A comparative study of the decorative motifs of the domes the Rock mosques of Jerusalem and Sheikh Lotfollah of Isfahan

Document Type : Original Article

Authors

1 PhD student in Comparative and Analytical History of Islamic Art, Shahed University, Tehran

2 Assistant Professor of Islamic art, Art Faculty, Shahed University, Tehran, Iran

10.22077/nia.2022.4843.1554

Abstract

The Dome of the Rock was built in Palestine in the first century AH and Sheikh Lotfollah Mosque is one of the most important Islamic buildings belonging to the years 1602-1619 AD in Isfahan. These buildings have beautiful and unique decorations under their domes that can be identified similarities between them. Purposes are to identify the decorative motifs under the domes of these buildings and to comparison those with each other and questions are: 1- What decorative motifs have been used under the domes of the Dome of the Rock and Sheikh Lotfollah Mosque in Isfahan? 2- What are the differences and similarities between the decorative motifs under the domes of the two mosques? Also, library and documentary data and research samples, which include the two domes of the Dome of the Rock and Sheikh Lotfollah mosques in Isfahan, have been studied by descriptive-analytical method with a comparative approach. Results show that under the domes of these two buildings, many decorative motifs including geometric, plant, inscription and animal motifs have been used and it brings the principle of unity to the viewer's mind. In these decorations, the peacock symbol is used naturally and metaphorically, which is related to the beauty and power of the God in creating the universe. One of the most important similarities of the decorative motifs under the two domes is the principle of monotheism, which is expressed by reproducible geometric and similar shapes and patterns. Another important similarity is in the use of the peacock symbol in these decorations, which can be seen in the central point of both the domes and the type of geometric shapes. Also the outside of the dome of the rock is without decorations and the outer part of the dome of Sheikh Lotfollah Mosque has Arabesque and Khatai decorative motifs. In the inner part of the domes, the most central Shamsa in the dome of the Rock is the sixteen Shamsa, while in the central part of the dome of Sheikh Lotfallah, the eight Shamsa can be seen. Also, the type of duplicationof the peacock feathers under the two domes is similar to each other and expanded based on fractal geometry. Of course, inside the peacock feathers circles of Sheikh Lotfollah Mosque, it is decorated with a combination of Arabesque and Khatai motifs While in the peacock feathers circles, the dome of the rock, can be seen Arabesque motifs and margins decorated with Khatai motifs, which are drawn a little coarse and with a different form and are more influenced by Byzantine art. Below the spherical part of the dome of the Rock, a Quranic inscription can be seen and below the spherical part of the dome of Sheikh Lotfollah Mosque, there is no Quranic inscription. The Dome of the Rock decorations has the warm colors such as gold, red and cold colors of blue and jade green and the decorations of the dome of Sheikh Lotfollah Mosque has pease, dark blue, blue and Turquoise colors which are cold colors.

Keywords

Main Subjects

References

قرآن کریم.
انعامی، فرزانه، دوامی، تقی، 1392)، «مقایسه تطبیقی نقوش کاشی‌کاری گنبد در دو مسجد امام (شاه) و شیخ لطف‌الله اصفهان» همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری، 15-1.
ابن اثیر جزری، عزالدین، (1415ه. ق- 1995م)، الکامل فی التاریخ، تصحیح: محمدیوسف دقاقه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن خلدون، عبدالرحمن، (1363)، العبر: تاریخ ابن خلدون، ترجمه، عبدالمجید آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن خلدون، عبدالرحمن، (1382)، مقدمه ابن خلدون، جلد 2، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی، (1389)، سفرنامه ناصرخسرو، تصحیح: محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
آتش‌زبان، الناز، (1393)، «مطالعه تطبیقی نقش‌مایه‌های گیاهی- گرافیکی کاشی‌کاری مساجد دوره صفوی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
اتینگهاوزن، ریچارد، گرابر، الگ، (1386)، هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: سمت.
باقرزاده، ونوس، (1397)، «مطالعه تطبیقی نقش‌مایه اسلیمی در کاشی‌کاری مسجد شیخ‌لطف‌الله و مسجد امام اصفهان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران. 
 پرایس، کریستین، (1386)، تاریخ هنر اسلامی، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: امیرکبیر.
جهان‌بخش، هانا، شیخی نارانی، هانیه، (1394)، «پژوهشی پیرامون جایگاه تزئینات و نقوش کاشی‌کاری در مساجد ایران»، چیدمان، سال 4، شماره 11، 117- 109. 
حبیبی، ناهید، (1397)، «سیر تطور بنای قبه‌الصخره تا قرن دوم هجری»، ماهنامه آفاق علوم انسانی، سال 2، شماره 17، 32- 17.
حسینی، سیده نرگس، دباغیان، محمدامین، (1397)، «بررسی طرح کاشی‌کاری داخل گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله از نظر الگوهای هندسی تزیینات سنتی معماری ایران»، کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در عمران، معماری و شهرسازی، 25- 1.
حمیدی، جعفر، (1381)، تاریخ اورشلیم، تهران: امیرکبیر.
حیدرنتاج، وحید، مقصودی، میترا، (1398)، «مقایسه تطبیقی مضامین مشترک گیاهان مقدس در نقش‌مایه‌های گیاهی معماری پیش از اسلام ایران و آرایه‌های معماری دوران اسلامی (با تأکید بر دوره امویان و عباسیان)»، باغ نظر، دوره 16، شماره 71، 50- 35.
داودی، فریده، نجارپور جباری، صمد، هاشمی، غلام‌رضا، (1396)،«نمادشناسی نقش طاووس به‌کاررفته در زیر گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله»، کنفرانس بین‌المللی مطالعات نوین در عمران، معماری و شهرسازی با رویکرد ایران اسلامی، 17- 1.
دهار، علی، علی‌پور، رضا، (1392)، «تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا»، باغ نظر، سال 10، شماره 26، 40- 33.
رجبعلی، حسن، بخشی، رسول، (1397)، «بررسی هندسه فرکتالی نقش‌مایه‌های ایرانی(نمونه موردی نقوش زیر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان»، کنگره پیشگامان پیشرفت، 3-1.
رشیدی، صادق، خبری، محمدعلی، (1390)، «سیر تکوینی مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی بناهای اسلامی (مطالعه موردی: مسجد جامع دمشق و قبه‌الصخره)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 4، 88- 81.
سلیمی، مینا، شریف‌زاده، محمدرضا، بنی اردلان، اسماعیل، (1399)، «پدیدارشناسی مکان‌های مقدس با تکیه بر معماری ایرانی- اسلامی (نمونه موردی: مسجد تاریخی شیخ لطف‌الله اصفهان)»، عرفان اسلامی، سال 16، شماره63، 267- 251.
سیروانی، نیشتمان، (1394)، «بررسی هنر تزئینی کاشی‌کاری در آثار معماری دوره صفویه (نمونه موردی مسجد شیخ لطف‌الله)»، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، 11- 1.
شیخی نارانی، هانیه، (1389)، «نشانه‌شناسی پرنده، طاووس»، نقش‌مایه، سال 3، شماره 5، 42- 27.
صلواتی، مرجان، (1388)، «عظمت نماد طاووس در چنته بافی زنان ایلات قشقایی فارس»، نقش‌مایه، سال دوم، شماره 3، 98- 91.
موسی‌غوشه، محمدهاشم، (1390)، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ترجمه سید شهرام فرهانیان، هودسا عاطفی، تهران: ادیان.
ناصری طاهری، عبدالله، (۱۳۷۹)، فاطمیان در مصر، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
نورسی، حامید، اعزازی، سروری، (1394)، «تأثیرات و تغییرات در تزیینات بنای قبه‌الصخره در ادوار مختلف تاریخی»، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی، 16-1.
هواگ، جان، مارتن، هانری، (1388)، سبک‌شناسی هنر و معماری در سرزمین‌های اسلامی، ترجمه پرویز ورجاوند، تهران: علمی فرهنگی.
هیلن براند، رابرت، (1387)، هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران: روزنه فرهنگ هنر.
 
Al- Ratrout, Haithem (2017). Sacred Architecture of the Rock: An Innovative Design Concept and Iconography in Al-Aqsa Mosque,Milelve Nihal, 14 (2), 73- 50.
Avner, Rina (2010). "The Dome of the Rock in light of the development of concentric martyria in Jerusalem". Muqarnas. Vol. 27: An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World. Leiden: Brill. pp. 31–50.
  Berger, Pamela, (2012), The crescent of the temple, the dome of the rock as image of the ancient jewish sanctuary, Leiden: Brill. 
Grabar, Oleg, (1959), Formation of Islamic art, New Haven: Yale University Press.
Grabar, Oleg, (2006), The Dome of the Rock, Harvard University Press. 
Hitti,Philip, (1937), History of the Arabs. Palgrave Macmillan. Available from: http://monumentsofsyria.com.
Richmond, Ernest Tatham, (1924), Dome of the rock in Jerusalem: description of its structure and decoration, The Clarendon Press, England.
Watson, Carter, (2018), "Dome of the rock", New Word City.
 
URL1: http://hajj.ir/fa/54242 (access date: 2022/06/08).
URL2: https://amrta-consult.com/wp-content/uploads/2019/07/peacock.jpg (access date: 2022/06/08).
URL3:https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D8%A9#/media/%D9%85%D9%84%D9%81:From_the_holy_land_Juresalem_in_Palestine_Al-Aqsa_Mosque_-_Dome_of_the_Rock_From_inside.jpg (access date: 2022/06/08).
URL4:https://fa.tripyar.com/iran/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%86%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%84%D8%B7%D9%81-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87.html(access date: 2022/06/08).
URL5:https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%A9%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87(access date: 2022/06/08).
URL6:https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%A9%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87#/media/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Dehio_10_Dome_of_the_Rock_Section.jpg (access date: 2022/06/08).
URL7:https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%84%D8%B7%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87#/media/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sheikh_Lotfallah_Esfahan.JPG (access date: 2022/06/08).
URL8:https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%84%D8%B7%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87#/media/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Isfahan_Lotfollah_mosque_ceiling_symmetric.jpg (access date: 2022/06/08).
URL9:https://memarsabz.com/sheikh-lotfolallah%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%84%D8%B7%D9%81-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87/(access date: 2021/01/21).
URL10:https://pinorest.com/mag/sheikh-lotfollah-mosque/ (access date: 2022/06/08).
URL11:https://smarthistory.org/the-dome-of-the-rock-qubbat-al-sakhra/ (access date: 2021/01/21).
URL12:https://thailandro.ir/post/%D8%B4%D9%88%D8%AE%DB%8C-%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%86%D8%A7%DA%A9-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86-5604 (access date: 2022/06/08).
URL13:https://wallpapercave.com/w/wp2421408 (access date: 2022/06/08).
URL14: https://www.aa.com.tr/en/pg/photo-gallery/restoration-of-al-aqsa-mosque-and-dome-of-rock (access date: 2022/10/16).
URL15:https://www.loc.gov/resource/ppmsca.18433/?sp=14 (access date: 2022/06/08).
 
Negarineh Islamic Art
Volume 10, Issue 25 - Serial Number 25
September 2023
Pages 20-34

Files

History

  • Receive Date: 06 November 2021
  • Revise Date: 08 June 2022
  • Accept Date: 13 July 2022

Share

How to cite

Statistics