‌‌کاربست پنج اصل منتخب گشتالت در تحلیل کتیبه گریو گنبد بقعه دوازده امام یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اسلامی تبریز/ تبریز/ ایران

2 استادیار، دانشکده هنرهای صناعی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

10.22077/nia.2022.5452.1624

چکیده

بقعه دوازده امام یزد با قدمت هزارسال، بنایی است دارای کتیبه‌ای ارزشمند به خط کوفی تزیینی در زیر گنبد که به لحاظ غنای بصری حائز اهمیت بسیار و شایسته مطالعه است. گشتالت یکی از نظریه‌های فرآیند ادراک‌بصری در علم روانشناسی است که اصول این نظریه می‌توانند در بازشناسی آثارهنری مفید واقع شوند. مهم‌ترین اصول گشتالت عبارت‌اند از اصل مشابهت، تقارن، مجاورت، بستار، یکپارچگی، تداوم، روابط شکل و زمینه، فرا پوشانندگی و سرنوشت مشترک که در پژوهش حاضر سعی شده پنج اصل از این قوانین، مبنای علمی برای تجزیه‌وتحلیل بصری و ارزیابی کیفیت ادراکی این کتیبه قرار گیرد. بدین طریق میزان استفاده از این اصول در طراحی آن مشخص و کیفیت پراگنانس حاصله و مؤثرترین عوامل در ایجاد آن آشکار گردد.

این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که در طراحی کتیبه بقعه دوازده امام یزد به چه میزان و چگونه از اصول مشابهت، مجاورت، تقارن، تکمیل و فراپوشانندگی استفاده‌شده است و میزان پراگنانس حاصله از به‌کارگیری هر یک از این اصول چه میزان است؟

این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام‌یافته و داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی گردآوری‌شده‌اند.

نتایج حاصله نشان داد اصول مشابهت و فرا پوشانندگی به میزان بسیار زیاد، اصل مجاورت و تکمیل به میزان زیاد و اصل تقارن به میزان متوسط در این کتیبه به‌کاررفته. حاصل به‌کارگیری این اصول تحقق پراگنانسی به میزان زیاد است و درنتیجه ساماندهی بهتر اجزا، دریافت آسان‌تر اثر و ارتباط فعالانه مخاطب با کتیبه را موجب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The application of five selected principles of Gestalt in the analysis of the grave inscription of the tomb of twelve imams in Yazd

نویسندگان [English]

  • Safieh Hatami 1
  • farnoosh shamili 2
1 Islamic Art University of Tabriz/ Tabriz/ Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Islamic Art, Tabriz University of Islamic Art
چکیده [English]

Abstract

The mausoleum of twelve imams of Yazd is a thousand-year-old building with a valuable inscription in decorative Kufic script under the dome, which is very important in terms of visual richness and worthy of study. Gestalt is one of the theories of the visual perception process in psychology, and the principles of this theory can be useful in the recognition of works of art. The most important principles of Gestalt are the principle of similarity, symmetry, proximity, layering, integration, continuity, relationships between form and context, superimposition and common destiny. The inscription should be placed. In this way, the amount of use of these principles in its design will be determined and the quality of the resulting performance will be revealed.

This research seeks to answer the question that to what extent and how the principles of similarity, contiguity, symmetry, completion and overlap were used in the design of the inscription of the tomb of the twelve Imams of Yazd, and what is the degree of significance resulting from the use of each of these principles?

This research was carried out in a descriptive-analytical way and the data were collected through library studies and field surveys.

The results showed that the principles of similarity and overlap are used to a large extent, the principle of proximity and completion to a large extent, and the principle of symmetry to a moderate extent are used in this inscription. The result of the application of these principles is the realization of propaganda to a large extent, and as a result, the better organization of the components, the easier reception of the work and the active communication of the audience with the inscription.

Key words: Tomb of twelve Imams of Yazd, inscription, visual perception, Gestalt theory, pregnancy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tomb of twelve Imams of Yazd
  • inscription
  • visual perception
  • Gestalt theory
  • pregnancy

