Investigation and analysis of architecture-related decorations in the houses of Qajar and Pahlavi period in Ardabil city

Document Type : Original Article

Authors

1 - Associate Professor, Department of Archeology, Faculty of literature and Human Scinces, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil

2 Postdoctoral Researcher, Department of Archeology, Faculty of social sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil, Iran.

3 M.A. in Archeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran

10.22077/nia.2024.6788.1791

Abstract

The old texture of Ardabil city is one of the most important things in the field of Islamic urban planning studies due to the presence of works in the field of Islamic architecture and urban planning. One of the main remaining elements of this context are valuable historical houses, some of which have been destroyed or changed in recent years during urban construction projects and lifestyle changes, etc.; Therefore, it is necessary to know these buildings, especially their decorations, so that more measures can be taken to protect and maintain these houses. In this regard; The main purpose of this research was to investigate and study the decorations related to architecture in the houses of the Qajar and Pahlavi periods in Ardabil and the factors affecting these decorations. The research method in this research is descriptive and analytical, and the method of collecting findings is a combination of field and library methods. This research seeks to answer the following questions: What is the most important feature of the facade and entrance decorations of the historical houses of Ardabil city? And what is the relationship between house decorations and cultural, religious and social components? The results of the research show that during the Qajar period, important spaces such as entrances, main facades, and the main hall (royal residence) were decorated, and there were various types of decorations including brickwork, plastering, moqrans work, inscriptions, mirrors. Work, wooden decorations, sashes, pottery, wall painting, etc., were used. The entrance of the houses of the Qajar period was in the form of an entrance with a medium to small scale, usually having a double-slatted door with two knockers. On top of it, a brick design is worked in the form of a decorative arch. Also, individual decorations such as brickwork designs in the shape of lotus flowers, installation of stone statues in the two entrance areas, placing rings and drums, can be seen in a number of houses of this period. In the front of the houses of the Pahlavi period, the decorations have been reduced and it has been focused more on the facade of the building. In this period, the architect tried to use various brickwork designs in a simple way in the fronts of the facades. Also, the status of social and cultural classes has been related to the decorations of the houses. Cultural patterns such as; The use and installation of domes and rings, the principle of visual permeability with the use of openings, as well as the principle of privacy in the traditional houses of Ardabil city, have been shown. But during the Pahlavi period, the houses were deprived of the principle of privacy. Also, the social and class ranking of the house owners shows their status with expensive or simple decorations.

