بازشناسی الگوها و نقوش گره‌چینی و قواره‌بری در پنجره‌های ثابت و بازشوهای اسدمحله ماسوله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز. آدرس: آذربایجان شرقی، میدان ساعت، خیابان ارگ جدید، دانشکده

3 دانشیار و هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

4 دانشیار گروه فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

10.22077/nia.2022.5652.1649

چکیده

هنر گره‌چینی مجموعه‌ای از اشکال هندسی است که بانظم و ترتیب هماهنگ در کنار یکدیگر قرارگرفته‌اند. شهر تاریخی ماسوله ازجمله بافت‌های تاریخی در استان گیلان است که در ساخت بازشوهای آن از آرایه‌های تزئینی متعددی استفاده‌شده است. هدف از پژوهش؛ شناخت گونه‌های تزئینی بکار رفته در بازشوهای اسدمحله ماسوله است. روش تحقیق؛ به‌صورت‌های توصیفی- تحلیلی و برای شناسایی انواع گونه‌های تزئینی بکار رفته در بازشوها از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. سؤالات پژوهش شرح ذیل است؛ بازشوهای ابنیه اسدمحله در چندین سطح دسته‌بندی می‌گردند؟ چه الگوهای گره‌چینی و قواره‌بری در بازشوهای ابنیه اسد محلۀ ماسوله استفاده‌شده‌اند؟ نتایج تحقیق نشان‌دهنده آن است؛ آرایه‌های تزئینی بازشوهای ابنیه اسدمحله در سه سطح: پنجره‌های تلفیقی، بازشو سربریه‌های کتیبه‌ای و بازشوهای سربریه فاقد طرح حاشیه (تکی) دسته‌بندی می‌گردند. آرایه‌های تزئینی بازشوهای اسدمحله متشکل از پانزده الگوی گره‌چینی و قواره‌بری است. الگوهای گره‌چینی شمسه‌هشت مربع و قواره‌بری با طرح بته‌جقه دارای بیشترین تکرار در آرایه‌های بازشوهای اسدمحله را به خویش اختصاص داده‌اند. همچنین نتایج نشان‌دهنده آن است؛ سربریه های کتیبه‌ای و پنجره‌های تلفیقی دارای بیشترین الگوی گره‌چینی و قواره‌بری هستند و سربریه‌های فاقد طرح حاشیه (تکی) دارای کمترین الگوی گره‌چینی و قواره‌بری در بازشوهای ابنیه مسکونی اسدمحله ماسوله را به خویش اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Recognition of Girih tiling and Ghavarebari patterns and motifs in fixed windows and openings of Asad-Mahaleh in Masouleh

نویسندگان [English]

  • saeid Hasanpour Loumer 1
  • Ahad Nejad Ebrahimi 2
  • Hassan Sattarisarbangholi 3
  • Ali Vandshoari 4
1 Department of Architecture and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Departman of Architecture & Urbanism in Tabriz Islamic Art University, New Arg Street, Squre of Saat, Tabriz, East Azarbaijan, Iran. Area Code: 5164736931.
3 Associate Professor and Faculty of Islamic Azad University, Tabriz Branch
4 Associate Professor of Carpet Department, Islamic Art University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

The art of Girih tiling is a collection of geometric shapes that are placed next to each other in a harmonious order. The city of Masouleh is one of the historical structures in Guilan province, which includes many decorative arrays used in the construction of openings. The purpose of this research is to recognize the decorative types used in the openings of Asad-Mahaleh of Masouleh. The research method is descriptive-analytical and the library method was used to identify the decorative types used in the openings. The research questions are as follows: In how many levels are the openings of Asad-Mahaleh building classified? What Girih tiling and Ghavarebari patterns have been used in the openings of Asad-Mahaleh Buildings? The results of the research show that the decorative arrays of the openings of Asad-Mahaleh buildings are classified in three levels: integrated windows, Sarbariah openings with inscriptions and Sarbariah openings without a border (single). The decorative arrays of the openings of Asad-Mahaleh consist of fifteen patterns of Girih tiling and Ghavarebari. Eight-square Shamseh Girih patterns and Ghavarebari with Paisley design are the most repeated patterns in the arrays of Asad-Mahaleh openings. Also, the results show that Sarbariah with inscriptions and integrated windows have the highest pattern of Girih tiling and Ghavarebari, and Sarbariah without a border design (single) have the least pattern of Girih tiling and Ghavarebari in the openings of residential buildings in Asad-Mahaleh of Masouleh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masouleh
  • Girih tiling
  • Ghavarebari
  • Asad-Mahaleh
  • decorations

مراجع

بلیلان‌اصل، لیدا و دیگران. (1390). «بررسی ویژگی‌های هندسی گره‌ها در تزیین‌های اسلامی از دیدگاه هندسه فراکتال». مطالعات شهر ایرانی­ـ اسلامی، شماره 6، صص 95ـ83.
ـــــــــــــــــــــــــ. (1393). «ارائه دیدگاه‌های جدید در رابطه با الگوهای گل و ستاره در تزئینات اسلامی». هویت شهر، سال دوم، شماره 17، صص 54ـ45.
پایگاه میراث فرهنگی ماسوله. (1386). ماسوله 1. رشت: فرهنگ ایلیا.
ــــــــــــــــــــــــــــ. (1396). ماسوله 2. رشت: فرهنگ ایلیا.
حسن‌پور لمر، سعید. (1395). «بررسی و تحلیل تزئینات (گره‌چینی) به‌کاررفته در بناهای شهر تاریخی ماسوله؛ نمونه موردی: محله کشه‌سر علیا». آرمانشهر، شماره 17، صص 36ـ25.
رحمتی ماسوله، منیژه. (1388). «بررسی آوایی صرف و نحوی تالشی ماسال و گونه تالشی ماسوله». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
رضایی، پرویز. (1388). «تحلیل همدیدی رخداد سیلاب در حوضه ماسوله». پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 68، صص 118ـ105.
رمضانی، بهمن. (1382). «بررسی و شناخت عامل مؤثر سیل مرداد 1377 ماسوله گیلان». مسکن و محیط روستا، شماره 101، صص 68ـ75.
ستاری ساربانقلی، حسن؛ حسن‌پور لمر، سعید. (1393). «تزئینات گره‌چینی در بناهای محله خانه‌بر ماسوله». هنرهای تجسمی، شماره 4،  صص 66ـ55.
شبان، ذبیح‌الله. (1388). ماسوله نردبان معراج از خاک تا افلاک. رشت: ستوه.
شرقی، علی. (1385). «همزیستی انسان و گیاه در ساختمان‌های بلند». باغ نظر، شماره 5، صص 58ـ41.
علی‌آبادی، محمد. (1382). «شهر خداوند تصویری از ساختار معنایی آرمان‌شهر اسلامی». مدرس هنر، شماره 3، صص 92ـ73.
علیمرادی، منصور. (1398). دیدنی‌های ماسوله. تهران: روزنه.
غفاری، غلامرضا؛ مستولی­زاده، سیدعلی. (1392). «نظام اداری­ـ مدیریتی و توسعه اجتماعی­ـ فرهنگی پایدار در بخش گردشگری ماسوله». برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 7، صص 125ـ106.
فروغی ماسوله، ناصر؛ شرفی ماسوله، فرهاد؛ ماسوله، لاله. (1377). ماسوله شهر صخره‌ها و بناهای تاریخی. رشت: گیلان.
کلانتر، اصغر؛ آیت‌اللهی، حبیب‌الله. (1388). «کاربرد آیات قرآنی و متون مذهبی در تزئینات معماری شیعی مازندران». نگره، شماره 13، صص 28ـ5.
ملک­مدنی، کریم. (1387). ماسوله بن‌بست بی‌انتها. رشت: فرهنگ ایلیا.
نصیری­پور ماسوله، مهین. (1391). «تأثیر عوامل ادراکی رعایت مرز و قلمرو در رفتارهای گردشگران نواحی گردشگری ناحیه تاریخی ماسوله». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
Albert, F., Gómis, J., Blasco, J., Valiente, J., & Aleixos, N. (2015). A new method to analyse mosaics based on Symmetry Group theory applied to Islamic Geometric Patterns. Computer Vision and Image Understanding, 130, 54–70.
Alexenberg, M. (2011). The Future of Art in a Postdigital Age: From Hellenistic to Hebraic Consciousness. Bristol, United Kingdom: Intellect Books.
Baerlecken, D., & Hunold Lara, A., & Terra, U., & Riether, G., & Eduardo Giacaglia, M. & Norberto Correa da Moura, N. (2009). From texture to volume: an investigation in quasi-crystalline systems. In SIGraDi 2009: Proceedings of the 13th Congress of the Iberoamerican Society of Digital Graphics. SIGraDi. Sao Paulo, Brazil. 89- 91.
Broug, E. (2013). Islamic Geometric Design. London, United Kingdom: Published by Thames & Hudson.
Canby, S. R. (2006). Islamic art in detail. Massachusetts, US: Harvard University Press.
Chen, L. (2007). The Complete Book of Chinese Knotting a Compendium of Techniques and Variations. Tokyo, Japan: Tuttle Publishing.
Chen, L. (2014). Fun with Chinese Knotting Making Your Own Fashion Accessories & Accents. Tokyo, Japan: Tuttle Publishing.
Chobi Mela III, International Festival of Photograhy, Asia 2004 Chabi Melā. (2004). Dhaka: Chobi Mela Secretariat.
Critchlow, K. (1999). Islamic patterns: An analytical and cosmological approach. New York: Schocken Books.
El-Said, I. (1993). Islamic Art and Architecture: The System of Geometric Design, California: USA, Garnet Pub.
Gulati, V. (2010). Parameterized Modeling of Star Patterns for Traditional Latticed Screens. International Journal of Computer Applications, 11(1), 28-36.
Hamidpour, R. (2013). In the land of the lion and sun. Bloomington, Indiana: Theclassics Us.
Hasanpour Loumer, S., Sarebangholi, H., & Toofan, S. (2014). Designing the Residential Places for Tourists Based on Environmental Factors and Green Architecture: A Case Study in Historical City of Masouleh. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(4(s)), 39-46.
I., & P. (2017). Learn Persian - Level 5: Advanced (Vol. 1, 1-25). Tokyo, Japan: Innovative Language Learning.
Kanaani, M., & Kopec, D. A. (2016). The Routledge companion for architecture design and practice: established and emerging trends. New York, NY, US: Routledge.
Riether, G., & Baerlecken, D. (2012). Digital Girih, a Digital Interpretation of Islamic Architecture. International Journal of Architectural Computing, 10(1), 1-12.
Sutton, D. (2007). Islamic Design: A Genius for Geometry. New York USA: Walker & Company
نگارینه هنر اسلامی
دوره 9، شماره 24
بهمن 1401
صفحه 58-73

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 23 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 19 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار