نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، عضو هیئت علمی گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
In most cases, the study of the designs and motifs of historical Iranian textiles is made possible with the examination of visual arts as the dominant mode of textiles fade away over time. The Zand era in Iran has not been sufficiently studied in terms of arts perhaps because the Zand Dynasty’s rule was short-lived and less heritage remains from the time compared with the preceding (the Safavid) and the succeeding (the Qajar) eras. The purpose of this study was to analyze the designs and motifs of textiles used in the courtier men’s outerwear during the Zand era in Iran. The study question was posed as follows: how could we recover the designs and motifs of textiles used in Zand courtier men’s outerwear with the help of figurative paintings of the Zand era and their comparison with textiles remaining from the 18th and 19th centuries? It was anticipated that following the art of the Safavid era or as an introduction to the Qajar art, the designs and motifs of the textiles could be defined in a wide range. With the help of library research, this descriptive-historical study included random sampling of seven Zand royal figurative paintings and comparison with nine pieces of textiles. In contrast with the study hypothesis, the results indicated that the courtier men in the Zand era used a combination of “Moharamat” and simple textiles in their turbans and cummerbunds. Moreover, they used simple or copying patterned textiles with vegetal motifs in their qabās, Katebis (waistcoats), and abās (cloaks). Therefore, it seems that unlike the variety of designs and motifs found in the men’s garments in the preceding and succeeding eras, they adopted a more limited mode to which they adhered.
کلیدواژه‌ها [English]
- اربابی، بیژن. (1393). کارگاه صنایعدستی (بافت). چ 10. تهران: سهامی خاص.
آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران). ج 2. تهران: سمت.
- اسکارچیا، جیان روبرتو. (1390). هنر صفوی زند قاجار. ترجمه یعقوب آژند. چ 3. تهران: مولی.
- الوند، احمد. (1363). صنعت نساجی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: دانشکده صنعتی پلیتکنیک.
- اولیویه، آنتوان (1371). سفرنامه اولیویه. ترجمه محمدطاهر میرزا. تهران: اطلاعات.
- برهمند، مریم. (1389). «ترکیببندی در آثار پیکرنگاری درباری دوره زندیه». مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. به کوشش محمدعلی رنجبر و علیاکبر صفیپور. ج 2. شیراز: بنیاد فارششناسی: 779- 771.
- پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. چ 5. تهران: زرین وسیمین.
- پیگولوسکایا، ن. و.، یاکوبوسکی، آ. ی.، پطروشفسکی، آی. پ.، استریوا، ل. و. و بلینتسکی، آ. م. (1349). تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم. ترجمه کریم کشاورز. ج 2. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی دانشگاه تهران.
- تامسن، منصور. (1389). طراحی نقوش سنتی. چ 10. تهران: سهامی خاص.
- چیتساز، محمدرضا (1393). «تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا قاجار». تاریخ جامع ایران. ج 19. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی: 680- 521.
- حصوری، علی. (1385). مبانی طراحی سنتی در ایران. چ 2. تهران: چشمه.
- دزی، راینهارت پیتر. (1396). فرهنگ البسه مسلمانان. ترجمه حسینعلی هروی. چ 4. تهران: دانشگاه تهران.
- دلاواله، پیترو (1348). سفرنامه پیترو دلاواله (مربوط به ایران). ترجمه شجاعالدین شفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- دهقاننژاد، مرتضی. (1389). «صنعت و تجارت ابریشم ایران در عصر زندیه». مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. به کوشش محمدعلی رنجبر و علیاکبر صفیپور. ج 1. شیراز: بنیاد فارششناسی: 316- 304.
- دیبا، لیلا. (1391). «دوران صفویان و قاجاریان». پوشاک در ایران زمین. ترجمه پیمان متین. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- رامین، علی؛ فانی، کامران و سادات، محمدعلی. (1389). دانشنامه جهانگستر. ج 11و 12. تهران. دانشگستر.
- رابی، جولین. (1398). چهرهنگاریهای قاجاری. ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
- رجایی، مهدی. (1395). «گره هشت و زهره موجدار: خاستگاه احتمالی نقشمایه بوته در فرش». پژوهش هنر. ش 12. پاییز و زمستان: 73- 65.
- رضایی، عبدالعظیم. (1394). گنجینه تاریخ ایران (صفویان، افشاریان، زندیه، قاجاریه). ج 12. چ 2. تهران: پیکان.
-روحفر، زهره. (1389). نگاهی بر پارچهبافی دوران اسلامی. تهران: سمت.
----------- (1391). هنر پارچهبافی در دوره قاجار. تهران: آرمانشهر.
- زارعی دودجی، سهیلا. (1398). بازخوانی بصری شمایلنگاری درباری مکتب زند شیراز. به راهنمایی محمدعلی کریمیپور. پایاننامه کارشناسیارشد ارتباط تصویری. مؤسسه آموزش عالی ارم شیراز.
- زاهد زاهدانی، سید سعید؛ نجفی اصل، عبدالله و امیری، حیدر (1394). «بررسی پوشاک دورة زندیه بر اساس طبقات اجتماعی آن دوره». مطالعات ایرانی. 14 (27): 151- 137.
- زکریایی کرمانی، ایمان. (1388). شالهای ترمه کرمان. تهران: فرهنگستان هنر.
- شبیری، س. (1396). نقاشی زندیه شیراز. شیراز: رخشید.
- شهری، جعفر (1369). تاریخ اجتماعی طهران در قرن سیزدهم. ج 2. چ 2. تهران: رسا.
- ---------- (1383). طهران قدیم. ج 1. چ 4. تهران: معین.
- شهشانی، سهیلا. (1374). تاریخچه پوشش سر در ایران. تهران: مدبر.
- --------- (1396). پوشاک دوره قاجار. تهران: میردشتی.
-ضیاءپور، جلیل. (1349). پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش تا آغاز دوره پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
- طالبپور، فریده. (1386). تاریخ پارچه و نساجی در ایران. تهران: الزهراء و مرکب سپید.
- عظیمزاده طهرانی، طاهره و سعادتیفر، فرزان. (1395). دگرگونی رنگ، طرح و تزیین پوشاک ایرانیان. مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.
- علیمحمدی، جواد. (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
- غیبی، مهرآسا (1386). هشتهزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
- فالک، اس.جی. (1393). شمایلنگاران قاجار. ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
- فرانکلین، ویلیام. (1358). مشاهدات سفر از بنگال به ایران. ترجمه محسن جاویدان. تهران: بنیاد فرهنگ و هنر ایران.
- کارگر، محمدرضاو ساریخانی، مجید. (1390). کتابآرایی در تمدن اسلامی ایران. تهران: سمت.
- کاتب، فاطمه و مافیتبار، آمنه. (1398). «بازخوانی شیوههای طبقه بندی طرح و نقش پارچههای تاریخی ایران». جلوه هنر. 3 (23): 80- 67.
- کرزن، جرج. ن. (1362). ایران و قضیه ایران. ج 1. ترجمه غ. وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.
- کنبای، شیلا. (1382). نقاشی ایرانی. ترجمه مهدی حسینی. چ 2. تهران: دانشگاه هنر.
- مافیتبار، آمنه و کاتب، فاطمه. (1397). «بازیابی طرح و نقش پارچههای عصر فتحعلیشاهقاجار با استفاده از پیکرنگاری درباری». پژوهش هنر. 8 (15)، 106- 87.
- مکگرگور، کلنل س. ام. (1368). شرح سفری به ایالت خراسان. ج 2. ترجمه اسدالله توکلی طبسی. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
- موریه، جیمز (1386). سفرنامه جیمز موریه. ترجمه ابوالقاسم سرّی. ج 1. تهران: توس.
- نصیری، محمدجواد. (1374). سیری در قالیبافی ایران. تهران: پرنگ.
- نظری، ساره. (1396). «پوشاک زنان در پنج دوره تاریخی پس از ورود اسلام به ایران». ماهنامه هنر و علوم انسانی. 2 (3): 112- 101.
- نیبور، کارستن. (1390). سفرنامه کارستن نیبور. ترجمه پرویز رجبی. تهران: ایرانشناسی.
- یاوری، حسین. (1386). «لباس و پوشاک ایرانیان در دورة افشاریه و زندیه». ماهنامه پوشاک ایران. 2 (14- 13): 12.
)
