بازجست سنت دیوارنگاری پارتی در دیوارنگاری قرون اولیه اسلامی بر اساس نظریه پانوفسکی نمونه مورد مطالعه: تپه تاکستان نیشابور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه شاهد

2 دانشکده هنر دانشگاه شاهد

3 استاد تمام دانشگاه تهران

4 گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

5 گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

10.22077/nia.2023.6614.1772

چکیده

برای مطالعه‌ی تاریخ تصویرگری به طور عام و در ایرانِ تاریخی به طور خاص، می‌بایست مولفه‌های متفاوتی را از حیث تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مورد کنکاش قرار داد. یه این معنی که حتی در یک پژوهش محدود به یک تک نگاره نیز، عواملی ورای یک تصویر ساده را در آن را باید جست. از این حیث در میان نظریات و روش‌هایی که برای مطالعات اینچنینی در حوزه تصویر وجود دارد، نظریه شمایل شناسی پانوفسکی راه میانبری است برای رسیدن به پس زمینه‌ها و ریشه‌ها و علل شکل گیری یک تصویر. از این نظر رویکرد شمایل شناسی برای بررسی نظام‌مند دیوار نگاره مرد قوشچی در تپه تاکستان نیشابور انتخاب گردیده است. این دیوار نگاره بنا به دلایل مختلفی از جمله اینکه در ویرانه‌های شهر نیشابور به دست آمده، متعلق به قرون ابتدایی دوران اسلامی است و نمایشگر صحنه‌ی شکاری با مولفه‌های خاص تصویری است که بیان از دیرینگی آن دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. در این پژوهش سعی گردیده این مولفه‌‌های تصویری از جنبه محتوایی و فرمی مورد بررسی قرار گیرد و این سوال اصلی را پاسخ دهد که به چه میزان می‌توان نقش سنت‌ تصویری پارتی را در این دیوار نگاره دوران اسلامی جستجو نمود؟ آنچه که در خلال پژوهش نمایان گردید، بیانگر نقش ویژه‌ای است که سنن تصویری پیش اسلامی در شکل گیری این دیوار نگاره دارند. نقش سنت‌های تصویری پارتی و ساسانی واضح به نظر می‌رسد. البته هر کدام از این سنن نقش ویژه‌ای را دارا هستند که یا به طور مستقیم یا غیر مستقیم و نیابتی تاثیرات خاص خود را بر دیواره نگاره مرد قوشچی گذارده‌اند. البته باید مورد توجه باشد که این تاثیرات فارغ از نقش مهم جغرافیای فرهنگی خراسانِ بزرگِ تاریخی و اقوام ساکن در طی این قرون در آن قابل مطالعه نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Parthian Wall Painting Traditions in Early Islamic Centuries based on Panofsky's theory Case Study: Neyshabur's Takestan Tappeh

نویسندگان [English]

  • Reza Khazaei 1
  • Parviz Eghbali 2
  • yaghoub Azhand 3
  • Seyed Reza Hoseini 4
  • Meysam Labbaf Khaniki 5
1 Phd student of Shahed University at art research
2 Shahed University Faculty of Arts
3 Tehran University Faculty of Arts
4 Faculty of art, Shahed University, Tehran, Iran.
5 Department of Archeology University of Tehran
چکیده [English]

It is necessary to explore different historical, social, and cultural components to study the history of illustration in general and Iran's historical era in particular. Therefore, factors beyond a simple idea should be sought even in research limited to a single image. In this sense, among the theories and methods for such studies in the pictorial field, the Panofsky iconography theory is a shortcut to reaching the backgrounds, roots, and causes of forming an image. With such a view, the iconography approach has been chosen to systematically study the mural painting of the Ghoushchi man (a hunter who uses hawks for hunting) on Neishabur's Takestan Tappeh. This mural painting was found in the ruins of Neyshabur, belongs to the early centuries of the Islamic era, and shows a hunting scene with unique elements; this image expresses its ancientness, so it is of great importance. This research aims to examine these pictorial components from the content and form aspect and to answer this central question: to what extent can the Parthian visual tradition role be found in this Islamic era mural painting? What was revealed during the research shows the significant role that pre-Islamic pictorial traditions had in forming this mural. The Parthian and Sassanid visual traditions' role seems clear. Each of these traditions has a unique role that directly or indirectly and vicariously affected the Ghoushchi man mural painting. However, it should be noted that these influences cannot be studied apart from the cultural geography critical role of the historical Great Khorasan and the nations living there during these centuries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Takestan Tappeh wall painting
  • Panofsky
  • early Islamic centuries
  • Parthian
  • Sasanian

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402
  • تاریخ دریافت: 04 مرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 11 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 18 شهریور 1402