Visual Semiotics of the Wall Murals in Qorayshi House, Amol

Document Type : Original Article

Authors

1 Ph.D candidate in analysis and comparative history of Islamic Art

2 Associate faculty member of Painting Department, Faculty of Arts, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

10.22077/nia.2025.8140.1878

Abstract

Murals of the Qajar era particularly in the historical houses are considered a valuable treasure of cultural, religious, and social concepts of this era. These figures have often been depicted with specific accuracy and elegance. These are symbols of the beliefs and worldviews of the people of that era and can be studied as a visual document to recognize developments in Qajar art and architecture. The Qoreyshi House in Amol, as one of the most outstanding samples of this era, containing varied murals full of symbolic concepts provides a unique opportunity for semiotic analysis. This research tries to reveal the relationship between figures and Qajar's religious, cultural, and social beliefs with the goal of deeper investigation of hidden meanings and concepts in various layers of mural figures in this house. Murals analysis in this research is higher than a mere description. It seeks their hidden meanings and symbolic implications to obtain a comprehensive perception of the artistic and religious views of artists and audiences of that era. The questions of this research are: 1-What concepts are observable in murals of Qoreyshi House in Amol? 2- What is the semantic load of the figure layers in the Qoreyshi House in Amol based on the visual semiotics approach? The methodology of this research is descriptive-analytical. The sampling method is selective with a sample size of four general murals, which themselves have twelve minor figures. In addition, it was qualitatively analyzed using a visual semiotics approach based on implicit and explicit implications. The mural figures of Qoreyshi House in Amol include animal, plant, symbolic, human, and hunting classifications where the peacock figure implies preventing Satan from entering the building, the rabbit figure implies bringing enemies to their knees, the woodpecker figure implies protecting the trees, and the comb figure implies generally human protection, respectively. There is an explicit implication to the role of a life tree in plant classification in the form of a cedar tree and a vase pattern. The life-tree figure is a symbol of the Tuba tree, and using vase figures motivates sensory stimulation in the eyes of the audience on the exterior of the building. Dragon in the classification of symbolic figures implies neutralization of negative force, the sun goddess implies the divinity and essence of the Almighty, and the bird-woman implies angels and archangels. The human figure of a hunter-man reflects the daily life of the native artists, and the lion and deer fighting in the figures classification is a symbol of the power and glory concept. The results showed the figures' impressibility from Iranian cultural and religious beliefs and social classes of the Qajar era. Regarding the cultural and artistic importance of the Qajar-era buildings, their protection is essential. Therefore, it is suggested to get inspired by the decorative figures of these buildings in contemporary art to protect this heritage and connect the past and present.

Keywords

Main Subjects


اثنی­عشری، نفیسه (1399). «تحلیل نشانه‌شناسی تصویر ناصرالدین‎شاه بر سطح نخستین اسکناس ایران (به‌مثابۀ یک متن تصویری و بُعدی نوین از ابعاد گرافیک ایران)». مبانی نظری هنرهای تجسمی، دورۀ پنجم، شمارۀ 1، صص. 143ـ134.
افضل‏طوسی, عفت‎السادات؛ جلالیان‏فرد، ناهید (1397). «نمادشناسی پرندگان در فرهنگ اسلامی (کتابت مرغ بسم‏الله)». پژوهش‏نامه گرافیک نقاشی، دورۀ یکم، شمارۀ 1، صص. 40ـ29.
امامی­فر، نظام­الدین؛ رمضان­نیای کینچاه، فرزانه (1399). «نشانه­شناسی تصویری با رویکرد تصویر در نقش مرغ بسم­الله (مطالعۀ موردی: آثار رضا مافی)». نگره، دورۀ هفدهم، شمارۀ 61، صص. 109ـ95.
بطحایی، مریم؛ اسمعیلی جلودار، محمداسماعیل؛ مرتضایی، محمد (1400). «تأملی بر تنوع مضامین و منشأ نقاشی­های قاجاری شمال ایران با تکیه بر خانۀ حاج قاسمی ـ نوا (آمل)». نگارینۀ هنر اسلامی، دورۀ هشتم، شمارۀ22، صص. 93ـ75.
تقوی­نژاد، بهاره (1387). «تجلی نقوش گرفت­و­گیر در فرش دورۀ صفوی». گلجام، شمارۀ 9، صص. 62ـ49.
جوانی، اصغر (1379). «هنر و نماد». هنرنامه، شمارۀ 7. ص30
حافظ. (۱۳۸۳). دیوان حافظ (تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی). انتشارات زوار.
حاجی­زاده، محمدامین و دیگران (1403). «مطالعۀ تطبیقی آرایۀ درخت در قالی­های صفوی و قاجار». نگارینۀ هنر اسلامی، دورۀ یازدهم، شمارۀ 27، صص. 50ـ25.
حجازی، معینه­السادات (1395). «بررسی فنون تزیینی خانه­های قاجاری شهرستان آمل». چهارمین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، صص. 15ـ1.
حسنی، پروین؛ اسدی، مهیار (1400). «مطالعۀ تطبیقی نقش‌مایۀ موجود ترکیبی زن ـ پرنده در هنر ایران عصر سلجوقی با هنر تمدن‌های بین‌النهرین، یونان، هند و آسیای جنوب‌شرقی». هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، دورۀ بیست‎وششم، شمارۀ 2، صص. 36ـ27.
خزایی، محمد (1387). «مفاهیم نمادین در هنر طراحی ایرانی». مطالعات هنر اسلامی، دورۀ پنجم، شمارۀ 8، صص. 40ـ25.
خسروی، الهه (1391). «بررسی نقوش و اشکال پرنده در هنر ایران باستان». نقش­مایه، سال پنجم، شمارۀ 11، صص. 69ـ84.
دادور، ابوالقاسم؛ خیری، مریم (1392). «کارکرد معنایی دلالت­های صریح و ضمنی در مطالعۀ موردی آثار محمد سیاه‏قلم». جلوۀ هنر، دورۀ پنجم، شمارۀ 1، صص. 41ـ31.
ربیع­زاده، سمیرا؛ طباطبایی جبلی، زهره؛ پیراوی ونک، مرضیه (1398). «بررسی معنا در سورۀ یوسف و نمود آن در نگاره­های ایرانی با رویکرد دلالت صریح و دلالت ضمنی». جلوۀ هنر، سال دوازدهم، شمارۀ 1، صص. 20ـ8.
رحمانی، نجیبه؛ محمودی، فتانه (1396). «بررسی سیر تحول نقش هارپی در هنر ایران (از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر)». هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی،  دورۀ بیست‎ودوم، شمارۀ 1، صص. 67ـ53.
سجودی، فرزان (1385). «نشانه­شناسی زمان و گذر زمان؛ بررسی تطبیقی آثار کلامی و تصویری». پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، شمارۀ 1، صص. 64ـ46.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. دیوان سنایی غزنوی. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: انتشارات سنایی، ۱۳۸۸.
سهروردی، شهاب­الدین (1332). عقل سرخ. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
شاه‏پروری، محمدرضا؛ میرزاامینی، سیدمحمدمهدی (1394). «تجلی نقش خورشیدخانم در قالی ایران». جلوۀ هنر،15، صص. 66ـ55.
شجاعی قادیکلایی، حسین (1390). «بررسی عناصر گرافیکی نقوش تزیینی خانه­های قاجاری استان مازندران با تأکید بر نقش درخت». پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
شکری، سجاد؛ علی­اکبری نظر، رضا (1394). «رمزهای خرگوش (نگرشی بر نقش خرگوش در اساطیر، ادیان، ادبیات و فرهنگ عامه)». همایش بین­المللی جستارهای ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی، تهران: مؤسسۀ سفیران فرهنگی مبین.
شمیلی، فرنوش؛ جهانمرد حسین­آبادی، بهاره (1401). «بهشت گمشده: مطالعۀ نقش طاووس در نمای بیرونی بناهای تاریخی شهر اصفهان». هنرهای صناعی ایران، دورۀ پنجم، شمارۀ 1، 100ـ89.
شیخی, علیرضا؛ عباسی شوکت‏آباد, امیرحسین (1401). «بیان تصویری در نقوش گیاهی خانه‌های قاجاری شهر کاشان (مطالعۀ موردی: خانۀ عباسیان، بروجردی‌ها، طباطبایی‌ها، خانۀ عامری)». پژوهش‏نامۀ گرافیک نقاشی, دورۀ پنجم، شمارۀ 9، صص. 105ـ86.
صباغ­پور، طیبه؛ شایسته­فر، مهناز (1389). «بررسی نقش­مایۀ نمادین پرنده در فرش­های صفوی و قاجار از نظر شکل و محتوا». نگره، دورۀ پنجم، شمارۀ 14، صص. 49ـ39.
طاهری، علیرضا (1388). «سیر تحول و طبقه­بندی اژدها در نگارگری ایرانی». مطالعات هنر اسلامی، دورۀ پنجم، شمارۀ 10، صص. 22ـ7.
فلاح­نیا، سمیه؛ ابویی، رضا؛ پورنادری، حسین (1399). «آسیب­شناسی و حفاظت خانۀ قریشی آمل». ششمین همایش بین­المللی مطالعات معماری و شهرسازی در جهان اسلام، تهران، صص. 21ـ1.
متولی، محمد؛ قاضی‏زاده، خشایار؛ افشاری، مرتضی (1402). «بازجُست بن‌مایۀ نقش هارپی در هنر ایران از دورۀ باستان تا سلجوقی». هنرهای صناعی اسلامی. سال هفتم، شمارۀ 1، صص. 36ـ25.
محمودی، فتانه (1386). «از متن تا تصویر: زیبایی­شناسی تصویری با رویکرد به گرونیکا». هنرهای زیبا، دورۀ سی‌ودوم، شمارۀ 32،. صص 100ـ93.
محمودی، فتانه(1390). «مضامین تصویری سقانفارهای مازندران در دوره قاجار» پایان نامه دکتری رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی. تهران: میلاد.
مقبلی، آناهیتا؛ سودیان طهرانی، سارا (1400). «تحلیل نشانه­شناسانۀ تمثیل­های منطق­الطیر عطار در نقوش تزیینی آرامگاه امام­زاده روشن­آباد گرگان». نگارینۀ هنر اسلامی، دورۀ هشتم، شمارۀ 22، صص. 37ـ19.
هال، جیمز (1397). فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق و غرب. مترجم: رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
یاحقی، محمدجعفر (1388). فرهنگ اساطیر و داستان‎واره­ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
https://worldbirds.com/woodpecker-symbolism (Woodpecker Symbolism & Meaning (+Totem, Spirit & Omens)
Updated on March 5, 2022 / By Garth C. Clifford)/
Saussure, Ferdinand de. Course in General Linguistics. Edited by Charles Bally and Albert Sechehaye, 2020.
Barthes, Roland. Image-Music-Text. Hill and Wang, 1977