رواج مصوّرسازی سوز و گداز نوعی خبوشانی در عصر صفوی: با تاکید بر نسخۀ موزۀ هنر والترز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشگاه کاشان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

10.22077/nia.2021.4252.1445

چکیده

منظومۀ «سوز و گداز» بیانگر رسم سَتی از رسوم هندوان است که بر طبق آن، هنگام وفات مرد، برخی زنان به نشانه وفاداری و به‌رغم درخواست بزرگان برای امتناع از این کار، همراه با جسد همسر خود سوزانده می‌شدند. در عصر صفوی به دلیل گسترش مهاجرت شاعران فارسی‌زبان به هند، رسم ستی در آفرینش داستان‌های عاشقانه فارسی راه پیدا کرده و همین مضمون دستاویزی برای نگارگران شد. در این مقاله، ضمن شناسایی نسخه‌های مصوّر سوز و گداز، نسخۀ موزه هنر والترز به-طور خاص مورد مطالعه قرار می‌گیرد. نگاره‌های نسخه‌های سوز وگداز، صحنه‌های کمابیش یکسانی را به‌تصویر کشیده و در مجموع ترکیبی از تأثیرات نگارگری هندی و اروپایی را می‌نمایاند که با ذائقه زیباشناختی ایرانی منطبق شده‌است. مهم‌ترین سوال این نوشتار این است که دلیل اهمیت و رواج گستردۀ مضمون ستی در هنر سدۀ یازدهم هجری چه بوده است؟ این مقاله با بهره‌گیری از مطالعۀ کتابخانه‌ای و نسخه‌شناختی و به روش تاریخی انجام شده‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اگرچه رسم ستی سنتی تلخ و دردناک بوده، اما مضمون «وحدت عاشق و معشوق» در آن مورد استقبال شاعران فارسی‌زبان از قرن هفتم تا سیزدهم هجری قرار گرفته است. جالب‌تر اینکه این منظومه در هنر ایران مقبولیت بیشتری نسبت به هند یافته، به-گونه‌ای که به‌جز شاهنامه هیچ اثر ادبی دیگری به اندازۀ سوز و گداز در هنر اواخر صفوی تصویرسازی نشده است. به گواه منابع تاریخی، اقبال گسترده از این منظومه در هنر صفوی، با ماجرای بازپس‌گیری قندهار به عنوان تنها پیروزی خارجی لشکر شاه عباس دوم مرتبط بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Prevalence of Illustrating Nauʿi Khabushani’s “Burning and Melting” in the Safavid Period: With an Emphasis on the Walters Manuscript

نویسندگان [English]

  • Mohamad Reza Ghiasian 1
  • Hossein Ghorbanpoor Arani 2
1 Assistant Professor for Islamic Art, University of Kashan
2 Assistant Professor, University of Kashan
چکیده [English]

 
Nauʿi Khabushani’s Suz va Gudaz (“Burning and Melting”) received much attention in the Safavid period. The story comprises the Hindu practice of sati. According to this tradition, after the death of a man, his widow burns herself by joining her deceased groom on the funeral pyre. Although many Persian poets have referred to sati in their poems, Nauʿi Khabushani, Amir Hassan Dihlavi and Mujrim Kashmiri are the only poets who have composed independent works on sati. By the sixteenth century, because of the migration of many poets to India, some of the Indian themes, like sati, entered into the Persian poetry. The wealthy Mughal patrons provided an attractive incentive for the Persian poets and artists.  Although the sati was a bitter and dolorous tradition, its theme of “the unity of lover and beloved” was accepted by the Persian poets. Nauʿi’s Suz va Gudaz, which is a rather unusual subject for a Persian text, enjoyed great popularity in Iran, so that at least five illustrated copies of the text survive. Subsequent to Shahnama, Suz va Gudaz was the most popular illustrated text in later Safavid Iran. The poem, which is modeled after Nizami’s Khusrau va Shirin, recounts the story of the love of a Hindu youth and his marriage. When he rides towards his beloved’s house, and crosses an old bazar, the buildings collapses, burying him and his companions alive. The bride accompanies her groom’s coffin and immolated herself on the funeral pyre. When her friends fail to dissuade her, the Mughal Emperor Akbar, who had heard about the event, promises to adopt the bride and provide her with every comfort, but she remains steadfast in her decision. Thus, the Emperor asks his son Daniyal to accompany the bride to the funeral pyre. This paper, which seeks to survey the reason of the widespread popularity of this text in the Persian art of the seventeenth century, introduces the illustrated manuscripts of the Suz va Gudaz, and in particular focuses on a codex preserved in the Walters Art Museum. Based on historical evidence, the reason of the popularity of Nau‘i’s work can be traced in an event that occurred during the conquest of Qandahar in later Safavid period. Vali Quli Shamlu, the court historian of Shah Abbas II, recounts the story of the death of one of the officials of the Mughal emperor during the siege of the Qandahar fort. His faithful wife decided to commit sati on the funeral pyre. Shamlu detects parallels between this incident and the story of Nau‘i’s poem. He claims that this event inspired Nau‘i to compose a poem. Thus the popularity of the Suz va Gudaz, was in large part related to the commemoration of the single most important military victory of Shah Abbas II.
 
The poem, which is modeled after Nizami’s Khusrau va Shirin, recounts the story of the love of a Hindu youth and his marriage. When he rides towards his beloved’s house, and crosses an old bazar, the buildings collapses, burying him and his companions alive. The bride accompanies her groom’s coffin and immolated herself on the funeral pyre. When her friends fail to dissuade her, the Mughal Emperor Akbar, who had heard about the event, promises to adopt the bride and provide her with every comfort, but she remains steadfast in her decision. Thus, the Emperor asks his son Daniyal to accompany the bride to the funeral pyre.
This paper, which seeks to survey the reason of the widespread popularity of this text in the Persian art of the seventeenth century, introduces the illustrated manuscripts of the Suz va Gudaz, and in particular focuses on a codex preserved in the Walters Art Museum. Based on historical evidence, the reason of the popularity of Nau‘i’s work can be traced in an event that occurred during the conquest of Qandahar in later Safavid period. Vali Quli Shamlu, the court historian of Shah Abbas II, recounts the story of the death of one of the officials of the Mughal emperor during the siege of the Qandahar fort. His faithful wife decided to commit sati on the funeral pyre. Shamlu detects parallels between this incident and the story of Nau‘i’s poem. He claims that this event inspired Nau‘i to compose a poem. Thus the popularity of the Suz va Gudaz, was in large part related to the commemoration of the single most important military victory of Shah Abbas II.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Burning and Melting
  • Muhammad Reza Nau&lsquo
  • i Khabushani
  • Muhammad Ali Naqqash
  • Sati
  • Safavid Painting
باباصفری، علی­اصغر؛ سالمیان، غلامرضا. (1387). «ستی و بازتاب آن در ادب فارسی». جستارهای ادبی نوین، شماره 160، 74ـ 49.
حسینی، مهدی. (1390). «شاهنامه قرچقای­خان (شاهنامه وینزور)». هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی، شماره 45، 21ـ 13.
دهلوی، حسن. (1383). دیوان حسن دهلوی. به­اهتمام سیداحمد بهشتی شیرازی و حمیدرضا قلیچ­خانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رضوی خراسانی، سیدحسین. (1393). «نقش قندهار در مناسبات ایران و هند در عهد صفویه». رشد آموزش تاریخ، دوره پانزدهم، شماره 3، 44ـ 34.
شاملو، ولی­قلی بن داودقلی. (1371). قصص­الخاقانی، ج 1، به تصحیح سیدحسن سادات ناصری. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
صفا، ذبیح­الله. (1372). تاریخادبیاتدرایران، ج 3. تهران: فردوس.
کریم­زاده تبریزی، محمدعلی. (1369). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی. جلد دوم، لندن: ساتراب.
کنبی، شیلا. (1385). اصلاح­گر سرکش. مترجم: یعقوب آژند، تهران: فرهنگستان هنر.
کوشا، کفایت. (1383). «مهاجرت هنرمندان ایرانی به هند در دوره صفوی». آینه میراث، شماره 26، 57ـ 32.
گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. 2 جلد، مشهد: آستان قدس رضوی.
نوعی خبوشانی، محمدرضا. (1348). سوز و گداز. به­تصحیح امیرحسین عابدی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــ. (1374). دیوان مولانا نوعی خبوشانی. گردآوری و تصحیح امیرحسین ذاکرزاده‌، به‌کوشش احمد کرمی‌، تهران : مؤسسه فرهنگی و هنری ما.
ـــــــــــــــــــــــــ.(1384). سوز و گداز (مصور). به­اهتمام محمدحسن سمسار، تهران: زریران.
ــــــــــــــــــــــــ. (1396). کلیات اشعار مولانا نوعی خبوشانی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات: حسین قربان­پور آرانی و دیگران، تهران: سخنوران.
 
