تأملی بر کارکردهای چند ساحتی کاشی نگاره مجلس درویشان در تکیه معاون الملک کرمانشاهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران، تبریز

10.22077/nia.2021.4446.1485

چکیده

در این پژوهش یکی از کاشی‌نگاره‌های تکیه معاون‌الملک کرمانشاهان با عنوان «مجلس درویشان» مربوط به قرن 14 هـ.ق، مطالعه شده است. در این کاشی نگاره صحنه‌ای مربوط به دراویش و وسائل نمادینی از آنها و وسایل ورزش باستانی و ابزار حرفه کفش‌دوزی در فضایی شبیه به زورخانه تصویر شده‌ است؛ ظاهراً عناصری نه چندان مرتبط به هم، در این نگاره گرد هم آمده‌اند. نگارندگان در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوالات هستند که چه ارتباطی بین دراویش و ابزار و وسایل مربوط به حرفه کفش‌دوزی و فضای زورخانه است؟ و منظور از این نگاره چیست؟ هدف این پژوهش تفسیر معناشناسی عناصر نگاره، کشف رابطه آنها و کشف دلایل اجرای نگاره است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیشه کفش‌دوزی یکی از اصناف مورد توجه عجم است؛ از آنجا که جوانمردی از قدیم با تصوف آمیخته بود و رفتار ورزشکاران باستانی مبتنی بر اصول آیین فتوت بوده است، به همین دلیل در این نگاره، مجلس درویشان در فضای زورخانه به تصویر در آمده که شباهت زیادی به تکایای متصوفه دارد و مربوط به تصوف است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A reflection on the Multidimensional Functions of the Image of Majles Darvishan

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mohammadzadeh 1
  • Laleh Ahani 2
1 Professor, Faculty of Islamic Crafts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz
2 PhD candidate, Faculty of Islamic Crafts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz
چکیده [English]

Tekyeh Moaven al-molk is a historic Tekyeh located in Kermanshah city of Iran. It was built during Qajar era as a Shia mourning space. It was registered as National monument of Iran in 1975. It is well known for its exclusive tiling, picturing Islamic era events as well as Iranian kings. In this research, one of the tiles of the mentioned architectural heritage entitled “Majles Dervishan” related to the 14th century AH, has been studied. This tile depicts a scene related to Dervishes and their symbolic tools, ancient sports equipment and shoemaking tools in a space similar to a Zurkhaneh. Thus, apparently not so related elements are gathered in this picture. The purpose of this study is to interpret the semantics of drawn elements, discover their relationship and the reasons for performing this painting. The research method is descriptive- analytical and the date is collected through library studies. The results of this research show that the profession of shoemaking is one of the guilds considered by Ajam sect. The ritual of chivalry has long been associated with Sufism, meaning that the behavior of ancient athletes has always been based on the principles of the Fotovat customs. For this reason, the painting of Majles Dervishan is depicted the Zurkhaneh space, which is very similar to the Sufi prayers and is related to Sufism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • painting on tile
  • Majles Darvishan
  • Tekiye Moavenolmolk
  • Qajar era
- افشاری، مهران (1382)،فتوت نامه­ها و رسائل خاکساریه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- انصافپور، غلامرضا (1353)، تاریخ و فرهنگ زورخانه و گروه­های اجتماعی زورخانه­رو، تهران: مرکز مردم شناسی ایران.
- ایرج­پور، محمد ابراهیم (1390)،«بازنگری در عرفان قاجار»، نشریه ادب و زبان، شماره 29، ص 41-23.
- پنجه­باشی، الهه؛ فرهد، فرنیا (1394)، «مطالعه نقوش مذهبی در کاشی­های تکیه معاون­الملک»، فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، شماره هفتم و هشتم، ص 29-10.
- حداد عادل، غلامعلی (1389)، دانشنامه جهان اسلام، جلد چهاردهم، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
- زارعی، محمد­ابراهیم؛ حیدری باباکمال، یدالله (1395)، «تأملی بر تنوع مضامین هنری و منشأ کاشی­های قاجاری تکیه معاون­الملک کرمانشاه»، نشریه هنرهای زیبا، دوره 21، شماره 4، ص 64-53.
- سیدین، علی (1389)، پشمینه­پوشان: فرهنگ سلسله­های صوفیه، تهران: نی.
- سیف، هادی (1376)، نقاشی روی کاشی، تهران: سروش.
- شهبازی، سیاوش، شهبازی، سروش (1386)، «تکیه معاون­الملک، جلوه­گاه هنر مذهبی و حماسی و چهره­های تاریخی ایران»، کتاب ماه هنر، شماره 103 و 104، ص 51-46.
- شهبازی شیران، حبیب؛ حسینی­نیا، سید مهدی و حسینی صدر، علیرضا (1399)، «تأثیر اندیشه­های فرقه حروفیه بر انتخاب برخی از مضامین کتیبه­های مسجد کبود»، فصلنامه علمی جلوه هنر، سال 12، شماره 4، ص 73-60.
- شمیم، علی­اصغر (1379)، ایران در دوره سلطنت قاجار؛ قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم، تهران: زریاب.
- عسکری خانقاه، اصغر؛ آقاجانی، علیرضا و میرزایی، فاطمه (1388)، «بررسی فرهنگ کفش و کفاشی در شهر تهران»، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 16، ص 102-81.
- علاقه، فاطمه (1377)، «مروری بر فتیان و فتوت­نامه­ها»، مجله فرهنگ، شماره 26 و 25، ص 317- 295.
- فرهادی، مرتضی (1390)، «کار در فتوت­نامه­ها (مرام­نامه­های صنفی- طریقتی، خود­انگیخته و خود­پذیرفته پیشه­وران ایرانی»، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 8، ص 36-1.
- کربن، هانری (1382)، آیین جوانمردی، ترجمه احسان نراقی، تهران: سخن.
- گوشه، حسن (1325)، «ورزش باستانی در ایران»، نشریه پیام نو، سال 3، شماره 6، ص 55-47.
- لمبتن، آن (1392)، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: نی.
- محجوب، محمد­جعفر (1350)، مقدمه بر فتوت­نامه سلطانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- مهدی­زاده، علیرضا (1398)، «تبیین شاخصه­های اصلی شکلی و محتوایی نگاره­های شیعی بر اساس مبانی اعتقادی شیعه»، فصلنامه علمی جلوه هنر، سال 11، شماره 2، ص 104-93.
- واعظ کاشفی سبزواری، مولانا حسین (1350)، فتوت­نامه سلطانی؛ به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- هدایتی راد، فاطمه (1395)، «مطالعه تحلیلی تصویر انسان در کاشیکاری تکیه معاون­الملک کرمانشاه»، فصلنامه هنر علم و فرهنگ، دوره4، شماره 1، ص 15-1.
- Bakhtiar, l. (1976). Sufi: Expressions of Mystic Quest. Thames and Hudson.