Study and analysis of residential architectural decorations of Qajar and Pahlavi periods in Bukan city

Document Type : Original Article

Authors

1 MsC of archaeology university of Tehran and directive office Heritage cultivation Mahabad

2 Senior Expert in Architectural Engineering, Zahedan Azad University, Expert in Burnt City World Heritage Site

10.22077/nia.2023.6317.1728

Abstract

Historically and culturally, Bukan is one of the cities of Mukriyan Kurdistan, located in the southern area of Lake Urmia. During the Qajar era, this city became important due to the construction activities of the family of Sardar Aziz Khan, the Minister of War of Iran, during the era of Naser al-Din Shah. During this period, we see the rise of power of a number of tribes, such as the Gurkas, the Dehbokris, the Faizullah Beigis, and the Mukris in Bukan. Currently, most of the remaining historical monuments from the Qajar and Pahlavi periods of Bukan city are manorial mansions. which were built by Khanin and chiefs of Bukan region which at first glance is a sign of the serf lord system and the class gap in a society of that era Bukan. In many of these buildings, various decorations such as brickwork, plastering, carving, mirroring, and wood are used. Therefore, the purpose of this article is to deal with the characteristics and types of decorations used in the mansions of the mentioned periods in this city. In order to achieve this goal, it is necessary to answer questions about the artistic styles and patterns that influence the form of these decorations.Since so far no comprehensive and coherent research has been done in connection with the decorations and architectural style of Bukan lordly mansions. Therefore, the study of these buildings can give a wider understanding of the efforts of the artists of this region in creating comfortable settlements. As a result of the present research, it was found that with the implementation of the feudal lord system, we see the construction of lordly mansions in most of the villages of Bukan city. In addition, the decorations of the mentioned buildings are influenced by the mountainous climate of the region and the architectural patterns of other Kurdish regions of Iran.

Keywords

Main Subjects

References

ابراهیمی­آذر، صادق (1400). «گونه­شناسی و تحلیل معماری خانه­های اربابی دوره قاجار و پهلوی شهرستان بوکان» پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم اجتماعی.
احمدی، عباسعلی؛ شاطری، میترا و رحیمی کاوه (1394). «نمودهای معماری ایرانی – اسلامی در خانه­های دوره قاجاریه مطالعه موردی خانه کمانگر و خانه فیض­الله­بیگی». دومین کنگره بین­المللی فرهنگ و اندیشه دینی، صص 16- 1.
ادهمی، رضا (1402). مصاحبه (13 تیر 1402).
افخمی، ابراهیم (1364). تاریخ فرهنگ و ادب مُکریان بوکان، سقز: محمدی.
آقابیگی، فرامرز (الف 1395). «بازخوانی و شرح چند سند در مورد حرفۀ نجاری؛ مطالعه موردی: اسناد مصباح الدیوان ادب». کشکول. سال یکم، شمارۀ 3. صص: 147ـ127.
آقابیگی، فرامرز (ب 1395). «بازخوانی و شرح عرضیات ارسالی به مصباح ­الدیوان ادب». کشکول. سال دوم، شمارۀ 1 و 2. صص: 127ـ86.
بدلیسی، شرف­خان بن­شمس­الدین (1377). شرفنامه (تاریخ مفصل کردستان)، به ­اهتمام: ولادیمیر ولییامینوف زرنوف. تهران: اساطیر.
بزرگ­مهری، زهره؛ خدادادی، آناهیتا (1390). آمودهای ایرانی ­ـ شناخت آسیب­شناسی و مرمر. تهران: سروش دانش.
بلاذری، احمدبن یحیی (1367). فتوح البلدان. مترجم: محمد توکل. تهران: نقره.
بیننده، علی (1385). «بررسی و شناسایی باستان‌‌شناختی شهرستان بوکان». آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری آذربایجان غربی (منتشرنشده).
تابانی، حبیب­الله (1345). بررسی اوضاع طبیعی، اقتصادی و انسانی کردستان در نمونه کردستان مکری. تهران: وثوق.
توحیدخواه، علی (1402). مصاحبه­. (12 فروردین 1402).
تیمورزاده، مصطفی (1394). وحشت در سقز. به­کوشش: شهباز محسنی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه کتاب.
ثنائی، کامران (1401). تاریخ ولایت مکری (مکریان). جلد دوم. تهران: سُها.
حاج­سیاح، محمدعلی (1346). خاطرات یا دوران خوف و وحشت. به­کوشش: حمید سیاح. تصحیح سیف‌الله گلکار. تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
حاجی سلیم­خان تیکان­تپه (1388). سفرنامه حج 1310- 1311 ق. به­کوشش: جعفر رسولیان. قم: مورخ.
حسن­زاده، یوسف (1398). «کاوش لایه­نگاری در قلعه سردار بوکان (تیر و مرداد 1397)». گزارش هفدهمین گردهمایی سالانۀ باستان­شناسی ایران. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. صص 303ـ299.
ـــــــــــــــــ؛ مُلاصالحی، حکمت­الله (1396). «مدارک و شواهد باستان­شناختی از محوطۀ قلایچی». مجموعه مقالات بررسی باستان­شناختی محوطۀ مانایی قلایچی بوکان با تکیه بر آجرهای لعابدار موزۀ ملی ایران. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری­ـ موزه ملّی ایران.
حق­شناس، محیا؛ مهرابی، محمد (1396). «نقش و تأثیر رنگ بر ادراک فضاهای مذهبی در شهرهای تاریخی ایران». سومین کنفراس سالانه پژوهش­های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. صص 12ـ1.
حوسین­پوور، جه­عفه­ر (1395). «نامه­کانی ئوسکارمان». وه­رزنامه­ی که­شکول. سالی یه­که­م، ژوماره­ی سییه­م. لل: 43ـ26.
حیرت سجادی، عبدالحمید (1381). ایل­ها (ایلات) و عشایر کردستان. سنندج: دانشگاه کردستان.
خلیلی عراقی، محمدرضا (1338). خاطرات سفر آذربایجان و کُردستان. تهران: چاپخانه ارتش، چاپ دوم.
خلیلی، سیامند؛ یوسفی، عثمان (1395). «بررسی نقش بوداق سلطان موکری (111ـ1017 ق.) در تاریخ ولایت موکری در دورۀ پایانی صفویه». پژوهشنامه تاریخ­های محلّی ایران. سال پنجم، شماره 1. صص: 238ـ213.
دومرگان، ژاک (1339). مطالعات جغرافیایی. مترجم: کاظم ودیعی. تبریز: شفق تبریز.
ــــــــــــــ (1338). هیئت علمی فرانسه در ایران (مطالعات جغرافیائی ایران). مترجم: کاظم ودیعی. تبریز: چهر تبریز. جلد اول.
ــــــــــــــ (1308). زمین­شناسی ایران. مترجم: کاظم ودیعی. تبریز: شفق تبریز.
داگلاس، ویلیام او (1377). سرزمین شگفت­انگیز و مردمی مهربان و دوست داشتنی. مترجم: فریدون سنجر. تهران: گوتنبرگ.
رمضانی، عثمان (1402). مصاحبه. (16 فروردین 1402).
روژبیانی، محمدجمیل (1381). فرمانروایان مُکریان در کُردستان. مترجم: شهباز محسنی. تهران: آنا.
زارع­فر، فاتح (1397). «بررسی الگوهای استقراری و نوسانات جمعیتی حوضۀ سیمینه­رود شهرستان بوکان». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
زمرشیدی، حسین (1377). معماری ایران (مصالح­شناسی سنتی). تهران: زمرد.
ژوله، تورج (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی. 
سرفراز، سیدحسین (1402). مصاحبه. (20 خرداد 1402).
سلیمی، اسماعیل (1398). «نگاهی به روند و استمرار عناصر معماری عصر آهن III در روستای آغوتمان». فصلنامه کشکول. سال چهارم، شمارۀ 11. صص 126- 106.
ـــــــــــــــــ (1398). «بررسی و معرفی مسجد تاریخی روستای سویناس مهاباد». مطالعات ایران­شناسی. سال پنجم، شمارۀ 15. صص: 51ـ35. 
ـــــــــــــــــ؛ صلح­جو، جمیله (1397) «بررسی و معرفی مسجد روستای ترجان سقز». باستان­شناسی ایران­ (واحد شوشتر). سال هشتم، شماره 1. صص: 96ـ78.
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــ (1398). «بررسی و معرفی تزیینات بناهای روستای حمامیان بوکان». نگارینه هنر اسلامی. دوره ششم، شماره 7. صص: 132ـ111.
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــ (1400). «گونه­شناسی، طبقه­بندی و مطالعه آرایۀ سنگ­قبرهای کانی­گُل (ارمنی­بلاغ) بوکان». هفتمین همایش بین­المللی باستان­شناسان جوان: ایران و سرزمین­های همجوار. به­کوشش: آرمان وفایی و همایون خوش­اقبال. تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. صص: 140ـ129.
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــ؛ عبدالله­پور، ابوبکر (1400). «بررسی و مطالعۀ آرایۀ سنگ ­قبرهای قبرستان قاجاری شیخ­وسوی روستای ترجان سقز». پژوهش­های باستان­شناسی ایران. دوره یازدهم، شماره 31. صص: 354ـ327.
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــ؛ کریمیان، حسن (الف 1398). «مطالعه و تحلیل تزیینات معماری مسکونی اواخر عصر قاجار و دوره پهلوی شهر مهاباد». نگارینه هنر اسلامی. دوره ششم، شماره 18. صص: 40ـ17. 
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــ؛ محمودنژاد، منصور (ب 1398). «بررسی باستان­شناختی خانقاه شیخ­حسام­الدین مهاباد». چهارمین همایش ملّی باستان­شناسی ایران. بیرجند. صص:2ـ1.
ـــــــــــــــ؛ محمودنژاد، منصور (1398). «بررسی باستان­شناختی و معرفی سد روستای قورمیش بوکان». ایرانشناسی ایران ورجاوند. سال دوم، شمارۀ 2. صص: 45ـ26.
سرخابی، عبیدالله (1402). ترسیم موقعیت عمارت­های اربابی بوکان بر روی نقشه شهرستان بوکان.
سعیدی، سیدمسعود (1396). زندگی­نامه عارف شهید حضرت شیخ باباسعید برزنجی غوث­آباد. بوکان: زانکو.
سلیمی، قادر (1402). مصاحبه (30 خرداد 1402).
شافعی، جلال­الدین (1378). جغرافیای تاریخی کُردستان، تهران: ن و القلم.
صلح­جو، جمیله (1396). «بررسی و معرفی آثار شاخص معماری شهرستان بوکان در دورۀ قاجار». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت.
صمدی، سیدعبدالله (1997). وینه­کانی کلاوی کوردی. سوید: له بلاوکراوه­کانی فه­رهه­نگیی سوید­ـ کوردستان.
صمدی، سیدمحمد (1373). تاریخ مهاباد. مهاباد: رهرو.
علی­آبادی، محمد؛ جمالیان، سمیه (1391). «بازشناسی الگوهای آینه­کاری در بناهای قاجاری شیراز». نگره، شماره 21. صص: 23ـ3.
فتاحی، جعفر (1402). مصاحبه (7 مرداد 1402).
فرجی، نادر؛ حسن‌زاده، یوسف (1393). «گزارش مقدماتی کاوش لایه‌نگاری محوطة پیش از تاریخ علی‌آباد». گزارش­های سیزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
قزل­سفلی، سمیه (1402). تهیه عکس از معماری لاردهی در شهر گلستان در تاریخ (25 خرداد 1402).