-    Adamova, Adel T. (1996). Persian Painting and Drawing of the 15th-19th Centuries from the Hermitage Museum. Sankt-Peterburg: AO Slaviia.
-    Adamova, Adel T. (2000) “On the Attribution of Persian Paintings and Drawings of the Time of Shah ʿAbbas I: Seals and Attributory Inscriptions.” In Persian Painting from the Mongols to the Qajars, ed. Robert Hillenbrand, 19-38. London: I.B.Tauris.
-    Ahmad, Aziz. (1976). “Ṣafawid Poets and India.” Iran 14, 117-132.
-    Arberry, Arthur John, B. W. Robinson, E. Blochet and J. V. S. Wilkinson. (1962). Chester Beatty Library: A Catalogue of the Persian Manuscripts and Miniatures. vol. 3. Dublin: Hodges Figgis.
-    Babaie, Sussan. (1994). “Shah ʿAbbas II, the Conquest of Qandahar, the Chihil Sutun, and Its Wall Paintings.” Muqarnas 11, 125-142.
-    Babaie, Sussan. (2013). “Frontiers of Visual Taboo: Painted Indecencies in Isfahan.” In Eros and Sexuality in Islamic Art, eds. Francesca Leoni & Mika Natif, 131-155. Burlington: Ashgate.
-    Blochet, Edgar. (1928). Catalogue des Manuscrits Persans de la Bibliotheque Nationale: Tome Troisième. Paris: Bibliotheque Nationale.
-    ------------------ (1914). Les Peintures des Manuscrits Orienteaux de la Bibliotheque Nationale. Paris: Bibliotheque Nationale.
-    Canby, Sheila R. (1993). Persian Painting. London: British Museum Press.
-    ------------------ (1998). Princes, Poets & Paladins: Islamic and Indian Paintings from the Collection of Prince and Princess Sadruddin Aga Khan. London: British Museum.
-    Farhad, Massumeh. (2001). “‘Searching for the New’: Later Safavid Painting and the Suz u Gawdaz (Burning and Melting) by Nauʿi Khabushani.” Journal of the Walters Art Museum 59, 115-130.
-    Kühnel, Ernst. (1939). “History of Miniature Painting and Drawing.” In A Survey of Persian Art: From Prehistoric Times to the Present, edited by A. U. Pope and P. Ackerman, 1829–1897. London: Oxford University Press.
-    Landau, Amy S. (2013). “Visibly Foreign, Visibly Female: The Eroticization of zan-i farangī in Seventeenth-Century Persian Painting.” In Eros and Sexuality in Islamic Art, eds. Francesca Leoni & Mika Natif, 99-129. Burlington: Ashgate.
-    Losty, Jeremiah P. (1982). The Art of the Book in India. London: British Library.
-    Milstein, Rachel, with contributions by Na‘ama Brosh. (1984). Islamic Painting in the Israel Museum. Jerusalem.
-    Nauʿī, Muhammad Rizā. (1912). Burning and Melting: Being the Sūz-u-gudāz of Muhammad Rizā Nauʿi of Khabūshān. tr. Mirza Y. Dawud & Ananda K. Coomaraswamy. London: Old Bourne.
-    Richard, Francis. (1997). Splendeurs Persanes: Manuscrits du XIIe au XVIIe Siècle. Paris: Bibliothèque nationale de France.
-    Rieu, Charles. (1895). Supplement to the Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum. London: The British Museum.
-    Robinson, B. W. Eleanor Sims and Manijeh Bayani. (2007). The Windsor Shahnama of 1648. London: Azimuth.
-    Schulz, Walter. (1914). Die persisch-islamische Miniaturmalerei: Ein Beitrage zur Kunstgeshichte Irans. Leipzig: Verlag von Karl W. Hiersemann.
-    Sharma, Sunil. (2014). “Nawʿi”. In Encyclopedia Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/nawi-poet (last accessed July 2019).
-    Stchoukine, Ivan. (1964). Les Peintures des Manuscrits de Shāh ʿAbbās Ier a la fin des Ṣafavīs. Paris: Geuthner.
-    Titley, Norah M. (1977) Miniatures from Persian Manuscripts: A Catalogue and Subject Index of Paintings from Persia, India and Turkey in the British Library and the British Museum. London: British Museum.
-    Welch, Anthony. (1976). Artists for the Shah: Late Sixteenth-Century Painting at the Imperial Court of Iran. New Haven: Yale University Press.
-    URL1: www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Or_2839 (accessed: February 2021).
-    URL2: https://art.thewalters.org/detail/30391/burning-and-melting-2/ (accessed: February 2021).