پژوهشی بر آرایه های هندسی موجود در نگار ه های شاهنامه بایسنقری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه فرش دانشکده هنر دانشگاه بیرجند (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

3 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

یکی از وجوه شاخص هنرهای اسلامی، کاربرد تزیینات است. حضور آرایه های تزیینی برای منقش ساختن سطوح، ب هویژه در
نگارگری دوره تیموری متداول بوده است. از نسخ مصور مشهور دوره تیموری، می توان به شاهنامه بایسنقری 1 اشاره کرد. این
نسخه، سرشار از نقوش تزیینی هندسی است. این مقاله باهدف شناخت گره های هندسی نگاره های شاهنامه بایسنقری، بررسی
نحوه کاربرد آن ها در بخش های مختلف از حیث نوع، روش اجرا، رنگ و محل به کارگیری این تزیینات انجام شده است. گردآوری
داد هها با استناد به منابع مکتوب، صورت گرفته است که به روش توصیفی )تحلیلی( به بررسی داده های ب هدست آمده از نمونه های
مطالعاتی م یپردازد. بر این اساس پرسش های زیر مطرح است:
- گر ههای هندسی موجود در نگاره های شاهنامه بایسنقری چه ویژگ یهایی دارند؟
- شیوه کاربرد گر ههای هندسی در نگاره های شاهنامه بایسنقری چگونه است؟
نتایج حاصل از بررسی نگاره های شاهنامه بایسنقری، نشان می دهد که کاربرد تزیینات و گره های هندسی در قالب های
هشت « ،» پیلی شمسه دار « ،» هشت منتظم « آجرکاری و کاشی کاری نمود بیشتری داشته و عمده گره های مورداستفاده، شامل
است که گر ههایی بر پایه عدد مبنای هشت هستند. این گر هها غالباً در سطوح ایوان، کف و » شمسه و بازوبندی « و » و صابونک
دیوارهای بنا و در قالب گر هچینی چوبی ب هعنوان حفاظ در و پنجره استفاده شده است. کاربرد نقوش تزیینی و استفاده از سطوح
منقش با تزیینات و نگاره های هندسی، منجر به افزایش شکوه تصویری نگاره های شاهنامه بایسنقری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Research on Geometric Drawings in Baysonqori’s Shahnameh Patterns

نویسندگان [English]

  • mohamad amin hajizadeh 1
  • Mohmmad Ali Bidokhti 2
  • maryam aziminezhad 3
1 M.A in Art Research, Faculty member of Birjand University (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of Birjand University
3 PhD student of art research, Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

One of the main features of Islamic Arts is the application of decorations. The presence of decorative arrays for
the development of surfaces was common especially in the Timurid paintings. Baysonqori’s Shahnameh is one of
the iconic illustrations of the Timurid period. This version is full of geometric decorative motifs.This article aimed
to identify the geometric nodes of the Baysonqori’s Shahnameh portraits, and study how they are applied in different
parts in terms of the type, technique, color and place of application of these decorations. The data collection
was based on written sources that examine the data obtained from the study samples in a descriptive (analytical)
way. Accordingly, the following questions were raised:
- What are the features of the geometric nodes in Baysonqori’s Shahnameh?
- How are the geometric nodes used in the Baysonqori’s Shahnameh?
The results of the study of Baysonqori’s Shahnameh illustrations show that the application of decorations and geometric
knots is more pronounced in bricks and tiles, and most of the nodes used include the “eight regular”, “Piley
Lyssadar”, “Eight and Sabon” and “ Arrowing “in which nodes are based on the base number of eight. These knots
are often used on the porch, floor and walls and in the form of a wooden stand as a window or door guard. The use
of decorative arrays and the use of surfaces with decorations and geometric arrays have led to an increase in the
visual glory of Baysonqori’s Shahnameh portraits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Painting
  • Baysonqori’s Shahnameh
  • decorative arrays
  • Geometric knot
## • آژند، یعقوب. ) 1387 (. مکتب نگارگری هرا . ت تهران: فرهنگستان هنر. بررسی بینامتنی نگاره پادشاهی « .) ## • احمدی توانا، اکرم. ) 1393 :)28( مجله باغ نظر، شماره 11 ،» جمشید از شاهنامه بایسنقری .47 -54 ## • اردلان، نادر؛ بختیار، ژاله. ) 1390 (. حس وحدت، علم معما.ر تهران: انتشارات هنر نوین. گواه نظام شبکه ای « .) ## • افشارمهاجر، کامران؛ بهشتی، طیبه. ) 1394 فصلنامه .» در ترکی ببندی نگار ههای نسخه خطی شاهنامه بایسنقری .39-47 :)4( هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 20 ## • پاکباز، روئین. ) 1383 (. دائر هالمعارف هنر؛ نقاشی، پیکره سازی، گرافی . ک تهران: فرهنگ معاصر. ## •  . ) 1380 (. نقاشی ایران از دیرباز تا امرو.ز تهران: انتشارات زرین و سیمین. نگاهی به عناصر « .) ## • پوریان، اشکان؛ عزیزی، حسین. ) 1393 تأثیرگذار در شک لگیری نگاره های ایرانی، مطالعه موردی نگاره فصلنامه هنرهای زیبا، ،» زاری بر مرگ رستم در شاهنامه بایسنقری .47-54 :)4( شماره 19 .) ## • حسنوند، محمدکاظم؛ رهنورد، زهرا؛ شیرودی، الهام . ) 1385 مطالعه نمادها و نشان ههای مشترک تصویری و ادبی در نگارگری « .105-116 : فصلنامه هنرهای زیب،ا شماره 27 ،» سنتی ایران ## • رجبی، محمدعلی و دیگران. ) 1384 (. شاهکارهای نگارگری ایرا . ن تهران: موزه هنرهای معاصر تهران. ارزش های نمادین در نقوش هندسی « .) ## • رئیس زاده، سارا. ) 1390 ،)9( فصلنامه هنرهای تجسمی نقش مایه، 4 ،» مجموعه شی خصفی.73-85 ## • زمرشیدی، حسین. ) 1365 (. گره چینی در معماری اسلامی و هنرهای سنت . ی تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ## • سامانیان، صمد. ) 1387 (. هندسه نقوش اسلامی، آموز شهای فنی و حرف ها . ی تهران: موسسه فرهنگی هنری شقایق روستا. ## • سعید، عصام؛ پرمان، آیشه. ) 1377 (. نقش های هندسی در هنرهای اسلام . ی مترجم: مسعود رجب نیا. تهران: سروش. مقایسه نگاره « .) ## • سهرابی نصیرآبادی، مهین؛ سالور، ندا. ) 1395 کشت هشدن ارجاسب در رویی ندژ به دست اسفندیار با دیگر نگاره های .79-95 :)16( مجله جلوه هنر، شماره 8 ،» شاهنامه بایسنقری ## • شفائی، جواد. ) 1380 (. هنر گره سازی در معماری و درودگر . ی جلد اول. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ## • شعرباف، اصغر. ) 1372 (. گره و کاربند . ی تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور. ## • طوجی، حمید. ) 1386 (. گر هچین . ی تهران: انتشارات ارمغان. بررسی نقش مایه های آیکونوگرافیک از « .) • عبدی، ناهید. ) 1396 فصلنامه کیمیای هنر، ،» ورای دو شاهنامه بایسنقری و طهماسبی .100-111 :)3( شماره 1 ## • عظیمی نژاد، مریم؛ خواجه احمد عطاری، علی رضا؛ نجارپور پژوهشی بر آرایه های « .) جباری، صمد؛ تقو ینژاد، بهاره. ) 1396 مجله ،» هندسی موجود در نگار ههای هف تاورنگ ابراهی ممیرزا .51-68 :)28( پژوهشنامه خراسان بزرگ، شماره 8 ## • فضایلی، حبی بالله. ) 1362 (. اطلس خط. چاپ دوم. اصفهان: انتشارات مشعل. ## • کن بای، شیلا. ) 1381 (. نگارگری ایران . ی مترجم: مهناز شایسته فر. تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی. ## • کوپر، جی، سی. ) 1379 (. فرهنگ مصور نمادهای سنت . یمترجم: ملیحه کرباسیان. تهران: انتشارات فرشاد. ## • گودرزی سروش، خلیل. ) 1394 (. گره سازی و کاربند . ی تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور. شاهنامه بایسنقری « .) ## • مهرابی، بهنام؛ مسجدی، حسین. ) 1388 مجله دو فصلنامه تخصصی دانش .» شاهکار تاریخ نگارگری ایران .91-98 :)3( مرمت و میراث فرهنگ . ی شماره 5 ## • HillenBrand, R. (1): 97-126.(2010). Exploring a Neglected Masterpiece:The Gulistan Shahnama of Baysunghur. Iranian  Studies, 43