Keywords

Main Subjects


  1. بلالی اسکویی، آزیتا؛ یونسی، میلاد و زهرا افشاریان (1399)، «واکاوی کمّی و کیفی اُرسی در خانه­های قاجار اردبیل»، فصلنامه نگره، 15(54)، 131-145.
  2. باغ شیخی، میلاد (1400)، «مطالعه تزیینات نمای بیرونی بناهای قاجاری شهرستان کاشان»، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، 3(12)، 45-33.
  3. حسینی نیا سید مهدی، حاجی‌زاده باستانی کریم، شهبازی شیران حبیب، رضالو، رضا و شیدایی، شاهرخ (1399)، «گونه شناسی خانه­های تاریخی در بافت قدیم شهر اردبیل»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دوره10، شماره 26، صص: 189-214.
  4. حمزه­لو، منوچهر(1386)، تزیینات خانه بروجردی­های، کاشان، تهران، پازینه.
  5. جعفری، بهرام و مهدی، سلیمی (1397)، «سیری برنمود هویتی و تاریخی معماری سنتی شهر اردبیل و نمونه گسست‌های هویتی در معماری معاصر آن»، معماری شناسی، شماره 4، 64-56.
  6. خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی؛ شیخ مهدی، علی؛ طاووسی، محمود (1394)، «ویژگی‌های اجتماعی- فرهنگی مسکن بومی»، مسکن و محیط روستا، 149، 30-1
  7. خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی؛ طاهرنیان، علی (1389)، «گونه شناسی خانه‌های بافت قدیم شهر رشت»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 2(41)، 29-42.
  8. ریاضی، محمدرضا (1375)، فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران، تهران: دانشگاه الزهراء.
  9. زمرشیدی، حسین (1368)، کاشی­کاری ایران گره معقلی (جلد اول)، تهران: کیهان
  10. زندیــه، مهــدی و ســمیرا پروردی نــژاد(1389)، «توســعه پایــدار و مفاهیــم آن در معمــاری مســکونی ایــران»،
  11. ساریخانی، مجید (1381)، بررسی باستان‌شناسی آثار معماری دوره قاجار شهرستان ملایر(باهدف ارائه راهکارهایی برای توسعه توریسم فرهنگی)، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی. سازمان میراث فرهنگی کشور، 337-234.
  12. سازمان بهسازی و نوسازی شهر اردبیل (1387)، برنامه راهبردی، حفظ و احیای بافت باارزش فرهنگی، تاریخی شهر اردبیل
  13. سلطان‌زاده، حسن (1372)، فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران، چ اول، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی
  14. سلطان‌زاده، حسین(1375)، پنجره‌های قدیمی ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی
  15. سمسار، محمدحسن(1376)، آیینه‌کاری، تزیینات وابسته به معماری ایران اسلامی، به کوشش محمد کیانی، تهران:
  16. سمسار، محمدحسن؛ زکاء، یحیی(1374)، آینه­کاری، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ
  17. سجادی، علی(1367)، «گچ‌بری در معماری اسلامی ایران»، اثر، شماره 25، 214-194.
  18. سلیمی، اسماعیل، صلح‌جو جمیله و کریمیان، حسن (1398)، «مطالعه و تحلیل تزیینات معماری مسکونی اواخر قاجار و پهلوی شهر مهاباد»، نگارینه هنر اسلامی، 6(18)، 40-17.
  19. شیرازی، رضا، و کینژاد، محمد(1388)، خانه­های تبریز، مجموعه مقالات سومین همایش تاریخ معماری و شهرسازی اسلامی.
  20. شیخی، علیرضا و عباسی شوکت‌آباد، امیرحسین(1400)، «بررسی تزیینات آجرکاری در نمای بیرونی بناهای قاجار و پهلوی بیرجند»، نگارینه هنر اسلامی، 8(22)، 108-94.
  21. شیخی، علیرضا، نجاری، نیره (1396)، «مطالعه تزیینات نما و سردر خانه‌های تاریخی دوران قاجار و پهلوی»، پژوهشنامه خراسان، 8(28)، 20-1.
  22. صفری، بابا(1371)، اردبیل در گذرگاه تاریخ، چ دوم، ج1و3، اردبیل: دانشگاه آزاد اسلامی.
  23. صدیقیان، حسین، سبزی، موسی (1395)، «تزیینات به‌کاررفته در بناهای مسکونی دوره قاجاریه خوانسار»، نگارینه هنر اسلامی، 8(22)، 108-94.
  24. علی­آبادی، محمد؛ جمالیان، سمیه(1391)، «بازشناختی الگوی آینه‌کاری در ابنیه قاجاری شیراز»، نگره، شماره23: 33-71.
  25. فلور، ویلم (1395)، نقاشی دیواری دوره قاجار و دیگر دیوارنگاری در ایران قاجار، ترجمه علیرضا بهارلو،
  26. قبادیان، وحید (1393)، ابنیه سنتی ایران، چ6، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
  27. کیانی، محمد یوسف(1378)، تزیینات وابسته به معماری، تهران: سازمان میراث فرهنگی
  28. کیانی، محمد (1376)، پایتخت‌ها در ایران، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
  29. کیانی، مصطفی (1392)، «جایگاه هنر آجرکاری تزیینی در معماری دوره پهلوی اول»، نشریه هنرهای زیبا، دوره 18(1)، 28-15.
  30. کاظم پور، مهدی؛ صلاحی، مریم و یاری، زهرا (1400)، «بررسی آرایه­های تزئینی خانه­های قاجاری شهر اردبیل

مطالعه موردی: خانه تاریخی حاج میرزا ابراهیم صادقی)»، هنرهای صناعی اسلامی، ۵ (۲)،  17-1.

  1. کیانمهر، قباد،؛ تقوی­نژاد، بهاره؛ میر صالحیان، صدیقه (1394)، «گونه شناسی تزیینات قواره بری در فرم خورشیدی درها )مطالعه موردی: درهای بناهای سلطنتی دوره قاجار تهران)»، فصلنامه علمی پژوهشی نگره، 102-84.
  2. مؤمنی، کورش؛ عطاریان، کورش و قدردان قرا ملکی، رضا (1394)، «بررسی تزیینات خانه‌های قاجاری شهر قم (مطالعه موردی: خانه شاکری قم)» نگارینه هنر اسلامی، 2(7.8) ، 128-142
  3. محمد­حسینی، پریسا؛ جوان فروزنده، علی؛ جهانی دولت‌آباد، اسماعیل؛ حیدری، علی‌اکبر (1398)، «تحلیل نقش روش زندگی طبقات اجتماعی در الگوی مسکن؛ نمونۀ موردی: خانه­های اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی در اردبیل»، باغ نظر، (76) 16، 44-31
  4. معماریان، غلامحسین (1384)، سیری در مبانی نظری معماری، تهران: سروش دانش.
  5. مکی نژاد، مهدی( 1382)، نقش تزیین در معماری اسلامی بر کاشی ایران، کتاب ماه هنر، شماره 71-67.
  6. یوسفی تذکری، مسعود (1384)، طرح پژوهی با عنوان: بررسی الگوی مسکن درگذشته و حال در استان اردبیل(نگاهی به خانه‌های تاریخی اردبیل)، ج 1، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
  7. آرشیو اسناد میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل.
  8. Rapoport, A. (1977). Human aspects of urban form: towards a man-environment approach to urbanform and design, pergamon press, New York.
  9. Nematgorgani, O, (2022), “The History of Light in Architecture and Lighting in Islamic Art of Iran”. Art Culture. 35, 316-323.