying attention to the form and structure of bricks in the facade, as well as the choice of combined materials, have created a new visual taste and culture. In this regard, the approach towards brick facade design is aimed at mixing and integrating the elements and values ​​of local art and architecture with a new perspective; In this way, brick arrays are arranged in a single and mixed form, combined with other materials, and have found a new form and expression in the form of an eclectic style. This method is considered by the community of architects as a symbol of cultural diversity in shaping urban landscapes. It is worth mentioning that previous researches in line with the problem of eclectic architecture have sought to study the intellectual and attitudinal taste of architects in different fields, in order to measure and identify the boundaries of creativity, design styles and enduring spirit of innovation; Therefore, the results of the current research can be considered in line with the problem of the previous researches. Among the results and findings obtained, it includes combined innovations with practical and decorative purposes, which are as follows: The first case is the combination of brick with materials such as glass, metal, wood and stone, in order to create combined shells and contrast in texture and color; The second case is creating a third dimension by combining the fakhr-o-madyan brickwork pattern in combination with rag-chin, khofteh-rafteh and khavun-chin methods, with angular, arched and deep shapes and forms; The third case is practical use of brick mesh curtains [inspired by fakhr-o-madyan style] with abstract and intertwined shapes and forms; The fourth case is the use of two-shell structure in order to take advantage of functional and decorative capabilities, such as: shading inside the building, covering privacy from the outside of the building, preventing urban visual pollution from inside the building, modulating the sun's radiation and heat - which are all these factors have created a new structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Brick arrays
  • Visual structure
  • Iranian-Islamic architecture
  • Contemporary architecture
  • Facades of urban buildings
  • اشکانی، بابک. (1394). اصول طراحی پارامتریک برپایۀ الگوهای سنتی معماری. در کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، تهران، 5 آذر.
  • پیرنیا، محمدکریم. (1383). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
  • ذکرگو، امیرحسین (1394). التقاط به مثابه سبک: رویکردهای نوین در معماری معاصر مسجد در مالزی. پژوهه معماری و شهرسازی اسلامی، شماره 1، 101-109.
  • زُمَرشیدی، حسین؛ صادقی‌حبیب‌آباد، علی. (1397). آجر و هنر آجرکاری از دوران باستان تا امروز. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره نهم، شماره 33، 5-17.
  • زندیه، مهدی؛ نجیمی، پریسا (1394). طراحی نمای ساختمان بر اساس الگو معماری ایرانی- اسلامی، در دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، استانبول- ترکیه، 24 اسفندماه 1394.
  • شکفته، عاطفه؛ احمدی، حسین؛ عودباشی، امید. (1394). تزئینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزئینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره سوم، شماره 6، 84-106.
  • گریت هانا، گیل. (1400). عناصر طراحی: روئنارید کاستلو و ساختار روابط بصری. برگردان: علی شیرکرمی و گروه علمی چهارباغ، تهران: کتابسرای میردشتی.
  • ماهرالنقش، محمود. (1381). میراث آجرکاری ایران. تهران: انتشارات سروش.
  • مشهور، زینب. (1400). بررسی آرایه‌های آجری خانه‌های تاریخی بهبهان در دورۀ پهلوی. دوفصلنامه معماری ایرانی، دوره دهم، شماره 20، 27-49.
  • مؤمنی، کوروش؛ عطاریان، کوروش؛ میرزاوند، آذین. (1395). بررسی تطبیقی ویژگی‌های تزیینات آجرکاری خانۀ آخوند ابوی خرم‌آباد و خانۀ سوزنگر دزفول. فصلنامه علمی اثر، دوره سی‌وهفت، شماره 73، 123-142.
  • نوایی، کامبیز. (1374). نکاتی پیرامون نقوش اسلامی. مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد دوم، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
  • ورجاوندی، پرویز. (1376). آجرکاری در معماری ایران در دورۀ اسلامی: تزئینات وابسته به معماری ایران دورۀ اسلامی. به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.

-  Askari, Amir Hossein; Dola, Kamariah Binti (2009). Influence of Building Façade Visual Elements on Its Historical Image Influence of Building Façade Visual Elements on Its Historical Image: Case of Kuala Lumpur City, Malaysia. Journal of Design and Built Environment, 5(1), 49–59.

- Azariy, Lapidus et al (2023). Organizational and design requirements for facade systems works in structures and buildings. In XI International Scientific and Practical Conference Innovative Technologies in Environmental Science and Education, Russia, September 4-10, 2023.

- Cheng, Kaiyu; Neisch, Paulina (2022). A new perspective on eclectic attributes in architecture: taking eclectic architecture in Beijing and Hong Kong as an example. Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 22(3), 1126-1145.

- Li, Yifei et al (2020). The Application of Brick Building Art in Vernacular Architecture. In Proceedings of the 6th International Conference on Education, Language, Art and Inter-cultural Communication, Moscow, Russia, 14 February, 2020.

- Neville, Kristoffer (2020). The Theory and Practice of Eclecticism in Eighteenth-Century European Architecture. Journal of the Society of Architectural Historians, 79(2), 152-170.

 

URLs:

- URL1: https://divisare.com/authors/2144795508-ahmad-bathaei

- URL2: https://parametric-architecture.com/caat-studio-presents-brick-modelled-kahrizak-residential-project/

- URL3: https://www.floornature.com/hooman-balazadeh-hitra-building-offices-tehran-16922/

-URL4:https://thearchitectsdiary.com/iranian-architecture-of-primitive-techniques-and-symbolic-geometrical-forms-marks-this-residential-building-in-iran-bio-design-architects/

- URL5: https://www.caoi.ir/en/projects/item/1306-brick-texture-house.html

-URL6:https://www.dezeen.com/2019/06/14/saadat-abad-residential-building-fundamental-approach-architects-perforated-brick/

- URL7: https://www.archdaily.com/office/tachra-design

- URL8: https://www.caoi.ir/en/projects/item/1241-revolving-bricks-serai.html