مستندنگاری سفال های گلابه ای منقوش رنگارنگ روی زمینه سفید(نمونه موردی موزه بنیاد مستضعفان تهران)*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت، گروه باستان شناسی (نویسنده مسئول)

2 دانشیار دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت، گروه باستان شناسی

چکیده

از داده های مهم در باستان شناسی اشیای سفالی است که ماندگاری و پایداری مناسبی دارند. اشیای سفالی با ویژگی های خاص
خود، داده های فرهنگی بسیار با ارزشی محسوب م یشوند که در معرفی فرهنگ و هنر جامعه نقش بسزایی دارند. در همین راستا
به معرفی تعداد شش نمونه از ظروف سفالی گلابه ای منقوش رنگارنگ روی زمینه سفید که در خزانه موزه بنیاد مستضعفان تهران
نگهداری م یشود و از حفاری های غیرعلمی به دست آمده است، م یپردازیم. در موزه ها و مجموعه های مختلف دنیا نمون ههایی از
سفال گلابه ای منقوش رنگارنگ روی زمینه سفید وجود دارد که برخی از آن ها شناسنام هدار و برخی تاکنون مورد مطالعه قرار
نگرفته است، در این پژوهش نخست مستندنگاری )ترسیم فنی و عکسبرداری( انجام شد، سپس با گردآوری اطلاعات به شیوه
کتابخانه ای و با مراجعه به سایت موزه ها به روش توصیفی- تطبیقی ظروف سفالی گلابه ای منقوش رنگارنگ روی زمینه سفید
واقع در خزانه موزه بنیاد مستضعفان تهران با نمونه های شناسنام هدار در سایر مجموعه ها و موز هها تطبیق داده و گاهنگاری شد.
هدف از این پژوهش معرفی، مستندنگاری، گاهنگاری و شناسایی مراکز احتمالی ساخت این ظروف است و پاسخ به این پرسش
اساسی مدنظر است که؛ تاریخ و مراکز احتمالی ساخت این ظروف سفالی کی و کجاست؟ با مقایسه و گاهنگاری های انجام شده،
دستاورد بررسی های انجام شده چنین بوده است که ظروف سفالی مورد مطالعه احتمالاً از تولیدات شمال )ساری( و شمال شرق
)نیشابور و سمرقند( ایران و در طول سده های سوم تا پنجم هجری قمری تولید شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Documentation of Polychrome Slip-painted Potteries with White Background (Case study: Mostazafan Foundation Museum of Tehran)*

نویسندگان [English]

  • Najmeh Nouri 1
  • Ahmad Salehi kakhki 2
1 M.A. of Handicrafts, Faculty of Applied Arts, Art University of Isfahan (Corresponding Author)
2 Ph.D Candidate of Comparative and Analytic Islamic Art History, Shahed University, Tehran
چکیده [English]

One of the most important data in archeology is the clay objects that have suitable durability and sustainability.
Clay objects with their unique characteristics are culturally considered highly valued and play an important role
in introducing the culture and art of society. In this regard, we introduce six samples of colorful slip-painted pottery
on white background, which are kept in the treasury of the Museum of the Mostazafan Foundation in Tehran
and have been obtained from non-scientific excavations.In different museums and collections around the world,
there are samples of colorful slip-painted pottery on white background some of which have birth certificate and
some of them have not been studied so far. In this research, first a documenting approach (technical drawing and
photographing) was done, then slip-painted pottery on white background which are located in the treasury of
the Mostazafan Foundation in Tehran were adapted with samples which have birth certificate. The data were collected
through a library-based approach and by referring to the site of museums through a descriptive-comparative
method.The purpose of this study is to introduce, document, chronologize, and identify the probable centers of
creating these containers and answering this essential question that: When and where are the possible dates and
places of making of these pottery? Using comparison and chronology, it was concluded that the studied pottery
has been probably produced in north (Sari) and northeast (Neyshabour and Samarghand) of Iran during the third
to fifth centuries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Polychrome slip-painted pottery with white background
  • Mostazafan Foundation Museum of Tehran
  • North and Northeast of Iran
  • Third and fifth centuries
 ## • اتینگهاوزن، ریچارد ؛ شراتو ،امبرتو بمباچی.( 1376). هنر سامانی و هنر غزنوی. مترجم : یعقوب آژند. تهران: مولی. ## •اتینگهاوزن، ریچارد ؛ گرابار، الگ. (1384). هنر و معماری اسلامی(1). مترجم: یعقوب آژند. تهران: سمت. ## • برند، باربارا. (1383). هنر اسلامی. مترجم: مهناز شایسته­ فر. تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی. ## • چوبک، حمیده.( 1383). تسلسل فرهنگی جازموریان ـ شهر قدیم جیرفت در دوره اسلامی، استاد راهنما: محمد یوسف کیانی، رساله دکتری باستان­شناسی دوره اسلامی. دانشگاه تربیت مدرس.## • حسن، زکی محمد. (1377). هنر ایران در روزگار اسلامی. مترجم: محمد ابراهیم اقلیدی. تهران: صدای معاصر.## • شهسواری، میثم. (1388). بررسی روشمند باستان­شناختی تپه باستانی تمب خرگ واقع در شهرستان رودبار جنوب. استان کرمان، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته باستان­شناسی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. ## • قوچانی، عبدالله. (1364). کتیبه­های سفال نیشابور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ## • ککیانی، محمدیوسف. (1357). سفال ایرانی، بررسی سفالینه­های ایرانی مجموعه نخست وزیری. تهران: انتشارات مخصوص نخست وزیری. ## • کریمی، فاطمه؛ کیانی، محمد یوسف. (1364). هنر سفال­گری دوره اسلامی ایران. تهران: مرکز باستان­شناسی ایران. ## • گروبه، ارنست ج. 1384. سفال اسلامی، جلد هفتم از گزیده ده جلدی مجموعه هنر اسلامی. «سفال سامانی، انواع و تکنیک آن»، پیتر مورگان، گردآوری ناصر خلیلی. مترجم: فرحناز حائری. تهران: کارنگ. ## • عطایی، مرتضی؛ موسوی حاجی ، سید رسول ؛ کولابادی ،راحله. (1391). سفال منقوش گلابه­ای (انواع، گستردگی، تاریخگذاری)، نگره، شماره 32:87-71. ## • مرتضایی، محمد؛ کیانی، محمدیوسف.( 1385). «مطالعه و تحلیل سفالینه­های مکشوفه از کاوش­های باستان­شناختی سال­های 1381 تا 1384 محوطه تاریخی جرجان». مجله دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 180- نوبت دوم در سال 1385 چاپ شده است . ## • مورگان ، پیتر ،(1168). سفال سامانی ،انواع وتکنیک آن ،از کتاب مجموعه هنر اسلامی. ارنست گروبه.گرداوری ناصر خلیلی. مترجم ؛فرحناز حائری. تهران :کارنگ. ## • موسوی حاجی، سیدرسول و عطایی، مرتضی. (۱۳۸۹). مطالعة مجموعه­ای از نمونه های سفالین سیستان. زاهدان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان. ## • موسوی، محمود. ( 1376). «کاوش باستان­شناسی در شهر تاریخی حریرهء جزیره کیش. گزارش باستان­شناسی (1)، »پژوهشکده باستان­شناسی، تهران: 238-205.## • ناجی، محمدرضا. (1380). سامانیان؛ دوره شکوفایی فرهنگ ایرانی اسلامی. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی. ## • نجفی، سید محمد باقر. (1366). آثار ایران در مصر. کلمن آلمان. ## • ویلکینسون، چارلز. ک. (1379). رنگ و طرح در سفالینه ایرانی: اوج های درخشان هنر ایران. ترجمه هرمز عبداللهی و رویین پاکباز. تهران: آگاه. ## • Allen, Terry. (1988). Notes on Bust, Iran, vol. 26,
pp. 55-68. ## • Allen, Terry. (1989). Notes on Bust (Continued),Iran, vol. 27, pp. 57-66. ## • Atill, Esin. (1990). Ceramics from the World of Islam (Freer Gallery of Art Fiftieth Anniversary Exhibition), Smithsonian Institution, Washington ## • Bagherzade, Firouz. & Anne Saurat & Masahikko Sato. (1978). Oriental Ceramics The World’s Great Collections vol. 4, Iran Bastan Museum, Japan: Kodansha. ## • Cooper, E. (2000). Ten Thousand Years of Pottery, British museum Press, London.. ## • Fehervari, Geza. 1973. Islamic pottery, a comperehensive study based on the Barlow Collection, London: Faber & Faber. ## • Fehervari, Geza. (2000). Ceramics of the Islamic world in the Taregh Rajab museum, London & New York: I.B Tauris. ## • Fitzherbert, T, (1983). Themes and Images on the Animated Buff Ware on Medieval Nishapur,Unpublished M.phil Thesis, University of Oxford ## • Grube, Ernest.j. (1976). Islamic Pottery of the Eight to the Fifteenth Century in the Keir Collection, London: Faber and Faber. ## • Lane, Arthur. (1948). Islamic Pottery from the Ninth to the Fourteen Centuries A.D in the Collection Sir. E. Hitchcock, Faber and Faber Limited, London. ## • Lane, Arthur. (1974). Early Islamic Pottery, London: Faber & Faber, (Fourth revised impresioon (no date). ## • Klein, Adalbert. (1973). Islamisch Keramik “Hetjens Museum, Dusseldorf in Zusammenarbeit mit dem Museum Fur Islamische Kunst Berlin. ## • Pancaroghlu, Oya. (2007). Perpetual Glory (Medieval Islamic Ceramics from The Harvey B. Plotntick Collection), Chicago, The art institute of Chicago. ## • Palais, petit. (1961). Sept Mille ans D’art en Iran, Éditeur non identifié. ## • Watson, Oliver. (2004). Ceramics from Islamic Lands, the alsabah collection, Kuwait National Museum, United Kingdom: Thumes & Hudson. ## • Wilkinson, Charles k. (1973). Nishapur: Pottery of the Early Islamic Period, New York: The Metropolitan Museum Of Art. ## • Wilkinson, Charls k. (1963). Iranian Ceramics. New York: Asia House (Printed in Japan). ## • http://searchcollection.asianart.org/ 93/05/ تاریخ دسترسی؛ 31 ## • http://collections.vam.ac.uk/ 93/05/ تاریخ دسترسی 31 ## • http://www.metmuseum.org/ 93/04/ تاریخ دسترسی؛ 07 ## • http://www.barakatgallery.com/ 93/05/ تاریخ دسترسی؛ 29 ## • http://www.brooklynmuseum.org 93/05/ تاریخ دسترسی؛ 29 ## • http://www.davidmus.dk/en/collections 93 /04/ تاریخ دسترسی؛ 14 93/05/ • ## موزه آبگینه و سفالینه تهران تاریخ دسترسی؛ 30 93/05/ • ## موزه رضاعباسی تهران تاریخ دسترسی؛ 01