Decorative Elements of Residential Architecture of Mahābād City during late Qajar and Pahlavi

Document Type : Original Article

Authors

1 MsC of archaeology university of Tehran and directive office Heritage cultivation Mahabad

2 MsC of archaeology university of Art Esfahan

3 Reader,Department Of Archaeology,University Of Tehran

Abstract

Mahabad, which in the past was called Savojbolagh, Sablagh in the language of the native people, was the center of a part of Iranian Kurdistan called Mokrian. The former Savojbolagh (now Mahabad) is one of the most important cities in northwestern Iran in the southern part of Lake Urmia, which was the center of Mokrian for four centuries. Based on the archaeological evidence, the city of Mahabad was built during the reign of Shah Suleiman (1107-1077 AH), by the order of the Mukrish ruler "Buddha Sultan".and grew and developed from the late Safavid era to the early Pahlavi era. Most of the remaining monuments of the Qajar and Pahlavi era of Mahabad are now the residential buildings of influential people in the city. Many of the buildings belonging to the affluent classes of the city have a wide variety of decorations, Therefore, the purpose of the present article is to discuss the features and types of decorations used in the residential buildings of the mentioned period in Mahabad. So it is necessary to answer to some questions about art styles and patterns that influence the formulation of these ornaments. Since there has been no coherent research on the decorations and architectural style of Mahabad buildings in Mukriyan region, Therefore, their study can provide a broader understanding of the artists' efforts in creating suitable settlements. As a result, it was found that most of the decorative elements were influenced by the facades of the prosperous persons Due to the geographical conditions of the area, many of the decorations have been made with brick and stone materials. Although the decorative designs used in Mahabad are similar to those in cities like Sanandaj, However, these monuments built by native Mukrish artists.

Keywords

Main Subjects

References

ادیب الشعرا، میرزا رشید. (1345). تاریخ افشار بانضمام تاریخ قیام شیخ عبیدالله. به کوشش: محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، تبریز: انتشارات شفق تبریز. 
 امرایی، مهدی. (1383). ارسی پنجره­های روبه نور. تهران: سمت.
احمدی، عباس­علی؛ شاطری، میترا و رحیمی، کاوه. (1394). «بازنمود معماری ایرانی – اسلامی در مساجد دوره قاجار شهر سقز (مطالعه موردی مساجد دومنار، شیخ مظهر و مسجد ترجان)». سومین کنگره بین­المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران: نشر دبیرخانه دائمی کنگره بین­المللی عمران، معماری و توسعه شهری، صص 13-1.
اوبن، اوژن. (1362). ایران امروز 1907- 1906. مترجم: علی اصغر سعیدی، تهران: نشر کتاب­فروشی زوّار.
 ایگلتون جونیر، ویلیام. (1963). جمهموری 1946 کُردستان. مترجم: سید محمد صمدی، مهاباد: نشر سیدیان.
 بابا طاهری، حسن. (1351). مهاباد دیروز و امروز. مهاباد: نشر شهرداری مهاباد.
بابا مردخ، روحانی. (1382). تاریخ مشاهیر کُرد -اُمرا و خاندان­ها. به کوشش محمد ماجد مردوخ روحانی، جلد چهارم، چاپ دوم، تهران: نشر سروش.
بدلیسی، شرف­الدین بن شمس­الدین (1860). شرفنامه. به کوشش: محمد علی­عونی، مصر: انتشارات فرج الله ذکی الکُردی. 
پدرام، محمود. (1373). تمدن مهاباد: مجموعه آثار باستانی از قلعه دم­دم تا تخت سلیمان. تهران: نشر هور.
 پسیان، نجفقلی. (1328). از مهاباد خونین تا کرانه­های ارس. تهران: شرکت سهامی چاپ. 
تابانی، حبیب­الله. (1345). بررسی اوضاع طبیعی، اقتصادی و انسانی کردستان در نمونه ُکردستان مُکری. تهران: انتشارات وثوق.
حسینی، سیدهاشم؛ احمدزاده، فرید و شایگان­فر، نادر. (1396). «مطالعه و شناخت حجاری ستون های  سنگی مساجد قاجاری (مطالعه ی موردی: مسجد شهبازخان و دولتشاه در کرمانشاه)»، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 1: 95- 105.
دمورگان، ژاک. (1339). جغرافیا غرب ایران. مترجم: کاظم ودیعی، تبریز: انتشارات شفق تبریز.
رزم­آرا، علی. (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی­ها). تهران: انتشارات دایره جغرافیائی ستاد ارتش.
 روحانی، بابامردوخ. (1382). تاریخ مشاهیر کُرد (اُمرا و خاندان­ها). به کوشش: محمد ماجد مردوخ روحانی، تهران: انتشارات سروش.
 روژبیانی، محمدجمیل. (1381). فرمانروایان مُکریان در کُردستان. مترجم: شهباز محسنی، تهران: نشر آنا.
 ریاحی، محمد­امین. (1372). تاریخ خوی. تهران: انتشارات توس.
زمرشیدی، حسین. (1356). گره­چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
______. (1377). معماری ایران (مصالح شناسی سنتی). تهران: نشر زمرد.
زارعی، محمد ابراهیم. (1392). سنندج شهر اُرسی بررسی روند شکل­گیری و گسترش هنر اُرسی­سازی براساس نمونه­های موجود. دو فصلنامه مطالعات معماری ایرانی، شماره 4، 130-109.
سلیمی، اسماعیل. (1396). «روند شکل­یابی و توسعه شهر مهاباد با اتکاء بر داده­های باستانشناسانه. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته باستان­شناسی، دانشگاه ­تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سلیمی، اسماعیل؛ صلح­جو، جمیله و محمودنژاد، منصور. (1398). بررسی باستان­شناختی خانقاه شیخ حسام­الدین مهاباد. چهارمین همایش ملّی باستان­شناسی ایران، بیرجند:20-1.
سلیمی، اسماعیل و صلح­جو، جمیله. (1398). بررسی و معرفی تزیینات بناهای روستای حمامیان بوکان. دوفصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، دوره 6، شماره 17، 131-111.
شریف زاده، عبدالمجید. (1381). دیوارنگاری در ایران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
 صمدی، سید محمد. (1373). تاریخ مهاباد. مهاباد: انتشارات رهرو.
______. (1396). «آیا در برابر حفظ و حراست از مکان­های تاریخی و فرهنگی مسؤولیتی وجود دارد؟»، فصلنامه کشکول (فصلنامه تخصصی اسناد و نسخه­های خطی مناطق کُردنشین، سال 2، شماره 3: 64-42.
صمدی، عبدالله. (1997). وینه­کانی کلاوی کوردی. چاپی یه­که­م، سوید: له بلاوکراوه­کانی فه­رهه­نگیی سوید- کوردستان.
صلح­جو، جمیله. (1396). بررسی و معرفی آثار شاخص معماری شهرستان بوکان در دورۀ قاجار. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته باستان­شناسی،دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت.
ضیایی، شیخ رئوف. (1363). یاداشت­های از کردستان. به کوشش: عمر فاروقی، سقز: انتشارات صلاح­الدین ایوبی. 
 غوریانس، اسکندر. (2536). قیام شیخ عبیدالله شمزینی در عهد ناصرالدین شاه. به کوشش: عبدلله مردوخ کردستانی، تهران: انتشارات دانش.
قاضی، محمد. (1371). خاطرات یک مترجم. تهران:نشر راهروه.
کریمی، بهمن. (1329). راه­های باستانی و پایتخت­های قدیمی غرب ایران. تهران: انتشارات بینا.
کریمی، هیرو. (1392). «تأثیرات مدرنیته در روند طراحی شهری مناطق کوهستانی غراب ایران (مطالعه موردی مهاباد)»، همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد: 9-1.
 کریمیان، حسن. (1376). معماران، هنرمندان، استادکاران و کارورزان عهد قاجار و آثار ایشان در سنندج، مجله علمی-ترویجی (علمی فنی هنری اثر) اثر، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور شماره 28: 19-39.
کریمیان، حسن؛ سلیمی، اسماعیل و صلح­جو، جمیله. (1397). شکل­یابی و توسعه شهر بوکان با اتکاء به منابع تاریخی و شواهد باستان­شناسی. فصلنامه مطالعات ایران­شناسی، سال 4، شماره 9، 30-6.
کریمیان، حسن؛ سلیمی، اسماعیل. (1398). مهاباد؛ شکل­یابی، توسعه فضاهای شهری و بناهای تاریخی. تهران: جهاد دانشگاهی.
 کلباسی، ایران. (1362). گویش کُردی مهاباد. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 کوچرا، کریس. (1377). جنبش ملّی کُرد. مترجم: ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه.
 کیانی، محمد یوسف. (1376). تزیینات وابسته به معماری ایران دوران اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
 کیانی، مصطفی. (1392). «جایگاه هنر آجرکاری تزیینی در معماری دوره پهلوی اول»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 1: 15-28.
لیتن، ویلهلم. (1368). خاطرات ویلهلم لیتن. مترجم: پرویز صدری، تهران: نشر ایرانشهر. 
 مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی. (1355). بافت قدیم مهاباد. تهران: آرشیو سازمان میراث فرهنگی.
______. (1369). مجموعه آثار تاریخی و حوضخانه­های مهاباد. تهران:آرشیو سازمان میراث فرهنگی.
مروی وزیر مرو، محمد کاظم. (1364). عالم آرای نادری. مترجم: عنایت­الله رضا، تهران: انتشارات زوار.
مکی­نژاد، مهدی. (1387). تاریخ هنر ایران در دوره ی اسلامی تزیینات معماری. تهران: سمت.
______. (1388). «سیر تحول کتیبه های ثلث در معماری ایران (صفوی تا قاجار)». نگره، شماره 13: 29-39.
مینورسکی، فلادیمر. (2007). بنچینه­کانی کورد و چه­ند و تاریکی کوردناسی. وه­رگیرانی: نه­جاتی عه­بدوللا، سلیمانیه: بلاوکراوه­ی مه­کتبی بیر و هوشیاری.
______. (1379). کُرد. مترجم: حبیب­الله تابانی، تهران: نشر گستره.
نادر میرزا، شاهزاده. (1360). تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز. به کوشش: محمد مشیری، تهران: انتشارات اقبال. 
 نوحه خوان، حامد. (1391). «معیارهای تقسیمات کشوری در دوره پهلوی»، خرد نامه، سال 4، شماره 9: 118.
نورسی، حامید. (1397). بناهای تاریخی شهرستان مهاباد در ادوار صفویه و قاجار. تبریز:انتشارات پروژه ترجمه حسنلو.
نیکیتین، واسیلی. (1366). کُرد و کُردستان. مترجم: محمد قاضی، تهران: انتشارات نیلوفر.
هه­ژار. (2007). چیشتی مجیور. مه­هاباد: بلاوکردنه­وه­ی میهره­گان.
 وان برونسن، مارتین. (1381). سرگذشت شورش سمکو قبایل کُرد و دولت ایران. مترجم: محمد صمدی، مهاباد: نشر رهرو. 
ئه­حمه­دیان، محه­ممه­د. (1391). «سابلاغ، سه­د سال به­ر له ئیستا»، گوفاری مه­هاباد، سال 12، شماره 134: 14-11
 
 Bishop. Isabella (1891), “Journeys in Persia and Kurdistan”, Vol. II. Londan.
 Ker Porter, S. R, (1822), “Travels in Georgia, Persia, Armenia, Ancient Babylonia”, Vol. II, London.
 Pfeiffer, Ida (1850), “A Womans Journey Round the World (from Vienna to Brazil, Chili, Tahiti, China, Hindostan, Persia, and Asia Minor)”, Londan.
Rawlinson. H.C, (1840), “Notes on Journey from Tabriz, through Persian Kurdistan, to the Ruins of Takhti- Soleiman, and fram Thence by Zenjan and Tarom, to Gilan, in October and November”, 1838; With a Memoir on the Site of the Atropatenian Ecbatana”, Journal of the Royal Geographical Society of London, Vol. 10. Pp 1- 64.
 Wagner, Moritz (1856), “Travels in Persia, Georgia and Koordistan”, Vol III. Londan.
Www. Harvard. Edu.
Negarineh Islamic Art
Volume 6, Issue 18
September 2020
Pages 17-40

Files

History

  • Receive Date: 23 November 2019
  • Revise Date: 07 May 2020
  • Accept Date: 09 May 2020

Share

How to cite

Statistics