تحلیل پیرامتنی امضاءِ «اسدالله اصفهانی» بر شمشیرهای عصر صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی ، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه ، دانشگاه شهید بهشتی تهران

3 استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

10.22077/nia.2022.4535.1515

چکیده

در عصر صفویه با حمایت سلاطین از هنر و صنایع، رزم‌افزارهای فلزی دستخوش تحولاتی گردید. از جمله؛ شمشیرهای فولادی که علاوه بر کیفیت تیغه‌ها، بر تزیینات و کتیبه‌های آن نیز توجه بسیار شده است. این کتیبه‌ها به عنوان یکی از اجزاء ثبت تاریخی، از لحاظ محتوا؛ اطلاعاتی دربارۀ تاریخ و شرایط اجتماعی عصر سازندگان و نام ایشان، نام‌های سفارش‌دهندۀ آثار و همچنین حاکمِ وقت ارائه می‌دهند. در این پژوهش برآنیم تا براساس رویکرد پیرامتنیت ژرار ژنت به بررسی ابعاد گوناگون امضاءِ «اسدالله اصفهانی» بر کتیبۀ شمشیرهای صفوی بپردازیم که به عنوان یک پیرامتن، امضاء و نام سازندۀ اثر چگونه می‌توانند در دریافت متن از سوی مخاطبان مؤثر واقع شوند؟ هدف، پی بردن به محتوای صریح و ضمنی امضاء، ارتباط متن، پیرامتن و در نهایت، مخاطب با یکدیگر بوده که به عقیدۀ ژنت؛ پیرامتنیت، در آستانۀ متن قرار داشته‌اند و نقش مهمی در ارتباط، درک و دریافت متن از سوی مخاطبان دارند. یافته‌های حاصل، به روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام گرفته‌اند، بیان می‌کنند با توجه به ویژگی‌های امضاءِ «اسدالله»، به عنوان پیرامتن بانام حقیقی- یکی از شمشیرسازان درباری- و نیز پیرامتن بانام مستعار - لقبی برای برتری تیغه‌های ساخت شمشیرسازان دیگر- به‌ تنهایی درج نشده است. بلکه نام دارندۀ شمشیر نیز جزء لاینفک امضای اسدالله بوده که می‌تواند مظهر قدرت و عظمت سیاسی شاهان صفوی در رأس دربار باشد. سازندۀ این تیغه‌ها، علاوه بر وجه ظاهری امضاء و فرمانبرداری چاکرانه‌اش نسبت به شاه ولایت صفویان تلاش نموده تا با القاب و جملاتی، به اعتقادات شیعی شاهان صفوی تأکید نماید، که نشانگر وجه شاهانه، سیاست و اقتدار حکمرانان صفویه در زیر لوای اعتقادات شیعی و ارادتشان به خاندان نبوّت بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Paratextualite analysis of Assadollah Isfahani's signature on Safavid swords

نویسندگان [English]

  • Zahra Mehdypour Moghaddam 1
  • BAHMAN NAMVVAR 2
  • shahryar shokrpour 3
1 Tabriz islamic art university
2 Associate Professor of Shahid Beheshti University
3 islamic art university
چکیده [English]

In the Safavid era, with the support of kings for arts and crafts, metal weapons, especially swords, underwent changes. Steel swords that in addition to the quality of the blades, much attention has been paid to its decorations, especially its inscriptions. These inscriptions as one of the components of historical records, in terms of content; Provides information about the history and social conditions of the era of the creators and their names, the names ordering the works as well as the governor of the time. In this study, based on Gerard Genette's Paratextualite approach, we intend to examine the various dimensions of "Assadollah Isfahani's" signature on the Safavid sword inscription that as a Paratextualite, how can the signature and name of the creator of the work be effective in receiving the text from the audience? The aim was to find out the explicit and implicit content of the signature, the relevance of the text, the Paratextual, and finally, the audience with each other, which, according to Genette , the Paratextualite was on the entrance of text and play an important role in communicating, understanding and receiving text from the audience. Findings, which have been done by descriptive & content analysis method, state that Asadullah's signature not listed alone, as Paratextualite the real name - one of the court blacksmith- and also a pseudonym - a nickname for the superiority of the blades made by other blacksmiths. Rather, the name of the owner of the sword was the main component of Assadollah's signature, which could be a manifestation of the political power and greatness of the Safavid kings at the head of the court. The maker of these blades, in addition to the appearance of signing and obeying the Safavid kings, has tried to emphasize the Shiite beliefs of the Safavid kings with titles and sentences, which shows the royal face, politics and authority of the Safavid kings under the banner of Shiite beliefs and their devotion to the family of the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paratextualite
  • Calligraphic inscription
  • Assadollah Isfahani
  • Shiite religion
  • authority of kings
قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، نشر قلم و اندیشه.
آباده‌ای. خراسانی، ایوب. (1384). اثرآفرینان؛ زندگینامۀ نام‌آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا سال 1300 هجری شمسی). زیرنظر محمدرضا نصیری. ج 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
آلن، جیمز ویلسن. (1381).  هنر فولادسازی در ایران، مترجم: پرویز تناولی، تهران: یساولی.
آلن، گراهام. (1380). بینامتنیت، مترجم: پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
احسانی، محمد تقی. (1382). هفت هزار سال هنر فلزکاری در ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
احمدی، بابک. (1393). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
اشرف، احمد. (1372). «هویت ایرانی»، گفتگو، ش 3، تهران، صص 8- 19.
افروغ، محمد. (1389). فلزکاری عصر سلجوقی و صفوی، تهران: مؤسسه جمال هنر.
افروغ، محمد. نوروزی‌طلب، علیرضا. (1389). «هویت اسلامی- ایرانی در فلزکاری عصر صفوی: با تأکید بر کتیبه‌های موجود بر روی آثار فلزی»، فصلنامه مطالعات ملی، ش 4، مؤسسه مطالعات ملی، تهران، صص 73- 100.
اولئاریوس، آدام. (1385). سفرنامه آدام اولئاریوس: ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی، مترجم: احمد بهپور، تهران: ابتکار نو.
بشیری، محمود، آقاجانی کلخوران، سمیه. (1395). «بررسی تطبیقی «عنوان» در رمان‌های ادبیات پایداری با تکیه بر رمان‌های ام‌سعد و دا»، متن‌پژوهی ادبی، ش 68، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، صص 93- 115.
بلوم، جاناتان، بلر، شیلا. (1381).  هنر و معماری اسلامی، مترجم: یعقوب آژند، ج 2، تهران: سمت.
پوپ، آرتور اپهام، اکرمن، فیلیس. (1387). سیری در هنر ایران: از دوران پیش از تاریخ تا امروز، مترجم: نجف دریابندری و همکاران، زیر نظر سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
جنابدی، میرزا بیگ. (1378)، روضه الصفویه، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: نشر دکتر محمود افشار یزدی.
حسینی قمی، قاضی احمد. (1383)، خلاصه التواریخ، به تصحیح احسان اشراقی، ج 1و2، تهران: دانشگاه تهران.
خسروی اقبال، رامین، کزازی، میر جلال‌الدین، طهماسبی، فرهاد. (1393). «تأثیرپذیری مشترک حکایات مثنوی طاقدیس و مثنوی معنوی از قرآن و دیگر متون پیشین بر مبنای نظریۀ پیرامتنیت ژنت»، زبان و ادب فارسی، ش 18،  دانشگاه خوارزمی، تهران، صص 29- 46.
ذکاء، یحیی. (1350). ارتش ‌شاهنشاهی ‌ایران (از کوروش تا پهلوی)، تهران: وزارت‌ فرهنگ و هنر.
راقم سمرقندی، میر سید شریف. (1380)، تاریخ راقم، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
رجبی، زینب، پورمند، حسنعلی. (1398). «تحلیل نگاره «یوسف و زلیخا» اثر کمال‌الدین بهزاد براساس نظریه ترامتنیت ژرار ژنت»، کیمیای هنر، ش 32، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران، صص 77- 95.
رعیتی‌زاده، فاطمه. فاضل، سیده آیین. (1390). «مطالعه تطبیقی ریخت‌شناسی شمشیرهای سلطنتی ایران و عثمانی در سده‌های دهم و یازدهم هجری قمری»، مطالعات تطبیقی هنر، ش 2، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، صص 57- 71.
ساریخانی، مجید. (1392). «پژوهشی تحلیلی بر جلوه‌های آیات قرآنی بر آثار فلزکاری ایران در دوران صفوی و قاجار: با استناد به آثار فلزی موزه ملی ایران»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، ش 5، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، صص 155- 168.
ساریخانی، مجید. (1392). «رزم‌افزارهای ایران در دوران اسلامی با استناد به آثار هنری گنجینه اسلامی»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش 11، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (دانشگاه معارف اسلامی)، قم، صص 21- 44.
سمسار، محمدحسن و همکاران. (1377). دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 8، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
سیوری، راجر. (1385)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
شاردن، شوالیه ژان. (1335). دائرة‌المعارف تمدن اسلامی؛ سیاحتنامۀ شاردن، مترجم: محمد عباسی، ج 1-4 و 7و9، تهران: مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر.
شهر آشوب، ابو جعفر محمد بن علی بن. (1379 ه.ق). مناقب آل ابی طالب، قم: علامه.
طباطبایی، محمد حسین. (1363). تفسیر المیزان، مترجم: ناصر مکارم شیرازی، ج 15 ، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی جیبی عمید، تهران: راه رشد.
عنایت، توفیق. (1387). «عناصر هویت و فرهنگ ایرانی در آثار هنر اسلامی»، کتاب ماه هنر، ش 120، خانه کتاب، تهران، صص 32- 43.
فرای، ریچارد نلسون. (1373). هویت ایرانی در دوران باستان، ایران‌نامه، ش 3، بنیاد مطالعات ایران دانشگاه تورنتو، کانادا، صص 435- 437.
فلسفی، نصرالله. (1347). زندگانی شاه عباس اول، ج3، تهران: دانشگاه تهران.
کریم‌زاده تبریزی، محمد علی. (1370). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، ج 1، لندن: مستوفی.
کنگرانی، منیژه. (1386). «گزارش سخنرانی دکتر بهمن نامور مطلق در پنجمین دوسالانه مجسمه‌سازی: پیرامتنیت و بینامتنیت در مجسمه‌های پنجمین دوسالانه»، آینه خیال، ش 4، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران، صص 42- 43.
کونل، ارنست. (1387).  هنر اسلامی، مترجم: هوشنگ طاهری، تهران: توس.
گودرزی، حسین. (1387). «کارکرد هویت‌بخش مذهب شیعه در دورۀ صفویه»، مطالعات ملی، ش 4، مؤسسه مطالعات ملی، تهران، صص 45- 72.
مجلسی، محمد باقر. (1403). بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محقق، مهدی. (1380).«برخی از نام‌ها و کنیه‌ها و القاب حضرت علی بن ابی طالب»، نامه انجمن، ش 2، تهران، صص 4- 16.
مساوات، مهشید، حسامی، منصور، سجودی، فرزان. (1388). بررسی نشانه‌شناختی امضاء در آثار نگارگری از دوره ایلخانی تا قاجار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته صنایع دستی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا (س).
مکارم شیرازی، ناصر. (1387). تفسیر نمونه، ج 15، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
منجم، ملا جلال‌الدین. (1366). تاریخ عباسی یا روزنامۀ ملاجلال، به کوشش سیف‌الله وحیدنیا، بی‌جا: وحید.
منصوربخت، قباد، طاهری مقدم، سید محمد. (1389). «جایگاه علما در دستگاه قدرت دورۀ صفویه (دوران شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم)»، تاریخ ایران، ش 5، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، صص 123- 144.
موسوی دالینی، جواد. (1398). «مضامین و شعائر مذهبی منقور بر سکه‌های دورۀ افشاریه (1148- 1210 ه.ق)»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 40، پژوهشکده تاریخ اسلام، تهران، صص 149- 172.
نامور مطلق، بهمن. (1385). پیرامتنیت یا متن‌های ماهواره‌ای، مقالات دومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، به اهتمام دکتر حمیدرضا شعیری، تهران: فرهنگستان هنر.
نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت؛ مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، فرهنگستان هنر، ش 56، تهران، صص 83- 98.
نامور مطلق، بهمن. (1395). بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم؛ نظریه‌ها و کاربردها، تهران: سخن.
نجف‌زاده، مهدی. (1389). «صورت‌بندی مذهبی- سیاسی جامعه ایرانی در عصر صفویه»، سیاست، ش 13، دانشگاه تهران، تهران صص 337- 354.
نصرآبادی اصفهانی، میرزا محمد طاهر. (1317). تذکره نصرآبادی، تصحیح وحید دستگردی، تهران: ارمغان.
نوایی، عبدالحسین. (1350)، نامه‌های شاه طهماسب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
Genette, Gerard(1982). Palimpsestes: Literature au second degree, Paris: Seuil.
Genette, Gerard( 2002). Seuils, Paris: Seuil.
Moshtagh Khorasani, Manouchehr( 2006). Arms and armor from Iran: The Bronze age to the end of the Qajar period, Legat verlag publication.
Moshtagh Khorasani, Manouchehr( 2013)." Les legendaires forgerons Iraniens Assadollah et Kalbeali", La revue de Tehran mensuel culturel Iranien en langue Francaise, No. 90, 80 Annee, Pp. 1-35.
Moshtagh Khorasani, Manouchehr( 2017)." Les Shamshir de Shah Abbas Safavide", La revue de Tehran mensuel culturel Iranien en langue Francaise, No. 137, Pp. 70-80.
Samouault, Tiphaine( 2005). L'intertextualite.Memoire de la literature, Paris: Armand Colin.
Https://sadmu.ir(1399/8/20)