مطالعه تطبیقی مضامین نگار ه های شاهنامه بایسنقری و آثاری از نگارگری حماسی معاصر ایران*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد تهران

2 استادیار گروه نقاشی دانشکده هنر، دانشگاه شاهد تهران (نویسنده مسئول)

چکیده

یکی از منابع اصلی نقاشی ایرانی کتب ادبی بوده و از همه انواع ادبی مانند غنایی، حماسی، مذهبی و... در آثار نقاشی به کار
گرفته شده است. از آن جا ادبیات حماسی و به ویژه شاهنامه فردوسی که به شرح دلاوری پادشاهان و قهرمانان ملی و ه مچنین
مردم ایران پرداخته، بیش از انواع دیگر ادبی مورد توجه بوده است و در دوره های مختلف، هنرمندان ایرانی از مضامین این کتاب
ارزشمند که یکی از ارکان اصلی ادبیات ایران را تشکیل م یدهد بهره برده اند؛ اما مواجهه هنرمندان با این اثر در هر دوره متفاوت
بوده است که این پژوهش به بررسی این مواجهه پرداخته است. موارد مورد مطالعه در این پژوهش شاهنامه بایسنقری از نگارگری
قدیم ایران و تطبیق نگاره های آن از لحاظ محتوایی و مضامین ادبی با آثاری از هنرمندان معاصر ایران می باشد. پژوهش به روش
توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی به انجام رسیده است و هدف اصلی آن چگونگی مواجهه نگارگری قدیم و معاصر ایران
با مضامین شاهنامه فردوسی به عنوان پایه اصلی ادبیات حماسی ایران است. پژوهش حاضر ضمن بررسی وجوه شباهت و تمایز
این مواجهه، به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که علل و عوامل وجود این تفاوت ها و تغییرات چیست؟ از نتایج این پژوهش
می توان به وابستگی بیشتر نگارگری قدیم به متن، مرکزیت قرار گرفتن پادشاهان و اعمال آن ها، پرداختن به جزییات اشاره کرد.
در دوران معاصر از آن جا که طیف مخاطبین گسترده شده است، در آثار هم از وابستگی صرف به متن کاسته شده است و مخاطب
جایگاه ویژه ای یافته است؛ ه مچنین از پرداختن به جزییات کاسته شده و موضوع اصلی را غالباً پهلوانان ملی و اعمال پهلوانی
آ نها تشکیل م یدهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Shahnameh Baysonqori `s Miniatures and the Works of Contemporary Iranian Miniaturists (with Epic Themes)*

نویسندگان [English]

  • sediqeh pourmokhtar 1
  • morteza afshari 2
1 Master of Arts Research, Shahed University, Faculty of Art, Tehran
2 Assistant Professor, Shahed University, Faculty of Art, Tehran (Corresponding author)
چکیده [English]

One of the main sources of Iranian painting is literary books and all kinds of literary works such as Lyric, Epic, Religious
etc. have been applied in paintings. Since, the epic literature and especially Ferdowsi’s Shahnameh, which
describes the valor of kings and national heroes as well as the Iranian people, has received more attention than any
other literary genre and at various times Iranian artists used the its theme, which is one of the central pillars of Iranian
literature, in their works. But artists’ encounter to this work was different in each era, and this study examines
this encounter. The cases in this study is Shahnameh Baysonqori from ancient Iranian painting and comparisons of
its designs with the works of contemporary Iranian artists in terms of content and literary themes. The research is a
descriptive-analytical one with a comparative approach and its main purpose is the way ancient and contemporary
Iranian paintings encountered the themes of Shahnameh Ferdowsi as the main basis of Iranian epic literature. The
present study, while investigating the similarities and differences between theses encounters, seeks to answer the
question of: what are the causes of these differences and changes? The results of this study revealed the greater
dependency of ancient miniatures to the text, the centrality of kings and their actions, and addressing details. In the
contemporary era, because of the variety of the audiences, the dependence on the text has been reduced and the audiences
have found a special place; also the addressing to detail has been reduced and the artists often focus on national
heroes and their bravery.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ancient Epic Miniatures
  • Contemporary Epic Miniatures
  • Shahnameh Baysonqori
  • Ferdowsi Shahnameh
 ## • آقامیری، محمدباقر. ) 1390 (. آینه دل: مجموعه آثار استاد محمدباقر آقامیر . ی تهران: خانه فرهنگ و هنر گویا. مجله ،» نگاهی به تاریخچه تذهیب قرآن « .) • برزین. پروین. ) 1355 . هنر و مردم، تهران: دانشکده هنرهای زیبا، ش ۴۹ ## • بهرامی، احسان. ) 1369 (. فرهنگ واژ ههایاوست. ا تهران: بلخ.صص: 60 ## • پاکباز، رویین. ) 1387 (. دایر هالمعارف هن . ر تهران: فرهنگ معاصر. ## • . ) 1385 (. نقاشی ایرانی از دیرباز تاکنو . ن تهران: زرین و سیمین. ## • پولیاکووا، یلناآرتیوموونا؛ رحیمووا، زد.ای. ) 1382 (. نقاشی و ادبیات ایران . ی مترجم: زهره فصیحی. تهران: روزنه. ## • خالقی مطلق، جلال. ) 1386 (. حماسه: پدید هشناسی تطبیقی شعر پهلوان . ی تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ## • . ) 1391 (. دانشنامه زبان و ادب فارسی. جلد چهارم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ## • داد، سیما. ) 1387 (. فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران مروارید. ## • راوندی، مرتضی. ) 1383 (. تاریخ اجتماعی ایرا . ن تهران: نگاه. بررسی تطبیقی « .) ## • رجبی، محمدعلی؛ عصمتی، حسین. ) 1390 نگر،ه تهران: دانشگاه شاهد. ،» عناصر بصری نگار ههای حماسی و عرفانی .5- شماره 20 - صص: 19 بررسی مضامین « .) ## • صداقت، فاطمه؛ خورشیدی، زهرا. ) 1388 مطالعات هنر اسلامی، .» مذهبی در نسخ خطی جامع التواریخ .77- تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی. شماره 10 . صص: 89 ## • صفا، ذبیح الله. ) 1333 (. حماسه سرایی در ایرا . ن تهران: پیروز. ## • طاووسی، ابوالفضل. ) 1390 (. کارگاه نگارگر . ی تهران: ناشر شرکت چاپ و نشر کتا بهای درسی ایران. ## • علی محمدی اردکانی، جواد. ) 1392 (. همگامی ادبیات و نقاشی قاجا.ر تهران: فرهنگسرای یساولی. ## • فردوسی، ابوالقاسم. ) 1373 (. شاهنام . ه تصحیح جلال خالقی مطلق. ج 4. کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران. ## •  . ) 1389 (. زال و سیمر . غ تهران: موسسه
مطالعات اسلامی دانشگاه تهران. ## •  . ) 1350 (. شاهنامه فردوسی )نسخه بایسنقری(. تهران: افست. ## • فرشچیان، محمود. ) 1370 (. سیمای پهلوانان شیراوژن در شاه نامه ح ک ی م ا بوا لق اسم ف ردوس . ی روایتگر: جابر عناصری. خ وش ن و یس : م حم دع ل ی گ رج ستانی. ته را ن: سرو ش. ## • فضایلی، حبیب الله. ) 1362 (. اطلس خ . ط اصفهان: مشعل. ## • کریمی، سمیه. ) 1395 (. مطالعه فرمالیستی اثار دو نگارگر معاصر )محمود فرشچیان، مجید مهرگان( و مقایسه آن با نگاره های شاهنامه بایسنقری بر اساس نظریات کلایوبل. پایان نامه کارشناس یارشد. دانشکده هنرهای تجسمی. دانشگاه هنر اصفهان. ## • کشمیرشکن، حمید. ) 1394 (. هنر معاصر ایران ریشه ها و دیدگاه های نوی . ن تهران: نظر. ## • ناصر یپور، محمد. ) 1383 (. آفرین بر قلمت ای بهزا . د تهران: سروش. ## • http://fotografia.islamoriente.com/es/gallery/ miniatures-professor-m-mehregan 1397/10/ تاریخ دسترسی: 27