مراجع

ابوئی، رضا.(1388). هزارسال استواری. یزد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
اتکینسون، ریتا؛ اتکینسون، ریچارد ؛ اسمیت، ادوارد؛ بم ،داریل ؛ هوکسما، سوزان نولن.(1399). زمینه روانشناسی هیلگارد.(ترجمه یوسف کریمی و دیگران). تهران: رشد.
افشارمهاجر ، کامران.(1388).کاربرد نظریه ادراک دیداری گشتالت در صفحه آرایی کتاب‌های درسی. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 1388(40)، 33-40.
اتحاد محکم، سحر؛ ناظری، فسانه؛ سبحانی فرد؛ سالار فرامرزی، یاسر.(دی1396). کاربرد قوانین ادراک دیداری گشتالت در طراحی گرافیک بیلبورد‌های تبلیغاتی. باغ نظر، 1396(55)، 76-86.
افشار، ایرج.(1374). یادگارهای یزد، جلد دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
باباخان، سلیمه؛کامرانی، بهنام.(بهار1399). خوانش نگاره معراج پیامبر(ص) اثر سلطان محمد از منظر اصول دیداری گشتالت. فصلنامه نگره،53، 83-97.
برونو، فرانک.(1386).فرهنگ توصیفی روانشناسی. ترجمع فرزانه طاهری. تهران: نشر رشد.
پوپ، آرتور اپهام؛ آکرمن، فیلیس.(1355). بررسی هنر ایران(از دوران پیش از تاریخ تا زمان حال). لندن: دانشگاه آکسفورد(با همکاری می‌جی شوبوی توکیو)و گروه مناف زاده تهران.
حاجی‌هاشمی،طیبه.(1401).نگارگری با مطالعه عناصر بصری منتخبی از نگاره‌های بارگاهی شاهنامه شاه طهماسب بر اساس اصول روانشناسی گشتالت.(پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
حکیم‌زاده،پدرام.(1397).صورت‌های گشتالتی.تهران:نشر شهر پدرام.
حیدری، علی اکبر؛ کیایی، مریم.(زمستان1398). تحلیل تطبیقی الگوهای فضایی و ویژگی‌های شناختی بازار ایرانی با استفاده از تئوری‌های" چیدمان فضا" و "گشتالت". مطالعات شهری1398،(33) ، 63 - 76.
داندیس، ا، دونیس.(1371). مبادی سواد بصری.(ترجمه مسعود سپهر). چاپ دوم.تهران: نشر سروش.
رضا زاده، طاهر.(1387).کاربرد نظریه گشتالت در هنر وطراحی.آینه خیال، شماره9، 31-37.
رضوی فرد، حسین؛ پرمند، حسن علی؛ افهمی، رضا.(تابستان1398).تحلیل فرم و ترکیب بندی در خط نستعلیق بر اساس اصول نظریه گشتالت. نشریه هنرهای زیبا هنرهای تجسمی، دوره24، شماره 2، 27-36.
سرتیپی، بهناز؛ ولی بیگ، نیما.(پاییز1396). تحلیل ادراک‌بصری بر پایه هندسه نقوش آجرکاری پشت بقل ایوان‌های مسجد حکیم اصفهان با رویکرد گشتالت. مدیریت شهری، ضمیمه شماره48، 169-178.
سرمدی،صدف؛شاهچراغی، آزاده؛ کریمی‌فرد، لیلا.(1399). فرایند ادراک منظر بر پایه ادراکات حسی و عقلی. باغ نظر،17(88)، 27-38.
شاپوریان، رضا.(1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت. تهران: نشر رشد.
شفیعی، ندا؛ رهبرنیا، زهرا.(1397). خوانــش چیدمــان تعاملــی تایپوگرافــی " بــه منظور کنتــرل" از منظر اصول ادرا ک بصری گشتالت. هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی: دوره23 شماره2، 87-98.
شمیلی، فرنوش؛ غفوری فر، فاطمه.(1397). طرح پژوهشی با عنوان "فرایند ادراک دیداری آرایه‌های قرآنی عصر قاجار با رویکرد به قوانین گشتالت".
شمیلی، فرنوش؛ غفوری فاطمه.(1397). مفهوم شناسی ادراک و ارتباط بصری با رویکرد به روانشناسی گشتالت و ساختارشناسی فرمی عناصر تزیینی با عناصر نوشتاری در قرآن مذهب قاجاری به شماره ثبت3089 محفوظ در کتابخانه مرکزی تیریز. آرشیو ملی. سال چهارم، شماره چهارم، زمستان97 ،196-216.
فلاحی،فرزانه؛ سلیمانی، بهزاد.(1398). مطالعه اثربخشی گشتالت لگوتایپ‌های تجاری بر مخاطب با پیروی از الگوی آیدا(مورد مطالعه، لوگوتایپ شرکت حریر). مبانی هنرهای تجسمی، شماره8، 155-167.
غلامی‌رستم، نسیم؛ بمانیان، محمدرضا؛ انصاری، مجتبی.(بهار و تابستان1394). گشتالت در طراحی پلان باغ ایرانی. جلوه هنر،شماره13، 63-72.
کپس، جئورگی.(1392). زبان تصویر.(ترجمه فیروزه مهاجر). تهران: سروش.
گدار، آندره.(1372).آثار ایران، جلد3 ،(ترجمه ابوالحسن سروقدمقدم). مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
مشبکی اصفهانی، علیرضا.(1397). تحلیل ساختار فضایی حمام قبله(خانم) بر مبنای قوانین گشتالت. فصلنامه معماری سبز. سال چهارم، شماره10،13-22.
مطلعمی، لعیا.(1400). تحلیل آثار هنرمندان تصویرگر کتب کودکان دهه60 در ایران بر اساس قوانین و اصول ادراک دیداری.(پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
مکی نژاد، مهدی.(تابستان1397). ساختار و ویژگی کتیبه‌های کوفی تزیینی(گل دار، گره دار) در دوره سلجوقی و ایلخانی. فصلنامه نگره، شماره46، 16-27.
نیرومند، محمدحسین.(1392). مدیریت چشم مخاطب. تهران:تشارات فرهنگسرای میردشتی.
Moszkowicz, Julia.(2011). Gestalt and Graphic Design: An Exploration of the Humanistic and Therapistic Effects of Visual Organization, The MIT Press, Design Issues, Vol.27, No.4,pp.56-67.
Blair, Sheila.(1992).The monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana. New York: Leiden
Wertheimer, M.(1938). Laws of organization in perceptual forms, a source book of Gestalt psychology.In W. D Ellis(Ed.). pp 71-94.
 
 
نگارینه هنر اسلامی
دوره 10، شماره 26
اسفند 1402
صفحه 19-35

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 04 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 26 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار