بازشناسی تزئینات مسجد-مدرسه‌های دوره قاجار اراک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول(نویسنده مسئول)

چکیده

در دوره قاجار، تزیینات به دلیل تلفیق سنت و مدرنیته و تنوع نقش، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بهره مندی گسترده از بنای مسجد-مدرسه ها در این دوره، سبب شد هاست تزیینات این ابنیه حائز اهمیت گردد. در این پژوهش سعی شده است تا با بررسی سه مسجد-مدرسه سپهداری، آقاضیاءالدین و خوانساری، واقع در اراک، با روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش که تزیینات این ابنیه شامل چه گونه ها و نقوشی می باشند، پاسخ مناسبی ارائه گردد. به این منظور نگارندگان به بررسی منابع تاریخی پرداخته و با حضور مستقیم در بنا و عکسبرداری، اطلاعات لازم را گردآوری و سپس تحلیل نمود هاند. نتایج این بازشناسی نشان م یدهد که تزیینات این ابنیه شامل کاشی کاری، آجرکاری، گچبری و حجاری می باشد. کاشی کاری در این ابنیه خود را در نقوش ختایی، اسلیمی، معقلی و کتیبه به نمایش گذارده که بیشترین تنوع نقوش را دارا می باشد. تزیینات آجرکاری علاوه بر این که از حیث تکنیک و محل قرارگیری متنوع است؛ از حیث شکل آجرها نیز دارای تنوع بوده و بیشترین سطح تزیینات را به خود اختصاص داده است. همچنین نتایج پژوهش در برگیرنده این موضوع است که تزیینات گچبری با طرح گیاهی و تزیینات حجاری با طرح های هندسی و گیاهی انتزاعی، مورد استفاده قرار گرفته است. در نهایت یافته های پژوهش نشان میدهد تزیینات ابنیه مورد بررسی دارای 48 نمونه مختلف می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of Decoration of School-Mosques of Qajar Age of Arak

نویسندگان [English]

  • kebria bayat 1
  • Kourosh Momeni 2
1 M.A of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful
2 Associated Professor of Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful (Corresponding Author)
چکیده [English]

In Qajar period, the decorations are important because of integration of tradition and modernity. In addition,
high number of mosque - schools in this period have made and their decoration of these buildings is important. So
in this research, three mosque - schools sepahdari, Aghazeiadin and Khansari in Arak city have been investigated
with descriptive - analytical method to answer this question that what is decoration of this building. At this point,
we have studied the historical sources and assembled the required data by direct presence in building and vector
photography, then we have analyzed the necessary information. The results show that the decoration of these buildings
is tiling, brick, engraving on stone and build of gypsum. The tiling shows itself in motifs of Khataiy, Islimi,
Moaagholi and Inscription and has the highest variety of motifs. Brick decoration has variety in tactic, location
and form, and it has the largest area. Also the results show that gypsum decoration with plant motifs and engraved
with geometric and Fantasy plant have been used. Finally, the findings of the study indicate that decoration of these
buildings has 47 kinds of sample.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arak
  • Qajar architecture
  • Mosques-school
  • Decoration

مراجع

## • استادی، رضا. ) 1375 (. یادنامه حضرت آی تا للهالعظمی اراک . ی اراک: انجمن علمی- فرهنگی و هنری استان مرکزی. ## • بانی مسعود، امیر. ) 1391 (. معماری معاصر ایران در تکاپوی سنت و مدرنیت . ه چاپ پنجم. تهران: هنر معماری قرن. .) ## • بمانیان، محمدرضا؛ مومنی، کورش؛ سلطان زاده، حسین. ) 1390 بررسی تطبیقی نقوش کاشی کاری دو مسجد-مدرسه چهارباغ و « مطالعات تطبیقی هنر، سال اول، شماره 2، صص ،» سید اصفهان .16-1 بررسی نوآوری و تحولات « .) ## • . ) 1390 نگره، ،» تزئینات و نقوش کاشی کاری مسجد-مدرسه های دوره قاجار .47- شماره 18 ، صص 35 ## • پیرنیا، محمد کریم. ) 1392 (. سبک شناسی معماری ایرا . ن چاپ پانزدهم. تهران: غلام حسین معماریان. ## • حقیقت، عبدالرفیع. ) 1384 (. تاریخ هنرمندان ملی و هنرمندان ایران . ی جلد اول. چاپ دوم. تهران: کومش. ## • دهگان، ابراهیم. ) 1386 (. تاریخ ارا . ک چاپ دوم. تهران: زرین و سیمین. ## • زمرشیدی، حسن. ) 1384 (. کاشی کاری ایرا . ن جلد دوم. چاپ اول. تهران: ابیانه. ## .) • صف یخانی، نینا؛ احمدپناه، سیدابوتراب؛ خدادادی، علی. ) 1393 ،» نشان هشناسی نقوش سنگ قبور قبرستان تخت فولاد اصفهان « .76 - 67 : هنرهای زیبایی-هنرهای تجسم ، ی دوره 19 ، شماره 4 ## بازشناسی « .) • عطاریان، کورش؛ مومنی، کورش؛ بیگدلی، مریم. )  ویژگی های معماری تلفیقی در تزیینات عمارت صمیمی شهرستان : انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 13 ،» رامهرمز .75 - 63  1395 ## پیوند هنر و سیاست « .) • علیزاده بیرجندی، زهرا؛ ناصری، اکرم. ) 1395 .78 - 67 : باغ نظ ، ر دوره 13 ، شماره 42 ،» در عصر قاجار و پیامدهای آن ## گونه « .) • کیانمهر، قباد؛ تقو ینژاد، بهاره؛ میرصالحیان، صدیقه. ) 1394 نگره، دوره ،» شناسی تزیینات قواره بری در فرم خورشیدی درها.91 - 78 : 10 ، شماره 34 ## • گودرزی، مرتضی. ) 1388 (. آینه خیا . ل چاپ اول. تهران: سوره مهر. ## بررسی کتیبه های « .) • مهجور، فیروز؛ علیئی، میثم. ) 1390 هنرهای زیبا-هنرهای ،») مسجد-مدرسه شهید مطهری )سپهسالار .58- تجسمی، شماره 48 ، صص 49 ## .) • مؤمنی، کورش؛ بمانیان، محمدرضا؛ سلطان زاده، حسین. ) 1390 بررسی نوآوری و تحولات تزیینات و نقوش کاشی کاری مسجد- « .47 -35 : نگره، دوره 6، شماره 18 ،» مدرسه های دوره قاجار ## • مهدو ینژاد، محمدجواد؛ قاس مپو رآبادی، محمدحسین؛ محمدلوی گونه شناسی مسجد-مدرسه های « .) شبستری، آیسا. ) 1392 15-5 : شهر ایرانی اسلامی، شماره 11 ،» قاجار ## • نعیمی، داوود. ) 1380 (. آیات سرمدی زندگانی اولاد میرعلی محمد جد اعلای سادات کرهرو . د چاپ اول. اراک: مؤلف. ## • وکیل یتبریزی، رضا. ) 1395 (. تاریخ عرا . ق چاپ اول. تهران: آیندگان. ## • هوشیار، محمدمهدی؛ پورنادری، حسین؛ فرشت هنژاد، سید مرتضی. گونه شناسی مسجد-مدرسه در معماری اسلامی ایران، « .)1392( مطالعات .» بررسی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی .54 - 37 : معماری ایران، دوره 1، شماره 3 ## Brend, barba. (2001). islamic art . biritsh: musem pars ##
نگارینه هنر اسلامی
دوره 5، شماره 16
اسفند 1397
صفحه 30-43

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آذر 1397
  • تاریخ بازنگری: 25 بهمن 1397
  • تاریخ پذیرش: 02 اردیبهشت 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار