بررسی تاثیر مذاهب ایرانی و بیزانسی در نگاره های دوره ایلخانی ( مطالعه موردی: شاهنامه دموت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بیرجند

2 استادیار و عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

3 گروه فرش، دانشکده هنر

10.22077/nia.2022.5542.1638

چکیده

نگارگری در دورۀ ایلخانی از جمله هنرهایی است که بسیار مورد توجه قرار گرفت تا جایی‌که کتابخانه-کارگاه‌های سلطنتی شکل‌گرفتند و کتاب‌ها و متون ارزشمندی همانند شاهنامه بارها در این کارگاه‌ها کتابت، تذهیب و مصور شدند. اهمیت یافتن نگارگری موجب شد تا هنرمندان و متصدیان هنر در این دوره مضامین و مفاهیم ارزشمندی را به واسطۀ این هنر بیان کنند. هدف از این پژوهش مطالعه و شناخت نگارگری دورۀ ایلخانی و عناصر و مفاهیم تاثیرگذار بر آن است تا بتوان بر اساس آن چرایی و چگونگی بیان مفاهیمی همچون مفاهیم مذهبی و آیینی در نگارگری این دوره را بازشناخت. با مطالعه و بررسی متون و آثار به جامانده از دورۀ ایلخانی و با شناختی که از گفتمان اندیشۀ ایرانشهری حاصل شد؛ در این پژوهش مشخص گردید که مفاهیم مذهبی در نسخه‌ای مانند شاهنامۀ ایلخانی، به صورت ضمنی و با اشاره به مفهوم اندیشۀ ایرانشهری قابل رهگیری است. گردآوری مطالب این تحقیق به روش اسنادی است و این پژوهش به روش رهیافت تاریخی- تحلیلی انجام پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Impact of Iranian and Byzantine Religions on Ilkhanid Paintings (Case Study: Mostofi's Shahnameh)

نویسندگان [English]

  • sepideh Hedayati zadeh 1
  • saman farzin 2
  • mohammad amin Hajizadeh 3
1 M.A Archaeology, University of Birjand
2 Assistant Professor at Archaeology
3 Carprt Department
چکیده [English]

During the rule of the Ilkhanate, miniature was one of the highly valued arts to the extent that royal library-workshops were formed and precious books and texts such as Shahnameh were illustrated and illuminated a number of times. This led artists and art custodians express valuable themes and concepts through miniature. This study aimed to recognize and examine miniature and its influential elements and concepts in the Ilkhanid period in order to answer why and how different themes such as religious and ritualistic concepts have been expressed in the miniature works of the period. In this regard, texts and works remaining from the Ilkhanid period were studied and analyzed, recognizing the discourse of Iranshahri thought. The findings indicated that religious concepts in a manuscript such as the Demotte (Great Mongol) Shahnameh were traceable implicitly with regard to Iranshahri thought. This was a historical-descriptive-analytical study and the data were collected through library research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miniature
  • Ilkhanid art
  • The Demotte Shahnameh
  • discourse analysis
  • Iranshahri thought
  • آژند، یعقوب. (1387). مکتب نگارگری هرات. تهران: فرهنگستان هنر.
  • بختیاری­فرد، حمیدرضا. (1395). «گفتمان اندیشه ایرانشهری در هنر دوره ایلخانی». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
  • بهادر، یگانه. (1386). «تأثیر نقاشی مانوی بر نگاره­های دوره ایلخانیان». پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا.
  • بهروزی­پور، حسین؛ امیرحاجلو، سعید. (1397). «نقش و کارکرد نگارگری در مشروعیت مذهبی حکومت ایلخانان با تأکید بر نمادهای شیعی در نگارگری­های جامع­التواریخ رشیدی و آثارالباقیه بیرونی». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. سال نهم، شماره 33، 166ـ143.
  • پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
  • حسنی، محمدرضا. (1392). «تحولات نقاشی ایرانی در عهد ایلخانی». پایان­نامه دکترا. دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
  • خواجه­احمد عطاری، علیرضا. (1389). «سیر طراحی در نگارگری ایران (دوره­های مغول، تیموری و صفوی)». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر، دانشگاه اصفهان.
  • -حسینی، محمود. (1392) شاهنامه بزرگ ایلخانی (دموت). چاپ اول، تهران: عطار
  • رضایی­راد، محمد. (1379). اندیشه سیاسی در خرد مزدایی. تهران: طرح نو.
  • رهنورد، زهرا. (1386). «جلوه جمال و جلال در نگارگری و بازتاب آن در موجودات اهریمنی و مخوف». هنرهای زیبا. شماره 29، 95ـ87.
  • ساعی، سامان. (1395). «تطبیق عناصر گفتمان مذهبی در تصویرگری دوره ایلخانی و بیزانس». پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده هنر، دانشگاه علم و هنر.
  • شایسته­فر، مهناز (1385). «جایگاه و نمود مذهب در نگارگری ایرانی (ایلخانی و تیموری)». مطالعات هنر اسلامی. سال پنجم، شماره 3، 118ـ97.
  • شریف­زاده، عبدالمجید. (1370). نامورنامه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • شفیع­آبادی، علی. (1391). «تحلیل فرم و محتوای نگاره­های حماسی شاهنامه بزرگ (ایلخانی)». پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه هنر.
  • صداقت، فاطمه؛ خورشیدی، زهرا. (بهار و تابستان 1388). «بررسی مضامین مذهبی در نسخ خطی جامع التواریخ». مطالعات هنر اسلامی. دوره پنجم، شماره 10، 99ـ77.
  • طباطبایی، سیدجواد. (1394). خواجه نظامالملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: مینوی خرد.
  • طبری، محمدبن جریر. (1386). تاریخ طبری. مترجم: ابوعلی بلعمی. به تصحیح ملک­الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی. تهران: هرمس.
  • فردوسی، ابولقاسم. (1388). شاهنامه. تهران: قطره.
  • فلاحت­پیشه، فروزان. (1394). «بررسی مضامین دینی و مذهبی در کتیبه­های دوره ایلخانی». پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده الهیات، دانشگاه مذاهب اسلامی.
  • قادری، حاتم؛ رستم­وندی، تقی. (تابستان 1385). «اندیشه ایرانشهری (مختصات و مؤلفه های مفهومی)». علوم انسانی (دانشگاه الزهرا). دوره شانزدهم، شماره 59، 148ـ123.
  • کزازی، میرجلال­الدین. (1387). نامه فرهنگ و منش ایرانی در اسطوره متن هویت ساز( حضور شاهنامه در ادب و فرهنگ ایرانی). به کوشش بهمن نامور مطلق. تهران: علمی فرهنگی.
  • کن­بای، شیلا. (1378). دوازده رخ: یادنگاریِ دوازده نقاش نادره­کار ایرانی. مترجم: یعقوب آژند. تهران: مولی.
  • مقبلی، آناهیتا. (1392). «تحلیل نشانه­شناسی سبک سه نگاره شاهنامه فردوسی با عنوان "کشتن بهرام گور اژدها را"». پژوهشنامه ادب حماسی. سال دوازدهم، شماره 21، 228ـ201.
  • منوچهری، عباس و دیگران. (1392). رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت.
  • هراتی، محسن. (1395). «سیر تحول نقوش سفالینه­های ایران از دوره سامانی به دوره سلجوقی». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
  • فضل‌اللّه همدانی، رشیدالدین (1338) جامع‌التواریخ، به تصحیح بهمن کریمی، تهران: انتشارات اقبال
  • یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. مترجم: هادی جلیلی. تهران: نشر نی.