کارگر، بهمن (1383). «قلایچی: زیرتو مرکز مانا لایه‌‌ی IB، 1378-1381». مجموعه مقالات همایش بین­المللی باستان­شناسی شمال­غرب ایران. به کوشش: مسعود آذرنوش. تهران: پژوهشکده باستان­شناسی.
کریمیان، حسن؛ سلیمی، اسماعیل (1398). مهاباد: شکل­یابی، توسعه فضاهای شهری و بناهای تاریخی. تهران: جهاد دانشگاهی.
کریمی، بهمن (1329). راه­های باستانی و پایتخت­های قدیمی غرب ایران. تهران: پازینه.
ــــــــــــــــ؛ ــــــــــــــــ؛ صلح­جو، جمیله (1397). «شکل­یابی و توسعه شهر بوکان با اتکا به منابع تاریخی و شواهد باستان­شناسی». مطالعات ایرانشناسی. سال چهارم، شماره 9. صص 30ـ6.
کیانی، محمدیوسف (1376). تزیینات وابسته به معماری ایران دوران اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
مرادی، سعید؛ شیخی، شکوفه (1395). «بررسی هنر آینه­کاری در معماری اسلامی (با تأکید بر تفاوت کاربرد آن در اماکن مذهبی)». سومین کنفراس بین­المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، برلین. صص: 11ـ1.
مطراقچی، نصوح (1379). بیان منازل. مترجم: رحیم رئیس­نیا. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
معروفی­اقدم، اسماعیل (1400). بوکان (تاریخ، مدنیت، معماری). تهران: علم و دانش.
مکی­نژاد، مهدی (1387). تاریخ هنر ایران در دوره­ اسلامی تزیینات معماری. تهران: سمت.
ملازاده، کاظم (1383). «باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی مانّا» پایان­نامه دکترا. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
ممیز، سعید؛ ناسخیان، شهریار (1394). «بررسی دو نمونه روش ساخت سازه­های چوبی در معماری بومی شمال ایران». دومین کنفراس ملی معماری و منظر شهری پایدار مشهد.  صص: 25ـ1.
موسوی بجنوردی، محمدکاظم (1383). دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
مینایی، مصطفی (1401). مصاحبه. (15 تیر 1401).
مینورسکی، ولادیمیر (ب 1379). نام­های جغرافیایی و ریشه­های تاریخی آن­ها در آتروپاتن (ماد). مترجم: رقیه بهزادی. تهران: پژوهنده.
مینورسکی، فلادیمر (2007). بنچینه‌کانی کورد و چه‌ند و تاریکی کوردناسی. وه‌رگیرانی: نه‌جاتی عه‌بدوللا. سلیمانیه: بلاوکراوه­ی مه‌کتبی بیر و هوشیاری.
مینورسکی، ولادیمیر  (الف 1379). کُرد. مترجم: حبیب‌اله تابانی. تهران: گستره.
نادری، رحمت (1385). «گزارش کشف شواهد احتمالی پارینه­سنگی قدیم بر روی تراس­های رودخانۀ سیمینه‌رود». پیام باستان‌شناس. سال سوم، شمارۀ 6. صص: 12ـ5.
ناهید، عبدالله (1362). خاطرات من. به کوشش احمدقاضی. تهران: نفیسی.
نظری، فرهاد (1388). «کتاب عکس علی­خان والی». گلستان هنر. شماره 15. صص: 35ـ21.
نیکیتین، واسیلی (1366). کُرد و کُردستان. مترجم: محمد قاضی. تهران: نیلوفر.
ئه­یوبی، عه­باس (1394). حاجی خه­لیفه مه­لا حه­مه­ده­مین. بوکان: زانکو.
 
Bishop. I.1891. Journeys in Persia and Kurdistan. Vol. (II). Londan.
Hassanzadeh, Y. 2009. Qal’eBardine, a Mannaean local chiefdom in the Bukan Area, NorthWestern Iran, ArchaologischeMitteilungenAus Iran Und Turan, pp. 269-282.
https://iiif.lib.harvard.edu/manifests/view/drs:6665026$28%20i
Kleiss, W. 1977.AlteWege in West- Iran, AMI, Band 10, pp: 137-151.
Minorsky, V. 1957.Mongol Place-Names in Mukri Kurdistan (Mongolica, 4), Bulletin of theSchool of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 19,No. 1: 58-81.
Postgate,N. 1989. Mannaer, Ria 7, 5/6, Pp. 340-342.
Swiny,S.1975. Survey in Northwest Iran, 1971 East and west vol. 25: 77-69.
 
 
Negarineh Islamic Art
Volume 10, Issue 25 - Serial Number 25
September 2023
Pages 54-82

Files

History

  • Receive Date: 30 April 2023
  • Revise Date: 31 July 2023
  • Accept Date: 26 June 2023

Share

How to cite

Statistics