مطالعه تزیینات آجری در منار ه های دوره سلجوقی استان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد ایرانشناسی - تاریخ (نویسنده مسئول)

2 کارشناسی ارشد باستان شناسی

چکیده

می توان دوره سلجوقی را یکی از مهم ترین دور هها در تاریخ ایران بعد از ظهور اسلام دانست که هنر و فرهنگ در یک روند
صعودی به جایگاه والاتری دست یافت. در این دوره، اصفهان پایتخت شد و دورانی جدید را در هنر و معماری خود سپری ساخت.
یکی از مهم ترین مواردی که در معماری آن مقطع، نمود بیشتری یافت، مناره بود. احداث مناره در ایران ب هعنوان راهنما و هدایت
معنوی و مادی، از دوران پیش از اسلام، آغاز و در عصر سلجوقی به اوج تکامل خود رسید. پ سازاین تکامل، ساخت مناره ها به
تعداد زیاد در شهرهای مهم آن دوره، ب هخصوص در اصفهان مشهود است که هرکدام از آ نها دارای بهترین نمونه های تزیینات
آجرکاری است. هنر آجرکاری همواره بخش عظیمی از تزیینات معماری دوران اسلامی ایران را ب هویژه در مناره های مساجد در
برگرفته است. آجر روی مناره ها، ب هعنوان یکی از عناصر اصلی به کار گرفته شده، از لحاظ تکنیک، تنوع نقش و گاهی تکرار نقوش،
گر هها و کتیبه ها قابل تأمل است. آن چه که می دانیم این است که درباره آجرکاری در مناره های عصر سلجوقی پژوهش چندانی
صورت نگرفته است. همین طور درباره انواع چیدما نها و رگ چین های شاخص آجرکاری منار هها در اصفهان دوره سلجوقی و
چگونگی شباهت و تداوم تزیینات آن به صورت مستقل و منسجم پرداخته نشده است؛ در این پژوهش با توجه به اهمیت این
موضوع در معماری ایران، با دسته بندی و تحلیل ریخت شناسی تزیینات آجری در مناره های اصفهان، پرداخته شده است و در
رسیدن به این هدف، از مطالعات کتابخانه ای و میدانی با روش توصیفی- تحلیلی برای بازشناسی در تزیینات مناره های آجری
اصفهان عصر سلجوقی، استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Brick Decorations in the Minaretsof the Seljuk Period of Isfahan

نویسندگان [English]

  • Reza Khazaei 1
  • Solmaz Mansoori 2
1 Master Of Iranian Studies-History (corresponding author)
2 Master Of Archeology
چکیده [English]

The Seljuk period can be considered as one of the most important periods in the history of Iran after the advent
of Islam, during which art and culture significantly progressed. In this period, Isfahan became the capital of the
country and was passing its golden age of art and architecture. One of the most important cases found in the architecture
of those ages was the minarets. The construction of minarets in Iran began as a spiritual and material
guidance since the pre-Islamic era, and reached to its evolution peak during the Seljuk era. After this evolution,
many minarets were constructed in the main cities of that period, especially in Isfahan, each of which has the best
examples of brickwork decorations. Brickwork has always been a huge part of the Islamic architecture of Iran,
especially in minarets of mosques. Bricks on the minarets have been used as one of the main elements, and in terms
of technique, the diversity of motifs and sometimes the repetition of motifs, nodes and inscriptions are notable. To
the best of our knowledge, little research has been done on the brickwork of the minarets belonging to the Seljuk
era. Also, the different types and layouts and Rag chins, representative of the brickwork of minaret in Isfahan
during the Seljuk era, and quality of similarity and continuity of its decoration have not been independently and
coherently studied to this date. Therefore, in the present research, due to its importance in Iranian architecture,
this topic has been addressed by classifying and analyzing the morphology of brick decorations in the minarets
of Isfahan based on the existing data. To meet this purpose, library and field studies have been performed with a
descriptive-analytical method in order to recognize and review the decorations used in the brick minarets of Isfahan
during the Seljuk period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brickwork
  • Minaret
  • Isfahan
  • Seljuk
 ## • آزاد، میترا. ) 1393 (. بررسی سه مناره مهم دوره سلجوقی )چه لدختران اصفهان، تاریخانه دامغان و مسجدجامع ساوه(..39- فصلنامه مطالعات معماری ایران، دوره 3، شماره 5، صص ## • اتینگهاوزن، ریچارد، گرابر، الگ. ) 1366 (. هنر و معماری اسلامی. )یعقوب آژند، مترجم(. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها. انتشارات سمت. ## • امیر غیاثوند، محبوبه. ) 1382 (. هنر گره چینی در معماری. تهران: تکوک زرین. ## • ایمانی، علی. ) 1385 (. سیر خط کوفی در ایران. تهران: انتشارات زوار. ## • بازورث، کیلفورد ادموند، دبلو دارلی دران، راجرز کاهن، لمبتون و رابرت هیلن براند. ) 1380 (. سلجوقیان. )یعقوب آژند، مترجم(. تهران: انتشارات مولی. ## • بزرگمهری، زهره. ) 1381 (. مصالح ساختمانی )یعقوب آژند،اندود، آمود(. تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی. ## • پوپ، آرتور اپهام. ) 1373 (. معماری ایران. )غلامحسین صدری افشار، مترجم(. تهران: میراث فرهنگی. ## • حاتم، غلامعلی. ) 1379 (. معماری اسلامی در دوره سلجوقیان. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی. ## • دهخدا، عل یاکبر. ) 1377 (. لغت نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران. ## • رشوند، زینت. ) 1391 (. تبیین مفاهیم تزیینات هندسی آجرکاری .81- معماری سلجوقی، کتاب ماه هنر ) 163 (، صص ## • زارعی، هادی. ) 1375 (. تزیینات گچی رباط شرف. دانشگاه هنرا صفهان ## • زمرشدی حسین. ) 1386 (. پیوند و نگاره در آجرکاری.تهران: انتشارات زمرد. ## • شکفته، عاطفه، احمدی، حسین، عودباشی، امید. ) 1394 تزیینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزیینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی، مجله پژوه شهای معماری اسلامی،.104- شماره 6، صص 84 ## • شکفته، عاطفه، صالح یکاخکی، احمد. ) 1393 (. شیوه های اجرایی و سیر تحولات تزیینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم .81- هجری قمری، مجله نگره، دوره 9، شماره 30 ، صص ## • عمران یپور، علی. ) 1384 (، هنر و معماری اسلامی ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی ایران. سازمان عمران و بهسازی شهری. ## • قندی، سیاوش. ) 1382 (. نقش کاشی در معماری ایرانی، هنرهای .183 - تجسمی ) 20 (، صص  18 ## • کاتلی، مارگرد، هامبی، لویی. ) 1376 (. هنر سلجوقی و خوارزمی. )یعقوب آژند، مترجم(. تهران: انتشارات مولی. ## • کباری، سیاوش. ) 1392 (. مصالح شناسی. تهران: انتشارات دانش و فن. ## • کیانی، محمدیوسف. ) 1374 (. تاریخ هنر معماری ایران در
دوره اسلامی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، انتشارات سمت. ## • کیانی، محمدیوسف. ) 1376 (. تزیینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. ## • گدار، آندره. ) 1377 (. هنر ایران. )بهروز حبیبی، مترجم(. تهران: انتشارات شهید بهشتی. ## • ماهر النقش، محمود. ) 1381 (. میراث آجرکاری ایران. تهران: انتشارات سروش. ## • معماریان، غلامحسین، پیرنیا، کریم. ) 1387 (. معماری ایرانی. تهران: سروش دانش. ## • ناصرخسرو. ) 1354 (. سفرنامه ناصرخسرو. به کوشش نادر وزین پور. تهران: توکا. ## • نجیب اوغلو، گ لرو. ) 1379 (. هندسه و تزیینات در معماری اسلامی. )مهرداد قیومی بیدهندی، مترجم(. تهران: انتشارات روزانه. ## • نوری الفشارکی، شهباز. ) 1379 (. بررسی و مطالعه هنر معماری منار ههای عهد سلجوقی. دانشگاه تربیت مدرس. ## • ویلبر، دونالد، ن. ) 1346 (. معماری اسلامی ایران. دوره ایلخانان. )عبدالله فریار، مترجم(. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ## • هیلن براند، رابرت. ) 1377 (. معماری اسلامی. )ایرج اعتصام، مترجم(. تهران: شرکت پردازش و برنام هریزی شهری. ## •Petersen, A. 2002. Dictionary of Islamic architechure .New York: Routledge ## • Panahi, A. 2012. Apolication of geometry in Brick decoration
of Islamic Architrcture of Iran in Seljuk period. .Journal of American Science, 8(6). 814-821 Abdullahi, Y, and Embi, M.R.B. 2013. Evolation of• ##  Islamic Geometric Patterns. Frontiers of Architecturat .Research 2(2): 243-251