تحلیل ساختاری و محتوایی جایگاه نقش مایه پرنده در چهار نگاره هفت اورنگ جامی از مکتب نگارگری مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان،(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی(مطالعات نگارگری و کتابت هنر اسلامی)، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

هفت اورنگ جامی از نمونه آثار ادبی است که از پرندگان به عنوان عناصر نمادین و تمثیلی در بطن داستان ها و روایات برای آموختن درس های حکمی و اخلاقی استفاده شده است. در داستان هایی از قبیل مرغ ماهی گیر و ماهی ساده، زاغ و تقلید از کبک، خروس مؤذن، مرغابی و لا کپشت، باز و دُرنا که در هف تاورنگ جامی بیان شده و در 28 نگاره ای که از این مجموعه به تصویر کشیده شده است، تنها در داستان مرغابی و لاکپشت پرنده نقش اصلی را در داستان بازی می کند و در مابقی، پرندگان نقشی نمادین دارند یا برای مفهومی مضاعف در نگاره به تصویر کشیده شده اند. مقاله حاضر در جستجوی مفاهیم و معانی نقش پرنده در نگاره های هفت اورنگ جامی است و با تجزیه و تحلیل ساختاری سعی در بیان چگونگی کاربرد ارزش های صوری و زیباشناسانه دارد. در این جا این سؤال به ذهن می رسد که دلیل حضور پرنده در نگاره های هفت اورنگ جامی چیست و چرا در داستان هایی که موضوع اصلی پرنده نیست باز هم در قسمت ها یا گوشه هایی از یک نگاره شاهد وجود تعدادی از پرندگان هستیم؟ روش پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. هدف از این پژوهش دستیابی به فهم دلایل استفاده گسترده نگارگران از نقش پرندگان در هفت اورنگ جامی است. نتایج حاصله نشان می دهد که به دلیل این که داستان های هفت اورنگ جامی جنبه عرفانی، اخلاقی و آموزنده دارد، پرنده که به عنوان نمادی از آزادی روح بشریت است در بسیاری از نگاره ها حضور چشمگیری دارد و در هرکدام نسبت به داستان نگاره می تواند بیانگر مفهومی خاص باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural and Content Analysis of the Bird’s Cremation Site in Four Images of Haft Awrang Jami From the School of Painting of Mashhad

نویسندگان [English]

  • meysam barari 1
  • Maryam Rahmati 2
1 Faculty Member of Faculty of Arts, Isfahan Art University, (Corresponding author)
2 Graduate Student of Islamic Art (Painting Studies and Writing of Islamic Art), Faculty of Handicrafts, Isfahan Art University
چکیده [English]

Haft Awrang Jami is one of the literary examples of using birds as symbolic and allegorical elements in stories and narratives to teach moral and ethical lessons. In stories such as Fisherman Chicken, Simple fish, chough Imitation of partridge, Rooster, Ducks, turtles, eagle and crane, one can observe such examples, which has been depicted in the 28 pictures in this collection. Only in the story of the duck and the turtle birds play the main role in the story, and in the rest, the birds have a symbolic role or are depicted in a double concept in the image. The present article is looking for concepts and meanings of the role of the bird in the images and investigates how Haft Awrang Jami paintings have been structured, to analyze how formal and aesthetic values are applied. The question regarding the bird’s presence in the Haft Awrang sketches must be answered. Considering birds are not the main topic of the stories, there are still a number of birds in the corners or parts of the graphic. The research method is descriptive and analytical and uses library resources. The purpose of this study is to understand the reasons for the extensive use of painters from the role of birds in Haft Awrang paintings. The results show that because of the fact that the stories of Haft AwrangJami have a mystical, moral and informative aspect, The bird, which symbolizes the liberation of the human spirit, has a significant presence in many of the images, and each one can express a specific concept in relation to the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mashhad Painting School
  • Haft Awrang Jami
  • Bird
• آژند، یعقوب. (1392). نگارگری ایران. سمت. تهران: چاپ دوم. ## • آژند، یعقوب.(1394 ). مکتب نگارگری تبریز و«قزوین-مشهد» فرهنگستان هنر. تهران: چاپ دوم. ## • اشرف زاده، رضا. (1373). تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری. اساطیر. تهران: چاپ اول. ## • بهارلوئی، زهرا. (1395). بررسی جایگاه پرنده در نگارگری ایران و تأثیر آن بر تصویرسازی معاصر ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد تصویرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران. ## • پاکباز، رویین. (1392). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. زرین و سیمین. تهران: چاپ یازدهم. ## • پورنامداریان، تقی. (1383). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. انتشارات علمی فرهنگی. تهران: چاپ چهارم. ## • جابز، گرترود. (1370). سمبل ها(کتاب اول: جانوران.) جهان نما. تهران: چاپ اول. ## • حسینی، مهدی (1385). «هفت اورنگ جامی به روایت تصویر سلسل هالذهب، یوسف و زلیخا، سبحه الابرار. ماه هنر، شماره 101 ، و 102 ،6-10. ## • خسروی فر، شهلا؛ چیت سازان، امیرحسین. (1390)  « بررسی نماد و نقش پرنده در قالی های موزه فرش ایران نشریه پژوهش ،»43-29 ، هنر، شماره 2 ## • دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه دهخدا. انتشارات دانشگاه تهران. تهران ## • سیمپسون، ماریاناشرو. (1382). شعر و نقاشی ایرانی. نسیم دانش. تهران: چاپ اول. ##  • شعبان پور، منیره. (1382) ،« مکتب نگارگری هرات و هفت اورنگ  »93-86 ، ماه هنر، شماره 63 و ## • صرفی، محمدرضا. ( 1386) فصلنامه ،« نماد پرندگان در مثنوی» پژوهش های ادبی، شماره 18.  ##  • فخر، ندا؛ چیت سازیان، امیرحسین؛ صفاران، الیاس. (1391) ،» چهارمحال بختیاری «طرح خشتی» در فرش  پرنده نقش مایه، هنر و معماری، شماره 21. ##  • فیض، سیدرضا. (1393). تمثیل درخت و پیر و پرنده در  44-35 ، گزارش میراث، شماره 62 و 63 ،» نگاره های بهزاد. ##  • کری ولش، استوارت. (1384). نقاشی ایرانی نسخه نگاره های عهد صفوی. مترجم: احمدرضا تقا. فرهنگستان هنر. تهران: چاپ اول. ##  • می تفورد، میراندا بروس. (1388). فرهنگ مصور نمادها و نشانه ها در جهان. مترجم: ابوالقاسم دادور و زهرا تاران. کلهر. تهران: چاپ اول. ##