هنرمندان لواسانی در پهنه‌ی ری،تهران و لواسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه باستان شناسی، مجتمع آموزش عالی گناباد,

10.22077/nia.2021.4370.1476

چکیده

منطقه‌ی ری در شمال فلات مرکزی ایران، از قدیم‌ جزء مناطق مهم ایران و جهان اسلام بود و امروزه بخشی از کلان شهر تهران است. منطقه‌ی لواسان در شمال شرقی تهران امروزی نیز از ادوار قبل از اسلام در ارتباط مستقیم با ناحیه‌ی ری بوده است. در این مناطق، مقابر زیادی وجود دارد که متعلق به سادات و نوادگان یا بستگان پیامبر و ائمه است. در برخی از این مقابر، صندوق‌ها و درهای چوبی وجود دارد که به دست هنرمندان بومی منطقه ساخته شده است و از نظر هنری، تاریخی و سیاسی و مذهبی دارای اهمیت است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و معرفی خانواده‌ی «لواسانی» است که آثار و هنر خود را بر چند نمونه از صندوقها و درهای مقابر موجود در نواحی بین لواسان و ری ارائه کرده‌اند. به این منظور، این پرسش‌ها مطرح می‌شود که چه کسانی در ساخت این صندوق‌ها دخیل بوده‌اند، حوزه‌ی فعالیت آن‌ها در کدام مناطق بوده است و از نظر اعتقادی گرایش‌های سازندگان یا سفارش‌دهندگان این صندوق‌ها چگونه بوده است؟ تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است و داده‌های آن بر اساس مطالعات اسنادی و بررسی‌های میدانی گردآوری شده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، صندوق‌ها و درهای مورد بررسی، از ساخته‌های خانواده‌ی مشهور لواسانی در قرن نهم هجری است. با توجه به کیفیت و تنوع صندوق‌ها و درها و همچنین کتیبه‌ها و مضامین قرآنی، احادیث، و نقوش به‌کار رفته در آنها، سازندگان یا سفارش دهندگان آنها بر مذهب شیعه بوده و تداوم کار این هنرمندان در آن عصر، نشان دهنده‌ی شهرت این خانواده است .

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Lavassanid artists in the area of Rey, Tehran and Lavassan

نویسنده [English]

  • میثم aliei
department member, humanities faculty, Gonabad university
چکیده [English]

Rey region in the north of the central plateau of Iran has long been one of the most important regions of Iran and the Islamic world and today it is a part of the metropolis of Tehran. Lavassan region in the northeast of modern Tehran has been in direct connection with Rey region since ancient times. There are many tombs in these areas belonging to the descendants or relatives of the Prophet Mohammad and the Shiite Imams.There are a number of wooden transennas and doors made by local artists in these tombs which are of artistic, historical, political and religious importance. The main purpose of this research is to identify and introduce the "Lavassani" family who has presented their works and art on several examples of transennas and doors of the tombs in the areas between Lavassan and Rey. These questions arise in this way that: who were involved in the construction of these transennas, which areas have been their activity extent? And what are the beliefs of the makers or customers of these transennas? The present research is of descriptive-analytical method and the research it’s data have been collected based on documentary and field studies. According to studies, the transennas and the doors in question are made by the famous “Lavassani” family in the fifteenth century AD/ ninth century AH. The creators or patrons are on the Shiite religion According to the quality and variety of the transennas and the doors, as well as the Qur’an inscriptions and themes, the hadiths, and the designs used in them. the continuity of the work of these artists indicates the fame of this family at that time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lavassanid Artists
  • Tombs of Rey and Lavassan and Tehran
  • tombs transenna
     آملی، مولانا اولیاء­الله. (1348). تاریخ رویان. به­تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن­ حوقل، ابوالقاسم. (1366). سفرنامه ابن حوقل (ایران در صوره­الارض). مترجم: جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم. (1373). ممالک و مسالک. مترجم: محمدبن اسعدبن عبدالله تستری، به­کوشش ایرج افشار، تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
افروند، قدیر؛ پوربخشنده، خسرو. (1381). گزارش پژوهشی بررسی و شناسایی آثار باستانی و تاریخی­ـ فرهنگی حوزه فرمانداری ری. جلد اول، اداره‌ کل میراث فرهنگی استان تهران.
پازوکی طرودی، ناصر. (1382). آثار تاریخی شمیران: جغرافیای تاریخی و معرفی محوطه­های باستانی و بناهای تاریخی و فرهنگی. تهران: میراث فرهنگی.
خزایی، محمد. (1386). «نقش نمادین طاووس در هنرهای تزیینی ایران». در کتاب ماه هنر، شماره 111 و 112. صص 6 - 12.
رئیس­زاده، مهناز؛ مفید، حسین. (1383). احیای هنرهای ازیادرفته (مبانی معماری سنتی در ایران به روایت استاد حسین لرزاده). تهران: مولی.
صفایی، مهوش. (1383). «ری». در دائره­المعارف تشیّع. زیر نظر احمد صدر حاج­سیدجوادی، بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی، جلد هشتم، تهران: شهید سعید محبی.
 کامبخش‌فرد، سیف­الله. (1370). تهران سه­هزار و دویست­ساله (بر اساس کاوش­های باستان‌شناسی). تهران: فضا.
 کریمان، حسین. (1356/ 2536، الف). برخی آثار بازمانده از ری قدیم. چاپ دوم، تهران: دانشگاه ملی.
ـــــــــــــــ . (1356/ 2536، ب). قصران. جلد اول، تهران: انجمن آثار ملی.
     ـــــــــــــــ . (1371). ری باستان. تهران:‌ دانشگاه شهد بهشتی.
     ـــــــــــــــ . (2535/ 1355). تهران در گذشته و حال. تهران:‌ دانشگاه ملی.
     کیانی، محمدیوسف. (1374). پایتخت‌های ایران. تهران: میراث فرهنگی.
     گشایش، فرهاد. (1378). آشنایی با اشکال و احجام. تهران: عفاف.
محمودیان، علی­اکبر و دیگران. (1381). اطلس شهرستان شمیران. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
مرعشی، ظهیرالدین. (1347). تاریخ گیلان و دیلمستان. تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ــــــــــــــــــ . (1361). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. چاپ دوم، به­کوشش محمدحسین تسبیحی، تهران: شرق.
مصطفوی کاشانی، محمدتقی. (1381). «بنای تاریخی بقعه بی­بی­شهربانو». از مجموعه مقالات در زمینه باستان­شناسی، گردآوری مهدی صدری، جلد اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. (1361). احسن­التقاسیم فی معرفه­الاقالیم. مترجم: علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
     میرخندان، سیدحمید. (1373). سیمای ری. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
هیلن­براند، روبرت. (1383). معماری اسلامی. مترجم: باقر آیت­الله­زاده شیرازی، چاپ دوم، تهران: روزنه.
یاقوت حموی، شهاب الدین ابی عبدالله . (1965). معجم­البلدان. جلد دوم، بی‌جا : اسدی.