تحلیل نسبت هندسه با ساختار بصری و محتوایی نقاشی معراج حضرت محمد (ص) نسخه خمسه نظامی 956ه.ق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

2 عضو هیأت علمی دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

10.22077/nia.2023.6380.1737

چکیده

هندسه یکی از مهمترین عوامل طرح ریزی ساختار اثر در نقاشی ایرانی بوده است؛ در حقیقت ما در نقاشی ایرانی شاهد زبان تصویری ویژه ای هستیم که از تعامل میان فرم و محتوا شکل گرفته است؛ و برحسب روابط و تناسبات هندسی و از طریق محاسبه سازمان یافته است، لذا هدف از این پژوهش مطالعه ساختار هندسی حساب شده و هدفمند در راستای مضمون روایت در نقاشی معراج حضرت محمد (ص) می باشــد. بدین منظور سوال های اصلی پژوهش عبارتند از: درلایه های پنهان نقاشی معراج حضرت محمد (ص) نسبت هندسه با ساختار بصری و محتوایی چگونه ایجاد شده است؟ آیا نقاش از هندسه به صورت هدفمند و در جهت مضمون نقاشی استفاده نموده است؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی موردی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی اســت. حاصل تطبیق و نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد: 1-هنرمند در نقاشی معراج حضرت محمد (ص)، سازمانی دقیقاً محاسبه‌ شده از عناصر هندسی و نظامی از روابط خطی و فرمی را کشف و آن را در جهت مضمون نقاشی استفاده نموده است. 2-نشانه های هندسی بکار رفته در این اثر فارغ از مجموع شرایط زمانی، مکانی و تکنیکی در جهت بیان مضامین جهانشناختی بکار رفته است 3-نقاش در جانمایی عناصر سازنده اثر از فن خط‌کشی سنتی و تناسبات ریاضی و روابط عددی استفاده نموده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Relationship between Geometry and the Visual and Content Structure of The Prophet Muhammad’s Ascent to Heaven Painting from Nizami's Khamsa Manuscript (956 AH).

نویسندگان [English]

  • reza pourzarrin 1
  • asghar Javani 2
1 PH. D Student in Art Research, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of Isfahan, Iran.
2 Professor‚ Faculty of Visual Arts‚ Isfahan University of Art‚ Isfahan‚Iran.
چکیده [English]

Geometry plays a crucial role in the design of structures in Iranian painting. such as painting, where a distinct visual language has emerged through the interaction between form and content, organized by geometric relationships and proportions. Therefore, the aim of this research is to study the calculated and purposeful geometric structure that aligns with the narrative theme depicted in the mentioned painting .For this purpose, the main research question is: how geometry has been integrated into the visual and content structure of the painting's hidden layers? Has the painter purposefully used geometry as a theme in the painting? In this article, the author employs the descriptive-analytical case method and library information collection techniques to comprehensively analyze the painting of The Prophet Muhammad’s Ascent to Heaven." The comparison and test results indicate that:1. In the Painting of The Prophet Muhammad’s Ascent to Heaven, the artist skillfully incorporates a meticulously planned arrangement of geometric and military elements. This creates a harmonious composition that effectively conveys the painting's theme.2.Moreover, the geometric symbols used in the painting express cognitive themes, irrespective of the total temporal, spatial, and technical conditions 3. The painter has employed the conventional technique of line drawing and integrated mathematical proportions and numerical relationships to organize the elements that make up the artwork.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geometry
  • Iranian painting
  • Painting of The Prophet Muhammad&rsquo؛ s Ascent to Heaven
  • Visual structure
  • Content structure
منابع
ا. داندیس، دونیس (1385). مبادی سواد بصری. مترجم: مسعود سپهر، تهران: سروش.
اشنوی، تاج­الدین (1368). مجموعه آثار تاج­الدین اشنوی به اهتمام ابونجیب مایل هروی. تهران: طهوری.
افشار مهاجر، کامران و طیبه بهشتی ( 1394). چگونگی روند ترکیب‌بندی در نگاره‌های ایرانی. آینه میراث.  شماره : 3-29.
.................................................................. (١٣٩٤).گواه نظام شبکه ای در ترکیب بندی نگاره های نسخة خطی شاهنامة بایسنقری. هنرهای زیبا: هنر های تجسمی. شماره 4: 47-39
السعید عصام؛ پارمان، عایشه (1399). نقش­های هندسی در هنر اسلامی. مترجم: مسعود رجب­نیا، تهران: سروش.
بروک، اریک(1395). نقوش هندسی در معماری اسلامی. مترجم: مژگان هاتفی، تهران: یزدا
بکولا، ساندرو (1387). هنر مدرنیسم. مترجم: رویین پاکباز، تهران: فرهنگ معاصر.
بورکهارت، تیتوس(1360). مطالعاتی در هنر دینی، مترجم: حسین نصر. تهران: امیرکبیر.
پاکباز، رویین (1381). در جست­وجوی زبان نو: تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید. تهران: نگاه.
حسینی­راد، عبدالمجید (1384). شاهکارهای نگارگری ایران. تهران: موزه هنرهای معاصر تهران.
رحمتی، انشاءالله (1390). هنر و معنویت. تهران: فرهنگستان هنر.
زارعی فارسانی، احسان و مریم قاسمی (١٣٩٦). ساختار منحنی نگاره های ایرانی بر زمینه های معمارانه. پژوهش در هنر و علوم انسانی. شماره4: ص84-75
شوان، فریتیوف، (1377). زیباشناسی و رمزپردازی در هنر و طبیعت، مترجم: الف. آزاد، نقد و نظر، شماره ١٥ و ،١٦ ص -١٢٧ .١٣٦
شاهسوندی، شیده (1391). بررسی هندسه پنهان در نگاره‌های هفت گنبد بهرام، اثر شیخ‌زاده. کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
قاضی­زاده، خشایار (1382). «هندسه پنهان در نگاره­های کمال­الدین بهزاد». خیال، تابستان، شماره 6، صص. 30ـ4.
                فدایی، فرزانه (1395). شناخت نظام هندسی پنهان در ساختار ترکیب بندی نقاشی ایرانی، مطالعه موردی نگاره ای از نسخه ظفرنامه تیموری. اولین همایش بین المللی هنر و صناعات در فرهنگ و تمدن ایرانی سلامی با تأکید بر هنرهای رو به فراموشی. اصفهان. 1-23
کریچلو، کیت (1390). تحلیل مضامین جهان­شناختی نقوش اسلامی. مترجم: حسن آذرکار، تهران: حکمت.
کنبی، شیلا (1391). نقاشی ایرانی. مترجم: مهدی حسینی، تهران: دانشگاه هنر.
گاردنر، هلن (1378). هنر درگذر زمان. مترجم: محمدتقی فرامرزی، تهران: آگاه.
گرابار، اولگ (1379). شکل­گیری هنر اسلامی. مترجم: مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
گری، بازیل (1369). نقاشی ایران. مترجم: عربعلی شروه، تهران: عصر جدید.
لولر، رابرت (1368). هندسه مقدس. مترجم: هایده حائری، تهران: تحقیقات و مطالعات هنر تهران.
ملک­پایین، علی؛ چانگ هونگم، ژانگ (1398). بررسی هندسه پنهان در مکتب نگارگری هرات: با تأکید بر نگاره به ­لشکر نمودن اسکندر، سخن گوشه­نشینان را. نگره، زمستان، شماره 52، ص. 24ـ5.
نجیب اوغلو، گلرو (1398). هندسه و تزیین در معماری اسلامی. مترجم: مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: روزنه.
نظرلی، مائیس (1390). جهان دوگانه مینیاتور ایرانی. مترجم: عباسعلی عزتی، تهران: فرهنگستان هنر.
حاتمی، شهریار (1400). نهان بر عیان: مهندسی تصویر در نگارگری ایران سده هشتم تا یازدهم ه.ق، تهران: موزه هنرهای معاصر.
هافتمان، ورنر (1385). اندیشه و کار پل کلی. مترجم: محسن وزیری­مقدم، تهران: سروش.
-Bourgoin, Jules. (1873). Les arts arabes, Paris: Veuve A. Morel.
- Kepes, Gyorgy. (1944).(Language of Vision), (1st Edition), Chicago: Paul Theobald.
-Özdural, Alpay.(2000).( Mathematics and Arts: Connections between Theory and Practice in the Medieval Islamic World). Historia mathematica, (No. 2) , 171-201.